جغرافیای پیشا تاریخی ایران شرقی

در ۱۵ مرداد ۱۴۰۰ 0

جغرافیای پیشا تاریخی ایران شرقی جهان اوستایی و همسایگان آن

به گزارش گلونی نشست تخصصی با موضوع «ایران، افغانستان و زبان فارسی» توسط کانون ایرانشهر دانشگاه علامه طباطبایی تهران، گروه رشن و گلونی با همکاری مجله بخارا، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و انجمن ایرانشناسی برگزار شد.

دکتر مهرداد ملک‎‌زاده استادیار پژوهشی پژوهشگاه باستان‎‌شناسی یکی از مهمانان این همایش بودند که درباره «جغرافیای پیشا تاریخی ایران شرقی؛ جهان اوستایی و همسایگان آن» به سخنرانی پرداختند.

ایران شرقی اصطلاحی جغرافیایی- تاریخی برای اشاره به سرزمین امروز افغانستان، بخش‎‌هایی از تاجیکستان، ترکمنستان، پاکستان، هند و چین است. هر یک از اصطلاحات آسیای میانه یا فرارود ( ماوراءالنهر) برای اطلاق به این منطقه به لحاظ جغرافیایی- تاریخی بخشی از موجودیت آن را نادیده می‎‌گیرد، به همین دلیل اصطلاح ایران شرقی، اصطلاحی خاص و مجزا از این دو مورد است.

جغرافیای پیشا تاریخی ایران

نماشای گلونی را دنبال کنید

سخن گفتن درباره جغرافیای این سرزمین بر پایه شواهد تاریخی قدری مشکل است و بخش گرانی از دانش ما بر اساس شواهد باستان‎‌شناختی و مطالعات تطبیقی به دست می‎‌آید. به عبارتی بهتر تنها با استفاده از داده‎‌های تاریخی نمی‎‌توان به درکی دقیق و درست در جغرافیا و تاریخ این منطقه دست یافت.

داده‎‌های تاریخی ما درباره جغرافیای تاریخی این عصر در روزگار هخامنشی، محدود به مندرجات کتیبه‎‌های سلطنتی شاهنشاهان هخامنشی و نیز اطلاعات جسته و گریخته از منابعی دیگر چون تواریخ هرودوت است.

ما از سابقه تاریخی شهرهایی چون بلخ، سغد و هرات اطلاعاتی در دست داریم و اسناد بلخی و ختنی و الخ نیز امروزه در دسترس ما هستند که بیشتر اطلاعات مستخرج از آن‎‌ها مربوط به ساختارهای اجتماعی و اقتصادی این حدود در دوره‎‌های مربوطه تاریخی است.

پس اساساً داده‎‌های ما در دوران پیشا تاریخی به دسته داده‎‌های باستان‌شناختی و غیر متنی محدود خواهند بود.

در این سخنرانی دکتر مهرداد ملک‎‌زاده با بررسی مجموعه شواهد موجود تاریخی و باستان‎‌شناختی به این مقوله می‎‌پردازند که جغرافیای پیشاتاریخی این منطقه به چه صورت بوده و تا چه اندازه قابل تطبیق با مندرجات اوستایی است و چه استنباط‎‌هایی می‎‌توان از آن داشت.