سرآغاز تاریخ در شاهنامه و به تصویر کشیدن سلسله پیشدادیان

در ۱۸ مرداد ۱۴۰۰ 0

به گزارش گلونی شاهنامه فردوسی منبع بسیاری از مطالعات تاریخی، زبان‎‌شناسی و ادبی است. اما سر آغاز تاریخ ایران از منظر حکیم توس چگونه بوده است؟

این شاعر نامی ایرانی آغاز تاریخ و تمدن ایران را با آغاز سلسله پیشدادیان همزمان معرفی کرده است. سر سلسله و موسس این خاندان کیومرث یا گیومرت بود و جانشینان او هوشنگ و تهمورث از بنیان‎‌گذاران این تمدن بودند. معروف‎‌ترین شاه این سلسله جمشید، بر پا کننده جشن نوروز است.

همین‎‌طور افسانه‎‌های مربوط به این پادشاه چه در شاهنامه و چه در منابعی غیر از شاهنامه و حتی در تواریخ شفاهی، هم در تاریخ و فرهنگ ایران فرهنگی از شهرت بسیاری برخوردار است. سرانجام غرور و نخوتی که گریبان او را گرفته بود، موجب شد تا در مقابل ضحاک ماردوش شکست بخورد و کشته شود.

سرآغاز تاریخ در شاهنامه

شاهنامه دوران حکومت ضحاک را بسیار تاریک به تصویر می‎‌کشد اما نهایتا فریدون فرخ از دل آن همه تاریکی برمی‎‌خیزد، مردم را با خود همراه می‎‌کند و ضحاک را از سریر قدرت به زیر می‎‌کشد و او را در کوه دماوند به بند می‎‌کشد.

زمانی که فریدون بر ظلمی که به نظر می‎‌رسید، آن را پایانی نیست پیروز شد، فردوسی در پایان داستان او سرود:

فریدون فرخ فرشته نبود

ز مشک و ز عنبر سرشته نبود

به داد و دهش یافت آن نیکویی

تو داد و دهش کن، فریدون تویی

این چنین و با این ابیات فردوسی خواننده خود را به صفحات بعدی تاریخ و اسطوره ایران می‎‌برد. در هر حال بعد از براندازی ظلم نوبت به حکومت فریدون دادگر می‎‌رسد.

فریدون سه پسر داشت؛ توران را به تور، ایران را به ایرج و روم را به سلم بخشید. چون غبار کینه بر دل پسرانش نشست، ایرج را از بین بردند و پدر خود، فریدون را به عزا نشاندند. از نسل ایرج منوچهر نامی به قدرت رسید و انتقام خون ایرج را از عموهایش گرفت.

آخرین پادشاه پیشدادیان پسر منوچهر، نوذر بود که در جنگ توران به دست عموزاده‌هایش کشته شد و بعد از این خاندان ایران به دست خاندان شاهی کیانی رسید که نخستین شاهشان کیقباد بود.

شاهنامه به همان منوال که خاندان پیشدادی را توصیف کرد، به وصف کیانیان نیز می‎‌پردازد. اما در اواخر این دوره با روی کار آمدن شخصیت کوروش از جلوه‌های افسانه‎‌ای داستان کاسته می‎‌شود و به ابعاد تاریخی آن اضافه می‎‌شود و ما از این طریق وارد دوره تاریخی و مستند هخامنشیان می‌شویم.