خستگی مردم افغانستان و حسرتی گزنده در آینده‌ای نه چندان دور

خستگی مردم افغانستان و حسرتی گزنده در آینده‌ای نه چندان دور

به گزارش گلونی مهدی تدینی، نویسنده، مترجم و پژوهشگر ایرانی، درباره خستگی مردم افغانستان در کانال پامیرنیوز نوشت:

من هم مانند بسیاری از تحلیلگران از ابتدا معتقد بودم بزرگ‌ترین بازنده رخدادهای افغانستان در وهله نخست خود افغانستان و در مرتبه دوم، ایران است.

خاورمیانه هم از این رهگذر یک پله دیگر در دخمه تیره و تارش فرو می‌رود و جهان هم از رادیکالیزه‌ شدنِ بیشترِ خاورمیانه در نهایت متضرر خواهد شد.

اما در این نوشته قصد دارم از دری دیگر سخن بگویم تا هم یک پیش‌بینی کرده باشم و هم بر حاشیه جریده عالم خطی به یادگار نوشته باشم.

روزی را در آینده‌ای نه چندان دور می‌بینم که مردم افغانستان از انفعال، خوش‌‌خیالی و تصورات خام امروز خود پشیمان خواهند شد.

دور نیست روزی که سرانگشت حسرت می‌گزند و عافیت‌طلبی امروزشان را ملامت می‌کنند.

البته در اینجا لازم است تمایزاتی قائل شوم و توضیح دهم منظورم چه کسانی است.

از جنبه‌های فراوانی مردم افغانستان را درک می‌کنم و به آن‌ها حق می‌دهم که امروز بی‌گدار به این گرداب هایل نزنند.

آن اندک مرد و زنی که در پنجشیر به مقاومت برخاستند، واقع‌بین‌ترین و در عین حال دلیرترین بخش بودند و وقتی به دعوت احمد مسعود صدای اعتراض در برخی شهرها بلند شد، مشخص شد این اقلیت مبارز همدلان فراوانی میان مردم دارند.

در واقع بیش و پیش از همه باید حساب این بخش از مردم افغانستان را جدا کرد و کارنامه درخشان امروزشان را ستود.

بخش دیگری هم هستند که آن‌ها نیز مانند پنجشیری‌ها می‌اندیشند و می‌دانند چاره‌ای جز مقاومت جدی و بی‌مماشات نیست، اما توان آن را ندارند، در زندگی گیر و گرفتارند.

به ویژه باید در نظر داشت که اینان بیم جان دارند و از خشونت طالبان کاملاً آگاهند، ضمن این‌که هنوز نمی‌دانند طالبان در برابر اعتراضات چه واکنشی نشان خواهد داد.

حس و شناخت‌شان می‌گوید طالبان قابل پیش‌بینی نیست و خدا می‌داند چه بلایی سر معترضان خواهد آورد (اگر هم خودش بلایی نیاورد، هواداران طالبان در شهر پراکنده‌اند و هیچ اهل مماشات نیستند). پس ترس این معترضان و ناراضیان خاموش موجه و معقول است.

یکی از دلایلی این‌که در اعتراضات اخیر پررنگ‌ترین شعار معترضان ندای «مرگ بر پاکستان» بود، همین است که این شعار استتار خوبی است.

در واقع این شعار اعتراض مستقیم به طالبان است که دست‌نشانده پاکستان انگاشته می‌شود، اما در لفافه بیگانه‌ستیزی و ضدیت با پاکستان پوشانده شده است تا بهانه مستقیمی به دست طالبان برای سرکوب خشن ندهد.

خستگی مردم افغانستان

از دیگر سو، مردم افغانستان حق دارند که از درگیری و نزاع خسته باشند. چه بخش شهرنشین و چه مردم روستایی حق دارند از جنگ خسته باشند یا این این جنگ را «جنگ خود» ندانند، و طبعاً از جهت روان‌شناختی نیز این دستاویز عقلانی به ذهن‌شان می‌رسد که «از جنگ چه سود؟»

اما برسیم به بخش بزرگ‌تری که احتمالاً با انگشت گذاشتن بر مشکلات حکومت قبلی سعی می‌کند اوضاع فعلی پیروزی طالبان را موجه جلوه دهد. حتی با آن همدلی کند. اصل حرف من درباره همین گروه است.

این گروه می‌گوید: «فساد زیاد بود، مشکلات زیاد بود، دولتمردان فاسد بودند، کسی به فکر مردم نبود، وضع معیشت خراب بود، زندگی سخت بود، مردم بدبخت شده بودند، دولتمردان فقط دنبال منافع خودشان بودند، بیگانگان در کارمان دخالت می‌کردند، قوانین ایراد داشت و ده‌ها ایراد دیگر از این دست».

تصور می‌کنم این بخش اتفاقاً گروه بسیار بزرگی از مردم افغانستان باشند. (و البته اذعان دارم بخشی از مردم هم اصلاً همفکر و طرفدار طالبانند.)

سخنم دقیقاً درباره همین گروه است. دور نیست روزی که این بخش از توهم، خودفریبی، خام‌اندیشی و خواب مصنوعی امروزش بیدار شود و بفهمد دولت قبل، با همه معایب، کاستی‌ها و فسادها، با دولتمردان نابخرد و ناکارآمدی‌هایش همچنان ارزش این را داشت که برای حفظ آن تلاش کرد.

این بخش به زودی می‌فهمد دولت طالبانی نه تنها همه معایب دولت قبل را دارد، بلکه همان کارآمدی و سودمندی اندکِ دولت پیشین را هم ندارد.

این گروه دیر یا زود با تازیانه بی‌امان روزگار مجبور می‌شود از این خواب بیدار شود؛ وقتی چرخ زندگی‌اش بیش از امروز بلنگد، مشکلاتش بسیار گرانبارتر از امروز شود، وابستگی کشور به خارج و نفوذ بیگانگان بسیار بیشتر شود؛ وقتی حس کند روزبه‌روز بیشتر در باتلاق ناکارآمدی فرو می‌رود و البته از همه بدتر اینکه بفهمد پاسخ اعتراضش مشتی آهنین است.

آن روز نه دور است و نه دیر… البته یادآوری می‌کنم که از روز اول چاره را واکنش مدنی و مقاومت مسالمت‌آمیز مردم برای برقراری دولتی فراگیر می‌دانستم، گرچه پنجشیری‌ها را می‌ستایم، چون واقعیت را درک و آزادگی پیشه کردند و برای همان مقاومت مدنی پشتوانه شدند.