تمدن مانا و آجرهای قلایچی مربوط به این دوره
به گزارش گلونی گذشته چراغ راه آینده است.
تا زمانی که ملتی تاریخ خود را نشناسد، چه جای امید که برای آینده‌اش تدبیری بیندیشد؟
چراکه وضعیت حال یک سرزمین بسان حلقه‌های یک زنجیر طولانی به گذشته‌اش متصل است و بی‌شک از آینده نیز منفک نخواهد بود.
تاریخ خود مؤید این مطلب است که هرگاه انسان‌هایی نسبت به سرگذشت مملکت‌شان نامهربان و نامأنوس بوده‌‌اند، محکوم شده‌اند به از دست دادن عزت ملی و فرهنگی و بی‌هویتی!
از این جهت در این سلسله نوشتارها قصد داریم عزت و هویت ایرانی و ملی را در لابه‌لای صفحات خاک گرفته تاریخ جستجو کنیم.
قسمت سوم- آجرهای قلایچی
آجرهای لعابی قلایچی همچون نام جامعه‌شان که «مانا» نامیده می‌شد، ماندگار شدند و نامیرا.
در آغاز هزاره اول پیش از میلاد، در میانه جنگ‌های خون‌بار قبایل «آشور» و «اورارتو»، به سرکردگی و رهبری پیشوایی کاردان به نام «ایران‌زو»، حکومت اقوام «مانا» در جنوب دریاچه ارومیه بنیانگذاری شد.
گرچه این قوم چندین دهه دوام آورد و در میان کشمکش‌های بسیار توانست کمر راست نگه دارد اما همواره قبل از نابودی کامل، گاه تحت استعمار آشوری‌ها بود و گاه تحت فرمانروایی مادها.
با این وجود آنچه از این قوم به یادگار مانده است هنرنمایی خیره‌کننده‌ای است که نتیجه هم‌آمیزی ویژگی‌های ایرانی با عناصر آشوری و اورارتو می‌باشد و همگی نشان‌دهنده مردمانی هنرمند و صاحب فن است که روزگاری در این سرزمین می‌زیسته‌اند.
در میان یادگارهای مانایی بیش از همه آجرهای لعابدار منقوشی که «اسماعیل یغمایی» -باستان‌شناس پیشکسوت- که در سال ۱۳۶۴ در منطقه «تپه قلایچی» واقع در شمال شرق شهرستان بوکان در آذربایجان غربی از دل خاک بیرون آورد، جلوه می‌کند.
هنر آجرکاری در میان اقوام ایران باستان و بین‌النهرین سابقه‌ای دیرینه دارد. اما آجرهای مانایی خبر از هنر و صنعتی خاص دارد به طوری‌که طرح نقوش و تلفیق رنگ در آنها مثال‌زدنی است و چشمان هر پژوهنده باستانی را از حیرت خیره می‌کند.
محسن ظهوری از عصر ایران گزارش می‌دهد:
نماشای گلونی را دنبال کنید
آنچه بیش از همه نشانگر درخشش هنر و موجب شگفتی باستان‌شناسان شد، بکارگیری آجرها در «بناها» بود که گاه نمای بنایی تازه از دل خاک بیرون آمده را تزئیین می‌نمود و یا گاه دروازه ورودی شهر و یا حیاط‌های سنگفرش شده و یا تالارهای ستون‌دار را منقوش می‌نمود که تماماً حاکی از اهمیت خاص آن بناها برای مانایی‌ها بود.
نقوش بدست آمده از کاخ – معبد قلایچی شهر ایزیرتوی باستانی، خود به تنهایی مستندی از مهم‌ترین مدارک هویت ملی، اجتماعی، معماری و هنر و تمدن مانایی است.
گرچه نمونه‌هایی از چنین تاریخ مستند و مکتوب را در سایر حفاری‌هایی که در زیویه، حسنلو و ربط صورت گرفته است نیز می‌توان مشاهده کرد اما احتمال داده می‌شود که قلایچی در شهر ایزیرتوی باستانی، همان پایتخت ماناها بوده است. همان جایی که ۴۰۰ آجر لعابدارش آوازه جهان شد.
گرچه شاید حکومت ماناها حکومتی کمتر شناخته شده و بسیاری از یادگارهای کاخ- معبد قلایچی در اثر کند و کاو‌های غیر قانونی آسیب دیده باشد، اما هنوز هم فرصت برای افتخار و پاسداری از چنین سابقه هنرمندی و هویت ملی برای ما ایرانیان باقی است.
پایان پیام
نویسنده: بهاره حاصلیان
خرید از سایت‌های معتبر با کد تخفیف گلونی
کلیک کنید