اهمیت خاک چیست و تعریف خاک کدام است؟

اهمیت خاک چیست و تعریف خاک کدام است؟

به گزارش گلونی تعریف خاک از دیدگاه‌های کشاورزی، منابع طبیعی، مهندسی و معدن متفاوت است ولی در مجموع می‌توان به لایه سطحی زمین گفته شود که حاصل خرد و سست شدن سنگ بستر است.

خاک نگهدارنده و تامین‌کننده مواد غذایی برای گیاهان است. به طور متوسط یک خاک معمولی از ۴۵ درصد مواد معدنی که حاصل متلاشی شدن سنگ‌ها، ۵ درصد هوموس و مواد آلی، ۲۵ درصد آب و ۲۵ درصد هوا است.

به طور متوسط در شرایط کره زمین برای تشکیل یک سانتیمتر خاک  به ۴۰۰ سال نیاز است در حالیکه برای آن در شرایط ایران به دلیل خشک بودن ۸۰۰ سال زمان نیاز است.

خاک معمولاً هنگام تجزیه سنگ‌ها به قسمت‌های تشکیل‌دهنده آنها به وجود می‌آید.

هنگامی که طیف وسیعی از نیروهای مختلف مانند آب و باد بر روی سنگ‌ها وارد می‌شوند، آنها را به قطعات کوچکتر تقسیم می‌شوند و انواع بافت خاک را تشکیل می‌دهند مانند خاک رسی، خاک ماسه ای و خاک لومی.

هنگامی که ذرات سنگ کمتر از ۲ میلیمتر شوند جزو تعریف خاک قرار می گیرند. این نیروها همچنین شامل تأثیر باد، آب و واکنش نمک‌ها هستند.

بی جهت نیست که مولانا می‌فرماید:

«از بهاران کی شود سرسبز سنگ

خاک شو تا گل برویی رنگ رنگ»

اهمیت خاک چیست؟

خاک منبع عظیم و ثروت گرانقدری است که بسیاری از مسائل حیاتی و نیازهای ضروری انسان و جامعه به آن وابسته است، بیش از ۹۵ درصد نیازهای غذایی بشر و درصد قابل توجهی از پوشاک و سایر مایحتاج جمعیت رو به رشد انسان در بستر خاک تولید و تأمین می‌شود.

این در حالی است که بشر با اقداماتی که در راستای توسعه و زندگی راحت‌تر انجام می‌دهد باعث آلودگی و نابودی این مولفه زیستی مهم شده است.

تمام مواد مغذی مورد نیاز گیاهان در طول فتوسنتز را برای گیاهان تأمین می‌کند.

زیستگاه بسیاری از موجودات زنده است و در کشاورزی پایه اساسی رشد گیاهان است.

نوع محصولی كه با استفاده از نوع خاصی از خاک پرورش داده می‌شود، توسط اجزای خاك و تاثير اقليمی يک منطقه تعيين می‌شود.

تاکنون یک سوم از خاک کره زمین بر اثر توسعه ناپایدار فعالیت‌های انسانی نابود شده است، با توجه به پیش‌بینی افزایش جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹ میلیارد نفر، آلودگی خاک به یک تهدید جهانی تبدیل خواهد شد.

فقط روزانه حدود ۲۷ میلیون فیلتر سیگار به خاک کشور اضافه می‌شود که در یک سال به رقم قابل توجه ده میلیارد می‌رسد.

وزن یک فیلتر سیگار حدود ۱۷۰ میلی‌گرم است که بر این اساس، سالانه ۷۶۵ هزار تن زباله ته سیگار در سرتاسر کره زمین  به خاک اضافه می‌شود که بیشترین مقدار آن در حاشیه جاده‌ها مشاهده شده است.

در واقع این ماده ساکت، آرام و سرد یک محیط پذیرنده آلودگی‌های ما انسان‌هاست. شوری خاک ۱/۵ میلیون هکتار زمین کشاورزی را از وضعیت سوددهی و تولید خارج می کند که خسارتی معادل ۳۱ میلیون دلار آمریکا به اقتصاد جهان وارد می کند. تخمین زده می شود که بیش از ۸۳۳ میلیون هکتار، یعنی ۸/۷ درصد از سطح کره زمین متاثر از پدیده شوری به عنوان یکی از پدیده‌های بیابان‌زایی قرار دارد.

شوربختانه وضعیت فرسایش خاک در کشور ما به شرایط خطرناکی رسیده است و با رقم ۲ میلیارد تن در سال یکی از کشورهای سرآمد جهان هستیم. فقط یک‌دهم این مقدار فرسایش به واسطه بادهای ۱۲۰ روزه از سطح دشت سیستان به هدر می‌رود.

مهمترین رویکرد مهار پدیده بیابان‌زایی به عنوان عامل تخریب‌کننده خاک در کشور و سومین چالش بزرگ محیط زیست در جهان، کاهش وابستگی مردم به خاک و آب است.

با رویکرد بهره‌برداری بیش از توان سرزمین از خاک و آب، همچنان نرخ فرسایش و تخریب خاک در کشور بالا خواهد بود.

به لحاظ اهمیت خاک در زندگی موجودات زنده، دولت‌ها برای حفاظت خاک، طرح‌های متعددی اجرا می‌کنند و هر ساله سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد در روز ۱۴ آذر بزرگداشت روز جهانی خاک را برگزار می‌کند.

با تصویب قانون خاک در مجلس شورای اسلامی، گام موثری در حفظ آن در کشور برداشته شد.

پایان پیام

نویسنده: حمیدرضا عباسی، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور

خرید زیتون از سایت‌های معتبر با کد تخفیف گلونی
کلیک کنید