کلمه دشتان به چه معناست و از کجا آمده؟
به گزارش گلونی دشتان کلمهای پهلوی به معنای خونریزی ماهانه یا زنی است که در دوره خونریزی به سر میبرد.
این کلمه امروز در بین عامه با واژه پریود و در بیشتر متون پزشکی با قاعدگی و در متون فقهی اسلامی با حیض جایگزین شده است و فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم چندی است که پیشنهاد داده است تا در متون پزشکی کلمه دشتان دوباره استفاده شود.
این اتفاق باعث ایجاد واکنشهای متعددی در فضای مجازی شده است. چراکه تعداد زیادی با این کلمه ناآشنا هستند و تعداد دیگری به نادرستی آن را یادآور تبعیضهای جنسیتی و دشتانگاهها در دوره باستان میدانند و گمان میکنند، کلمه قاعدگی یا پریود تاریخچهای ضد زن و خشونتبار ندارند.
در این یادداشت قصد داریم تا درباره اسطوره دشتان در متون باستانی ایران و دشتانگاهها یا دشتانیستانها صحبت کنیم.
در اساطیر زرتشتی آمده، زمانی که اهریمن بعد از یورش اولش به زمین به خواب فرو رفت، دیوزنی با نام دیوجَهی که دختر و همسر اهریمن بود، او را از خواب بیدار کرده و برای یورش دوم به زمین تهیج میکند.
بعد از این ماجرا، اهریمن هم بوسهای بر شانه دیوجهی میزند و ناپاکیهای (!) زنانه از این طریق به وجود میآیند.
برطبق اسطورهای که گفتیم، میتوان به وضوح مشاهده کرد که دید دین زرتشتی هم مانند سایر ادیان نسبت به خونریزی ماهانه در زنان منفی است.
همین دیدگاه منفی نیز باعث شده بود تا در این دوره محلهای مخصوصی برای زندگی زنان ایجاد شود که زنان در دشتان از زندگی خانوادگی و کار دور بمانند.
این محلها دشتانیستان یا دشتانگاه نام داشتند. همچنین در دین زرتشتی آمده است که زن باید در این دوره از آتش و آب دور باشد و حتی انسانی که برای او در دشتانگاه غذا میبرد هم باید با فاصله این کار را انجام دهد.
برای مطالعه بیشتر درباره دشتان میتوانید به کتاب زنان، دشتان و جنون ماهانه؛ پژوهشی اسطورهشناختی و تاریخی درباره قاعدگی و نشانگان پیش از آن نوشته شهلا زرلکی مراجعه کنید.
هرچند این کتاب حاوی تحقیقات دقیقی نیست اما منابع و دید خوبی به کسانی که با این موضوع آشنایی ندارند، به دست میدهد.
یادآوری: زنان در طول تاریخی در مدت خونریزی ماهانه خود به خشونتهای کلامی و جسمی مبتلا بودهاند.
یادداشت ما درباره کلمه دشتان و اسطوره آن در دین زرتشتی به این معنا نیست که دشتان تنها در این دین منفی دانسته شده و در سایر ادیان زنان در این دوران تجربه زیسته خوبی را پشت سرگذاشتهاند.
کمااینکه میدانیم هنوز که هنوزه در سرتاسر دنیا و با هر رنگ پوست و دینی زنان تجارب سخت و دردناکی را در هر ماه پشت سر میگذارند و از مراقبتهای لازم بهداشتی، درمانی و روانی بهرهمند نمیشوند.
پایان پیام
نویسنده: کیمیا قنبری