زبان مردم در آذربایجان قبل از ترکی چه بود؟

زبان مردم در آذربایجان قبل از ترکی چه بود؟

به گزارش گلونی در کانال بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، درباره زبان مردم در آذربایجان قبل از ترکی آمده است:

با توجه به اینکه زبان ترکی در آذربایجان بعد از مغول‌ها جانشین زبان فارسی شده است، باید این نکته را نیز عرض کنم که خوشبختانه در پاره‌ای از نقاط آذربایجان زبان‌های قدیم هنوز رایج است.

در حقیقت در میان زبان امروزی آذربایجان که ترکی شده است به اصطلاح جزیره‌هایی از زبان‌های قدیم مانده است که خود بنده شخصاً و از نزدیک به زبان پاره‌ای از آن‌ها آشنایی پیدا کرده‌ام. از آن جمله زبان «هرزندی» است. هرزند نام محلی است در منطقه مرند که دارای چندین آبادی بزرگ است و تعجب خواهید کرد که با این‌همه جزر و مدهای تاریخی مردم آن دیار هنوز به زبان ایرانیان قدیم صحبت می‌کنند.

علاوه بر این در ارسباران آذربایجان یک منطقه وسیعی است که «محال اردشیر» نام دارد. در حدود هفتاد سال پیش بیشتر از هفتاد قریه از محال اردشیر همه به زبان‌ ایرانی‌های قدیم حرف می‌زدند، ولی در حال حاضر فقط هفت روستا باقی مانده است که زبان محلی آن‌ها فارسی و باقیمانده زبان قدیمی است.

در اطراف زنجان جماعتی هستند به نام خوئینی‌ها که زبانی مخصوص به خودشان دارند که مسلماً بازماندۀ زبان قدیم است. مثلاً به زن‌ها می‌گویند «ژن» و به دختر می‌گویند «دلتک» و به آب مثل نواحی خراسان می‌گویند «او» و به مرد می‌گویند «مردک» که بی‌تردید از اصل ایرانی است.

در خلخال هم چند ده وجود دارد که زبانی نزدیک به فارسی دارند. در اطراف مراغه هم محلی است که به زبان مخصوصی (غیر از ترکی) صحبت می‌کنند که خودشان آن را زبان «ساپان» می‌نامند.

به نظر من از همه این زبان‌هایی که بنده عرض کردم زبان ساپان احتمالاً قدیمی‌تر است؛ زیرا الفاظ خیلی کوتاه شده است. در اطراف باکو (در آذربایجان شوروی) چندین ده هست که همۀ اهالی آن به زبان قدیم حرف می‌زنند و بنده خودم چند روزی در آنجا بوده‌ام و زبان آن‌ها را شنیده‌ام و ضمناً یهودی‌های گنجه هم گویا به زبان فارسی حرف می‌زنند.

ناصح ناطق
به نقل از مجموعه سخنرانی‌های کانون فرهنگی ایران جوان، جلد سوم، تهران، ۱۳۵۱

[زبان فارسی در آذربایجان: دربرگیرنده پنجاه گفتار از نوشته‌های دانشمندان و زبان‌شناسان، گردآوری ایرج افشار، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۷، جلد ۲، ص ۳۸۰-۳۸۲]

چرا زبان فارسی زبان ملی ماست

پایان پیام