سلبریتی دانشگاهی چیست؟

سلبریتی دانشگاهی چیست؟

به گزارش گلونی نعمت‌الله فاضلی در کانال تلگرامش نوشت:

ورزشکاران، بازیگران، موسیقیدانان و هنرمندان محبوب و مشهور را سلبریتی می‌نامند. مدتی است به دانشگاهیان محبوب و مشهور هم سلبریتی می‌گویند.

سلبریتی دانشگاهی، نقیضه و کنایه هم هست. دانشگاهی اصیل عامه‌پسند نمی‌شود. اما دانشگاهیان اصیلی را که به دلیل خدمات و کنشگری و مسئولیت پذیری‌شان، محبوب شدند چه بنامیم؟

پاسخم اینست: گونه آرمانی انسان دانشگاهی مسئول، «روشنفکر دانشگاهی» است؛ کسی که خلاقانه، شجانه، نقادانه، صادقانه و مسئولانه می‌اندیشد و سخن می‌آفریند و در حوزه عمومی مشارکت می‌کند و در عین حال به اصول و  اسلوب علم و دانشگاه هم وفادار است و مستدل و منطقی و واقع گراست.

روشنفکر دانشگاهی با «روشنفکر عمومی ایدئوژیک» متفاوت است. روشنفکر عمومی تعهدی به علم و دانشگاه ندارد و صرفا پاسخگوی آرمان‌های ایدئوژیک و سیاسی و حزبی چپ یا راستش است.

اما روشنفکر دانشگاهی نقیضه‌ای گریبانش را می‌گیرد. کنش روشنفکرانه اش پای او را لاجرم به حوزه عمومی می‌کشاند و عده‌ای خواهی نخواهی حامی و هوادارش می‌شوند.

اینجاست که مخالفانش او را متهم به سلبریتی شدن می‌کنند. اگر هم کنش روشنفکرانه‌اش را کنار بگذارد، خب دیگر روشنفکر دانشگاهی نیست.

آواتار و سلبریتی دانشگاهی، طعنه‌ای است تند و خوارکننده که ابتدا مخالفان پسامدرن‌ها به آلن بدیو، ژیژک، رولان بارت و فوکو و امثال ایشان زدند.

مراد مخالفان این بود که شهرت و محبوبیت پسامدرن‌ها ناشی از حرف‌های هیجانی و مردم پسندشان است، نه اندیشه‌ای اصیل و سنجیده.

در ایران هم طعنه سلبریتی دانشگاهی با ظهور شبکه‌های اجتماعی و حضور برخی دانشگاهیان در این شبکه‌ها رایج شده است.

البته برخی کاربران، این مفهوم را با دلالت مثبت و به شخصیت دانشگاهی محبوب به کار می‌برند، ولی برخی هم به نقیضه نهفته در این مفهوم توجه دارند و آن را به معنای خوارکننده و طعنه آمیزش در نظر دارند.

برای مثال، نجاتی حسینی همکار فرهیخته‌ام گفته‌اند سلبریتی شدن دانشگاهیان و حوزویان «فاجعه است»، و «مانع از انجام مسئولیت روشنگری انتقادی راهبردی است».

«انسان دانشگاهی روشنگر» ناگزیر از حضور موثر در حوزه عمومی است؛ چه، لازمه روشنگری سخن خلاقانه و ناقدانه نافذ و نافع گفتن برای همگان است.

این گونه سخن هم تنها از دل برمی‌آید و لاجرم بر دل‌ها هم می‌نشنید. دل‌های حقیقت جو و پرسشگر و شورمند و مسئول، چنین سخنگویی را به جان دوست می‌دارند.

بله، روشنفکر دانشگاهی بایسته است همان قدر که به نفوذ و اثرگذاری‌اش در حوزه عمومی و کنش روشنفکرانه اش متعهد است، به هویت دانشگاهی‌اش هم وفادار باشد و بماند. این یادآوری مهم و ضروری است.

اما، روشنفکر دانشگاهی را نمی‌توان سلبریتی و آواتار نامید. حسن شهرت او به خاطر شهامت، خلاقیت، مسئولیت پذیری و حقیقت جویی اوست نه حرف‌های دم دست عامه پسند یا تهییج هیجانات کوچه بازاری.

فاجعه دانشگاهی در ایران این نیست که روشنفکران دانشگاهی سلبریتی شده‌اند، بل فاجعه آنجایی است که اکثریت دانشگاهیان منزوی شده‌اند و نمی‌توانند و نمی‌گذارند در حوزه عمومی مشارکت کنند.

این را هم به خاطر بسپاریم پسامدرن‌هایی مثل رولان بارت و بدیو و ژیژک و فوکو که آن هت را که سلبریتی و آواتار می‌نامند، ده و صدها میلیون مخاطب و هوادار جهانی دارند. در ایران هنوز در این مقیاس روشنفکر دانشگاهی هم نداریم.

پرویز اذکایی فرهنگ شناس راستین بود

پایان پیام