بهمن سرکاراتی؛ سفر یک ضرب المثل

بهمن سرکاراتی؛ سفر یک ضرب المثل

به گزارش گلونی «مروارید پیش خوک افشاندن» نام مقاله‌ای از بهمن سرکاراتی فقید است.

این مقاله در تلاش دارد تا مثل افشاندن مروارید در پای خوکان را که نمونه آن را در شعر ناصر خسرو (من آنم که در پای خوکان نریزم/ مر این قیمتی در لفظ دری را) ریشه‌یابی کرده و بسنجد که آیا قدمت آن در ادب فارسی بیشتر است یا آنکه ادبیات فارسی این مثل را از فرهنگ دیگری قرض گرفته است.

کما اینکه می‌بینیم در کتاب عهد جدید، انجیل متی، آیه ششم از باب هفتم نیز از زبان عیسی مسیح نقل شده است که: «آن‌چه مقدس است به سگان مدهید و مرواریدهای خود را پیش خوکان مریزید.»

با گلونی همراه باشید تا در ادامه این یادداشت مروری بر مقاله دکتر سرکاراتی داشته باشیم.

با توجه به این که انجیل متی در اواخر سده اول میلادی تالیف شده و علاوه بر آن، مثل مذکور در ادبیات عرب نیز با کمی تغییر وجود وارد و تاریخ زندگی ناصر خسرو به سده ۱۱ میلادی/ ۵ هجری می‌رسد، در وهله اول اینطور به نظر می‌رسد که ناصر خسرو این مثل را از فرهنگ سامی وام گرفته است.

اما با اندکی دقت متوجه می‌شویم که چنین لفظی در منظومه درخت آسوریک که مناظره‌ای میان درخت و بز و به زبان پهلوی اشکانی است، نیز به کار رفته است:

این زرین‌سخن

که من با تو گفتم

چنان است که کسی پیش خوک‌ـ‌گراز

مروارید افشاند

یا چنگ نوازد

پیش اشتر مست.

در عین حال باید توجه داشته باشیم که با توجه به تحقیقات ویدن‌گرن درباره زبان‌ سریانی ادسایی و ادبیات ماندایی، بیشتر واژگان دخیل در ایرانی در زبان‌های سامی به دوره اشکانی مربوط می‌شوند و می‌توان نتیجه گرفت، همان‌طور که تعدادی واژه اشکانی وارد زبان‌های سامی شده است، تعدادی از نقل‌قول‌ها و مثل‌ها نیز به این فرهنگ راه پیدا کرده است.

و از قول دکتر بهمن سرکاراتی؛ «مثل «مروارید پیش خوک افشاندن» نیز که اصل ایرانی داشته و به صورت یک ضرب‌المثلی در ایران عهد اشکانی رایج بوده است توسط مردمان مجاور مرزهای ایران پذیرفته شده و تا فلسطین رسیده و آنگاه در کتاب عهد جدید راه پیدا کرده است».

به یاد احمد تفضلی

پایان پیام

نویسنده: کیمیا قنبری