اصفهان شهر نظاره بازشناسی معماری نظرگاهی صفوی
به گزارش گلونی از آنجا که هدف بنیادی منظر شهری تاریخی مبنایی از درک و رویکردی یکپارچه برای تشخیص، ارزیابی، حفاظت و مدیریت مناظر شهری تاریخی است، شناسایی پتانسیل‌ها و ارزش‌های مادی و معنوی که شخصیت تاریخی شهر را شکل می‌دهند از نخستین مفاهیمی هستند که در قالب مناظر شهری مورد شناسایی قرار می‌گیرند و پس از آن به رسمیت شناخته می‌شوند.
تا کنون تحقیقات ارجمندی، در مورد معماری ایرانی، باغسازی و نظرگاه درون باغ‌ها یا کوشک‌ها انجام گرفته است.
اما در مورد نقاط دیدگاهی یا نظرگاه‌های شهری به‌عنوان یکی از وجوه ارزشی منظر شهری به طور مستقل پرداخته نشده است؛ البته، در گزارش‌های تاریخی و یادداشت‌های اروپاییان در مورد اصفهان، اهمیت این نقاط از نظر دور نمانده و به طور ضمنی مورد اشاره قرار گرفته‌اند.
نظرگاه‌های شهری، از آن جهت حائز اهمیت‌اند که در فهم و ادراک مناظر و رابطة دو سویه ناظر و منظره مؤثر و لازم هستند.
از آنجا که بیشترین توسعة شهری اصفهان در دوره صفوی رخ داده و سرمشق مناسبی برای دستورالعمل‌سازی تولیدات معماری و کیفیت‌های منظرین در دیگر شهرهای ایران شده است به‌عنوان بستر مطالعات این تحقیق موردتوجه قرار گرفته است.
اصفهان که تجربه پایتختی دو دوره تاریخی را داشته، امروزه بسیاری از عمارت‌ها و عناصر منظر شهری خود را از دست داده یا دچار تغییرات عمده شهرسازی شده است.
بنابر شواهد موجود آنچه از منظر شهری تاریخی اصفهان برجای است عمدتاً از پایتختی دوره صفوی است.
هدف پژوهش: مقاله حاضر تلاش دارد تا به شناسایی مفاهیم و شأن نظرگاهی فراورده‌های معماری شهری در ساخت پایتخت صفویان بپردازد.
روش پژوهش: این مقاله در بستر مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی با استناد به متون تاریخی، تدقیق گزارش‌ها و مفاهیم رایج و نافذ در ادبیات معماری شهری و شواهد برجامانده از دوره صفویه به شناسایی و خوانش معماری نظرگاهی اصفهان صفوی می‌پردازد.
نتیجه‌گیری: بررسی‌ها روی فراورده‌های معماری شهری اصفهان نشان می‌دهد که طراحان صفوی اراده‌ای قوی برای هم‌آغوشی فضاهای شهری با طبیعت داشته و با انتخاب هندسه مستطیل، ایجاد نهرهای آب و کاشت ردیف درختان در همه فضاهای شهری، خواستی مؤکد در ساخت مکان‌هایی با خصلتِ باغ داشتند.
از این‌رو اصفهان را چون باغی گسترده و فراورده‌های معماری شهری را نیم‌باز و نیم‌بسته به‌مثابه نظرگاه طراحی و به اجرا درآورده‌اند و این تصور متجلی می‌شود که «کهن‌الگوی باغ ایرانی سرمشقی برای معماری شهری صفوی و نیز اصفهان صفوی شهری برای نظاره بوده است».
نویسنده: غلامرضا کیانی ده کیانی
با معماری ایرانی و ویژگی آن بیشتر آشنا شوید
پایان پیام