کاخ قلعه شلمزار؛ معماری قجری و فرهنگ تصویری قومی
به گزارش گلونی برخی از بناهای شاخص معماری دوره قاجار دور از پایتخت و در مراکز قدرت محلی توسط فئودال‌ها و خوانین ساخته شد.
این اقدام به هنرورزی‌های محلی و قومی که عمدتا در متن هنر و صنایع مفرشی خلاصه می‌شدند و ماندگاری بالایی نداشته و بر اثر فرسودگی خیلی زود از بین می‌رفتند، این فرصت را میداد تا در الگوی هنر و تزئینات معماری رسمی و مسلط این دوران تلفیق شده و ضمن ماندگاری بیشتر، تحول و صیرورت یابند.
این الگوی التقاطی، به علت بهره‌گیری از فرهنگ تصویری قومی و محلی، خود بعدا به مأخذی برای استفاده‌ی هنرمندان هنرهای صناعی محلی و حتی سایر هنرمندان هویت‌خواه محلی در عصر معاصر تبدیل شد.
در این روند «داد و گرفت» و استحاله شدن، جلوه‌ای شایان توجه از فرهنگ تصویری قومی- محلی ایرانی در تلفیق با هنر رسمی قاجار که با الگوهای فرنگی نیز ادغام یافته بود، بازتولید شد.
بررسی اینگونه بناهای مجلل مستقر در مرکز حکومتهای محلی اقوام اصیل ایرانی (ترک و لر و کرد و بختیاری و…) در دوره ی قاجار، با رویکرد تحلیل نحوه تلفیق فرهنگ تصویری رسمی و ملی با فرهنگ تصویری محلی حائز اهمیت است.
«کاخ قلعه شلمزار» در استان چهارمحال و بختیاری از جمله این نمونه-هاست. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و با شیوه گردآوری داده‌های میدانی و کتابخانه‌ای، سعی دارد به این پرسش که روند این تلفیق و دگرگونی چگونه و به چه نحوی صورت پذیرفته و ترکیب الگوهای محلی-قومی با الگوی قجری چگونه همپوشانی یافته‌اند، بپردازد.
چیستی و چگونگی طرح و نقش و تزئینات زیبای این بنا که تلفیقی درخشان از نمونه‌های محلی- قومی بختیاری با الگوهای قجری هستند، نیز در این تحقیق از اهمیت محوری برخوردار است که بدان پرداخته خواهد شد.
همچنین با رویکردی که مطرح می‌شود آن را به عنوان مؤلفه‌ای در جهت نو شونده‌گی و استحاله‌یابی هنرها و فرهنگ تصویری محلی- قومی ایرانیان با الگوهای مسلط رسمی و ملی از جمله قاجار که عمدتا ایرانی هم نبودند، نشان داده و تبیین کنیم.
یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که حکومت قاجار نه از روی رواداری، بلکه از روی اجبار به امتیاز دادن به قدرتهای محلی و خوانین ایلات و عشایر، باعث توسعه‌ی معماری و هنر در مناطقی بیرون از مرکز و پایتخت حکومت شد.
در همان حال، موجب استحاله ظرفیتهای هنری محلی در هنر رسمی و مرکزی به محوریت معماری و تزئینات گردید. این فرصت، بازتولید و امتزاج با الگوهای رسمی که خود با رهآوردهای فرنگ نیز التقاط یافته بود را برای هنر و فرهنگ تصویری اقوام ایرانی فراهم ساخت.
فرصتی که هنر و فرهنگ ایرانی همیشه آنرا مغتنم شمرده و ضمن اخذ از مهاجمین، در فرهنگ و هنر خویش با حفظ صبغه ایرانی آنرا استحاله داده بود.
نویسندگان: حسین ابراهیمی ناغانی، فاطمه مسیبی دهکردی
با معماری ایرانی و ویژگی آن بیشتر آشنا شوید
پایان پیام