از بلوط تا کهور؛ روایت یک رویداد محیط زیستی
هر مدرسه یک نهالستان از چیگو و سیدمحمد چهار محال بختیاری تا بوشهر و کیش.
به گزارش گلونی بیش از یک دهه است که طرح هر مدرسه یک نهالستان آغاز شده یک دهه تلاش معلمین و دانش آموزانی که سعی کردند یاد بگیرند چگونه در زمانی که غبار مرگ و بی توجهی بر طبیعت و میراث فرهنگی و طبیعی کشور پاشیده شده است.
جنگل‌های زاگرس در آتش جهل می‌سوزد و دوستداران زاگرس در راه مهار آتش به شهادت می‌رسند و بلوطستان‌ها زیر آب سدها غرق می‌شوند. و جز باران کسی نجات دهنده جنگل‌های گیلان نیست.
آنها سعی می‌کنند گام‌های هرچند کوچک برای حفظ ذخایر ارزشمند ژنتیکی و میراث طبیعی ایران عزیز بردارند. پس از یک دهه تلاش اتفاقات زیادی شکل گرفته تشکل‌های مردمی زیادی مجری این طرح شده اند.
انجمن دامون و بعدتر خانه فرهنگ بوم‌گردان پارس، نهضت سبز زاگرس، امید سجادیان و موسسه سیزده فروردین، انجمن دوستداران محیط زیست ایذه به مدیریت هژیر کیانی، انجمن حامیان طبیعت منگشت به مدیریت حسن انبیا، انجمن دوستداران محیط زیست منگشت به مدیریت فتحعلی نژاد کریمی، انجمن نگین ایران زاگرس مسجدسلیمان به مدیریت امیر محرابی، انجمن چیا کردستان و کاوه کردستانی در مریوان، انجمن دستادست و سازمان محلی شولیز و … بازوی کار آفرینی و تقویت معیشت پایدار این طرح شده‌اند.
این داستان از یک ایده شروع شد، ایده هر مدرسه می‌تواند یک نهالستان باشد. و چرا که نه از آنجا که ریز گردها و تخریب جنگل‌ها فقر و مهاجرت، سیلاب و… در عرصه گسترده‌ای از کشور آغاز شد.
محیط زیست و طبیعت ایران عزیزمان در بحران است و کودکان آوارگان آینده خواهند بود، وقتی درختی نباشد جنگلی نباشد آب نباشد زندگی نیست.
پس برای نجات آن باید از نسل آینده ساز و معلمین دلسوز و وطن دوست کمک گرفت. نتیجه «طرح هر مدرسه یک نهالستان» بود و از روستاهای چهارمحال بختیاری و لرستان این طرح آغاز شده است و اکنون یک طرح ملی است و در تمام مناطق زاگرس در حال اجراست.
بذر نهالی که در سال ۱۳۹۱ در مدرسه روستای چیگو توسط معلم روستا منوچهر شیرانی کاشته شده امروز درخت تنومند فرهنگی شده است. دانش آموزان دیروز، امروز بزرگان روستا شده‌اند همان‌ها که امضا کنندگاه میثاق نامه حفاظت ازجنگل شده‌اند.
آری، درختان بلوطی که در سال‌های گذشته قطع می‌شدند، چند سالی است که نفس آرام می‌کشند چرا اهالی روستا حالا محافظان درختان هستند.
مردم اهالی روستای چیگو در سال ۱۴۰۰ در یک اقدام تحسین برانگیز علاوه بر امضای میثاق‌نامه‌ای برای حفاظت، حراست از جنگل، مرتع و عرصه‌های ملی تمام ادوات و ابزار قطع درخت را جمع‌آوری و آتش زدند، آنها باهم پیمان بستند که از قطع درختان جنگل خودداری و درصورت مشاهده تخلف از انجام قطع درخت جلوگیری کنند و هرگونه اقدامی‌که در راستای احیای جنگل نیاز باشد، را انجام دهند.
از بلوط تا کهور
این روزهای این طرح تنها به زاگرس ختم نمی‌شود. کرانه‌های‌های خلیج نیلگون فارس و دریای عمان عرصه ای تازه برای اجرای این طرح هستند. تا برای حفاظت از گونه‌های و بومی و در قامت هرمدرسه یک نهالستان کهور ظاهر شوند.
زیرا کهور ایرانی به عنوان گونه شاخص زاگرس جنوبی از خوزستان تا هرمزگان و سیستان و بلوچستان و پهنه جنوب کشور و سواحلی خلیج فارس و دریای عمان نیز به سر نوشت بلوط دچار شده است چرای بی رویه، تغییرات اقلیمی‌زاد آوری طبیعی این گونه ارزشمند را در معرض خطر قرار داده است.
کهور ایرانی با نام علمی Prosopis cineraria، گونه‌ای از درختان صحرایی و همیشه سبز بوده که بومی جنوب شرقی آسیا از جمله ایران، هند، پاکستان، عربستان و یمن است.
زیستگاه طبیعی این گیاه سراسر دشت‌ها، بیابان‌ها، کوهپایه‌ها و گاها قله کوه‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است.
تمام قسمت‌های درخت کهور، مفید و قابل استفاده است از این رو پادشاه صحرا نیز نامیده می‌شود. پراکندگی این درخت در کشور ما شامل: بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و حواشی کویر لوت است.
درخت کهور برای مقابله با بیابان زدایی بسیار مفید است درخت کهور نقشی حیاتی در حفظ اکوسیستم‌های مناطق خشک و نیمه خشک دارد. امروزه متاسفانه این درخت در لیست گیاهان در معرض نابودی است.
جالب است بدانید که چند سالی است که به واسطه نقش ارزنده این گونه در حفظ تنوع زیستی و کارکردهای اکولوژیکی آن در امارات به عنوان درخت ملی امارات متحده عربی نام گذاری شده است و تلاش‌های برای تکثیر و تولید انبوه این گونه برای استفاده در فضای سبز شهری و بین شهری و جنگل کاری با این گونه آغاز شده است.
با تجربیاتی که در اجرای طرح در منطقه رویشی زاگرس از کردستان تا خوزستان بدست آمده بود امسال هر مدرسه یک نهالستان و یا هر «مدرسه یک نهالستان کهور» در جنوب کشور در حال شکل گیری است.
مشابه فعالیت‌های انجام شده در طرح بلوط در هرمزگان و سیستان و بوشهر نیز فراخوان‌های ارسال شده است. از جمله پیشنهاد‌های این طرح برای حفظ گونه‌های و بومی و حفظ تنوع زیستی ایجاد پارک‌های تنوع زیستی در شهرها و روستاها با گونه‌های همچون کرت، مشک، کبر، چش، چگرد، ابریشم هندی، حرا، استبرق، کلیر، شیشم، انواع انجیر، انواع تانم،سریم، سنجد تلخ، مورد، داز، خر زهره، پده، کهور، کهورک، چندل، درخت مسواک، انواع گز، انار شیطان،انواع کنار و قیچ هستند.
همچنین اختصاص بخشی از فضای پارک‌ها و بوستان‌ها به کاشت گونه‌های بومی منطقه اختصاص داده شود. و یک ذخیره گاه ژنتیکی محلی شکل گیرد.
با توجه به اعلام آمادگی برخی تشکل‌های زیست محیطی و مردمی‌در استان بوشهر و هرمزگان و جزیره کیش بذرهای کهور ایرانی برای مدارس تهیه شده و جزوه آموزش کاشت آن در اختیار آموزش گران و علاقه‌مندان و معلمین قرار گرفته است.
همزمان با کاشت نخستین دانه‌های بلوط به دست دانش آموزان منطقه خانمیراز و آلونی در استان چهارمحال بختیاری اولین گلدان‌ها کهور ایرانی نیز در جزیره کیش توسط دانش آموزان مدرسه مبین خلیج فارس تهیه شده‌اند و جوانه‌های کهور ایرانی این روزها یک به یک در حال رویش و سر از خاک برآوردن هستند.
پایان پیام
مجری طرح: مصیب شیرانی، پژوهشگر و فعال محیط زیست
