زوال قطعی زندیه در جریان فتح اصفهان
کریم‌خان زند در ابتدای قدرت‌گیری خود با دو رقیب رو‌به‌رو بود. یکی محمد حسن‌خان قاجار، رئیس ایل اشاق‌باش در گرگان و مازندران و دیگری آزادخان افغان در آذربایجان.
به گزارش گلونی پس از آن که کریم‌خان زند که نظامی‌گری را در رکاب نادرشاه افشار آموخته بود، در جنگ گرگان از محمدحسن‌خان قاجار شکست خورد، تصمیم گرفت تا با رقیب دیگرش در آذربایجان نبرد کند.
در این زمان یعنی سال‌های ۱۱۶۶ تا ۱۱۶۸ می‌توان دید که حضور آزادخان در آذربایجان از طرفی قدرت قاجار و از سویی قدرت و توانایی بسط زندیه را محدود کرده است. کما اینکه کشمکش دائم میان قاجار و زند و آزادخان بیش از این که نتیجه‌ی مثبتی حاصل کند، باعث کاهش توان و از دست رفتن نیروی انسانی می‌شد.
این در صورتی است که اگر قاجار و زند دوشادوش هم قرار می‌گرفتند، می‌توانستند تا آزادخان را از میان بردارند.
زوال قطعی زندیه در جریان فتح اصفهان
در نهایت اما تا سال ۱۱۶۷ آزادخان متحمل شکست از خان زند شد و زمانی که شکست‌خورده و خسته به آذربایجان عقب نشست، در آنجا با نیروهای خان قاجار مواجه شد و به ناچار به والی بغداد پناه برد که البته نتیجه‌ای نداشت.
بعد از شکست آزادخان خان قاجار با خیالی آسوده با بیست‌هزار نفر راهی اصفهان شد. زندیه در عراق و حدود اصفهان از قاجار شکست خورد و شهر اصفهان که مرکز اولیه حکومت زندیه بود، به دست محمدحسن‌خان افتاد و سپاهیان قاجار کریم‌خان و همراهانش را تا دم دروازه‌های شیراز دنبال کردند و کریم‌خان با تعدادی از یاران خویش در شیراز متحصن شد.
در این بین، آزادخان به سوی تهران تاخت و توجه خان قاجار را به سمت شمال معطوف کرد، به طوری که قاجارها شیراز را رها کرده و به سمت شمال کشور راهی شدند. این اتفاق زندیه را از زوال حتمی نجات داد و لازم به ذکر است که طی این درگیری خان قاجار آزادخان را تماما از عرصه سیاست حذف کرد.
نسب ایل قاجار در طول زمان- قسمت اول
نسب ایل قاجار در طول زمان؛ قسمت دوم
پایان پیام
نویسنده: کیمیا قنبری