با فقر چه کنیم؟

با فقر چه کنیم؟

طبق آمارهای رسمی، از سال ۹۶ تا به حال ۳۰ درصد از جمعیت ایران زیر خط فقر به سر می‌برند. کلان روندهای فقر که دکتر مقصود فراستخواه شناسایی کرده، نشان از گسترش فقر به ویژه در میان اقشار خاص و زنان و یا ساکنین مرزی کشور دارد. این روندها، زنگ خطرهایی را به صدا درآورده که گوش نسپردن به آن، شاید خطرات جبران‌ناپذیری برای ایران داشته باشد.

حال پرسش سرنوشت‌ساز آن است که دولت پزشکیان با فقر چه خواهد کرد و اساساً چه می‌تواند بکند؟

آرمان ذاکری، جامعه‌شناس، معتقد است دو گروه متعارض در دولت پزشکیان وجود دارد. دست راستی‌هایی که قائل به گذار از اقتصاد دولتی به اقتصاد آزاد هستند و همچنان به برنامه‌های شوک‌درمانی معتقدند، اما منتظر زمانی هستند تا تبعات اجتماعی همانند سال ۹۸ تکرار نشود.

از طرف دیگر، دست چپ دولت به سمت رعایت عدالت اجتماعی و تأمین منافع اقشار پایین جامعه متمایل است. او معتقد است اختلاف این دو گروه، عاقبت شیرینی نخواهد داشت.

ذاکری، با اشاره به شکست اقتصاد نئولیبرال در آمریکا، اذعان می‌دارد که اگرچه قرار بود در این سیستم، کیک اقتصاد بزرگ‌تر شود تا به نسبت سهم بیشتری هم به طبقات پایین اجتماع برسد اما در عمل این اقتصاد نئولیبرال منجر به تشکیل نوعی الیگارشی ثروتمندان شده؛ بدون آنکه تغییری در وضعیت دهک‌های پایین ایجاد شود.

با فقر چه کنیم؟

زهرا کاویانی، اقتصاددان، با تأکید بر اینکه بدون رفع عدم قطعیت‌های سیاسی و اجتماعی عملاً خلق ثروت ناممکن است، به مسئله توزیع ثروت حتی در شرایطی که هیچ رشد اقتصادی هم حاصل نشود، پرداخته. وی به تعداد بالای شاغلین فقیر در تهران اشاره دارد و می‌گوید این ناهمگنی‌ها منجر به اختلاف بیشتر بین درصد خانوارهای دارای کودک بین فقرا و غیرفقرا شده است. به عبارتی فرزندآوری علیرغم تمام سیاست‌های حمایتی، منجر به فقیرتر شدن خانواده شده است.

از طرف دیگر فقیرتر شدن خانواده و طولانی شدن مدت زمان فقیر بودن، منجر به حذف خدمات آموزشی و بهداشتی برای کودکان خواهد شد. امری که به تبع هزینه‌های گزافی را در سالیان آتی به جامعه تحمیل خواهد کرد.

کاویانی در پاسخ به نقد ذاکری در مورد دست راستی‌ها و دست چپی‌های دولت، تأکید می‌کند که این دو گروه کاملاً همراستا هستند و موضوع بازار آزاد منافاتی با سیاست‌های حمایتی برای رفاه عمومی ندارد.

به راستی با فقر چه کنیم؟ در پایان و به طور خلاصه می‌توان گفت دعوا بر سر میزان دخالت دولت در امور مختلف است؛ اینکه دولت صرفاً در قیمت‌های بازار دخالت نکند یا پایش را از مسائلی مثل سلامت یا آموزش هم بکشد بیرون. همچنین اگر تصمیم بر آزادسازی قیمت‌ها است، آیا دولت پزشکیان از همان راهکارهای شوک‌درمانی برای آزادسازی قیمت‌ها استفاده خواهد کرد یا برگی دیگر رو خواهد کرد؟

پایان پیام

نویسنده: یاسمن سعادت

پنل «آینده‌پژوهی فقر و نابرابری» از مجموعه پنل‌های آینده‌‌پژوهی اجتماعی