به دنبال آسمان تاریک، وجب به وجب در بیابان
به گزارش گلونی شامگاه بیست و پنجم شهریورماه موسسه فرهنگی ابرسین میزبان علاقه‌مندان به شکوه آسمان شب و جاذبه‌های حیرت‌انگیز بیابان بود.
محسن ادیب بنیان‌گذار و مدیر گروه کویرها و بیابان‌های ایران و محمدصالح تیمار منجم آماتور و مدرس با تجربه نجوم در این شب به روایت تجربه یک سال بیابان‌گردی خود برای ثبت تاریک‌ترین آسمان ایران پرداختند. تجربه‌ای ارزشمند و منحصر به فرد که طی آن موفق به ثبت تاریک‌ترین آسمان ایران در بیابان لوت شده‌اند.
محمد صالح تیمار در آغاز صحبت‌های خود با اشاره به اینکه در گذشته برای تاریکی‌سنجی آسمان از اطلس‌های کاغذی، سنجش چشمی و بیان حدقدر ستاره‌ها استفاده می‌شد، بهره‌گرفتن از دستگاه‌های به‌روزی مانند SQM را قدمی مثبت جهت نزدیک شدن به استانداردها جهانی در این زمینه دانست. SQM دستگاهی است که برای سنجش تاریکی آسمان به کمک منجمان آمده تا زبان و معیار واحدی باشد برای صحبت از میزان تاریکی آسمان‌های جهان.
تیمار در ادامه با اشاره به این که بیشترین عدد قابل سنجش با این دستگاه عدد ۲۲ است ثبت عدد ۲۱.۷۹ در بیابان لوت حوالی منطقه ریگ ستاره واقع در شمال کویر مرکزی ایران را یکی از ارزشمندترین دستاوردهای نجومی ایران خواند. گفتنی است صحرای آتاکامای شیلی که به بهشت منجمان مشهور است با ثبت عددی نزدیک به ۲۲ تاریک‌ترین آسمان شب دنیا را دارد.
به دنبال آسمان تاریک و عاصی از ریزگردها
ادیب که سال‌هاست بیابان‌های کویر مرکزی ایران را مورد پایش قرار داده است با اشاره به نقشه آسمان تاریک ایران، بیان کرد:
«نیمه شمالی و قسمت جنوبی کویر مرکزی دارای تاریک‌ترین آسمان شب در ایران هستند. شمال منطقه ریگ جن در فاصله ۱۵ کیلومتری روستای مصر به دلایلی چون ارتفاع زیاد و وجود رطوبت و بالا بودن سطح آب شور در بیابان که مانع از پراکندگی ریزگردها در هوا می‌شود، دارای شفافیت بسیار مطلوبی است و جلوه‌های بی‌نظیری از آسمان شب را برای هر بیننده‌ای تصویر می‌کند». نبود آلودگی نوری که حاصل عدم اقامت انسانی در این محدوده است از دیگر عواملی بود که ادیب به عنوان وجه تمایز این منطقه نسبت به سایر بخش‌های کویر مرکزی از آن یاد کرد.
محمد صالح تیمار نیز ریزگردها را عامل مخربی برای شفافیت آسمان شب در کویر ایران خواند و تاکید کرد اگر زیرساخت‌های مناسب توسط متخصصین و متولیان محیط زیست برای کنترل این بحران مهیا نشود به زودی باید با شفافیت آسمان تاریک در کویر ایران خداحافظی کنیم.
وی با اشاره به اینکه پارک‌های آسمان تاریک در دنیا به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری نجومی بسیار مورد توجه قرار دارند، ایجاد زیرساخت‌های لازم در این حوزه را عاملی برای توسعه گردشگری ایران و معرفی آسمان تاریک ایران به منجمین و گردشگران جهان دانست.
تیمار در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به بالا بودن هزینه سفرهای اکتشافی (expedition)، به‌روز نبودن اطلاعات نقشه‌های آلودگی‌های نوری، محدود بودن بازه زمانی سفرها به دلیل مزاحمت عوامل جوی مثل طلوع ماه یا حضور ابرهای متراکم، از تلاش خود و تیم بیابان‌های ایران برای به‌روزکردن سالانه اطلاعات آسمان تاریک خبر داد. او همچنین عنوان کرد: «گردآوری منظم این اطلاعات از جغرافیای زمین و آسمان در بیابان‌های ایران و انتشار آن موجب جذب گردشگران نجومی و بالا بردن رتبه ایران در صنعت گردشگری خواهد شد.»
در ادامه این جلسه علاقه‌مندان گردشگری و محیط زیست ایران شنونده بخش دیگری تجربیات محسن ادیب از جاذبه‌های روز کویرهای ایران بودند. ادیب با نمایش تصاویری از کلوت‌های بیابان لوت، به شباهت‌های این بخش از کویر با سطح سیاره مریخ پرداخت. به گفته او این کلوت‌ها که در واقع عوارض جغرافیای تپه‌مانندی از جنس کلوخ هستند، جزء بلندترین کلوت‌های دنیا و دارای بیشترین شباهت با عوارض مریخ‌اند.
ادیب با این توضیح که این بخش از کویر ایران به دلیل بادهای شدید ۱۲۰ روزه فاقد پوشش گیاهی است، بهشتی برای کاشفان شهاب‌سنگهاست. سطح یکدست و یک‌رنگ بیابان موجب نمایان شدن سنگ‌های آسمانی است که روزگاری به زمین برخورد کرده‌اند.
او همچنین از شگفتی‌های حیات جانوری در بیابان لوت، به زیست روباه شنی در این منطقه اشاره کرد که خوراکش وابسته به پرندگان مهاجری است که به دلیل گرما و باد در این پهنه اسرارآمیز زمین‌گیر می‌شوند.
موج‌نماها، تپه‌های ماسه‌ای بلند با ارتفاع بیش از ۳۵۰ متر، دره‌های عمیق مثل زبان مار، کوه‌های مینیاتوری، سنگ‌های بادساب و دق‌های رنگارنگ از دیگر جاذبه‌های شگفت‌انگیزی بود که ادیب با نمایش تصاویر آن اشتیاق حاضرین را برای شناخت بیشتر کویرهای ایران برانگیخت.
محسن ادیب در پایان صحبت‌های خود با اشاره به اینکه ما در مبحث گردشگری نجومی از سطح جهانی فاصله زیادی داریم، بیان کرد: «حفاظت از آسمان تاریک ایران که یکی از جاذبه‌های قابل سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری در حوزه گردشگری است از مهمترین مسئولیت‌های دلسوزان محیط زیست ایران است».
محمدصالح تیمار نیز ضمن ابراز امیدواری برای پیشرفت ایران در حوزه گردشگری نجومی صحبت‌های خود را با بیت تأمل‌برانگیزی از مولوی به پایان رساند:
«گفتند یافت می‌نشود جسته‌ایم ما گفت آن که یافت می‌نشود، آنم آرزوست»
پایان پیام
گزارش‌گر: سحر سمیعانی
کرمان قطب گردشگری نجوم
کد خبر : 285693 ساعت خبر : 0:02 ق.ظ