اهمیت و ارزش زبان فارسی با ۱۲۰ میلیون گویشور
به گزارش گلونی امرداد نوشت: موسسه فرهنگی سمرقند برگزارکننده نشست‌هایی علمی با عنوان «هویت فرهنگی ایرانشهر» است.
در این نشست‌ها به بازشناسی مفهومی پرداخته خواهد شد که در ایران باستان به نام «ایرانشهر» شناخته می‌شد و تجلی‌گاه آرمان و ارزش‌های تبار ایرانی بود. نشست آغازین که با سخنرانی علی مزاری همراه بود، عنوان فرعی «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی و نقش آن‌ها در حفظ هویت ملی» یافته بود.
زبان‌های ایرانی کدام‌هاست؟
بخش دیگر سخنان علی مزاری درباره گستره زبان‌های ایرانی بود. او نتیجه پژوهش‌های دامنه‌دار اروپاییان را در شناخت زبان‌ها، در این دانست که آن‌ها دریافتند که زبان‌های هندواروپایی متعلق به خانواده‌ای مشترک بوده‌اند و اصل آن‌ها به زبان اولیه قوم آریایی بازمی‌گردد؛ «یعنی آن زبانِ باستانی‌ای که مردمان هندواروپایی، در حدود ۴ تا ۵ هزارسال پیش، به آن سخن می‌گفتند. اما پس از آن مهاجرت گسترده، زبان‌های‌شان از هم فاصله می‌گیرد و بر اثر عوامل جغرافیایی، محیطی، زیستی، بیولوژیکی و نمونه‌های دیگر، به زبان‌های جدیدی تبدیل می‌شود، اما اصل آن تغییر نمی‌یابد».
این سخنران سپس با اشاره به پراکندگی بخشی از قوم آریایی در فلات ایران (در پی مهاجرت گسترده‌ی آن‌ها)، به این نکته اشاره کرد که بر اثر گذر هزاره‌ها و سده‌ها، زبان‌ها و گویش‌های جدیدی که ریشه یگانه‌ای داشتند، پدید آمد بدان اندازه که در ناحیه ایرانِ فرهنگی، کم‌وبیش ۴۳ زبان به‌کار بُرده می‌شد که همگی اصل و ریشه‌ی ایرانی دارند و از شمار زبان‌های ایرانی شناخته می‌شوند. آنگاه به دوبخش زبان‌های ایران غربی و ایران شرقی و بخش‌بندی‌های دیگر پرداخت و زبان را پدیده‌ای تغییرپذیر دانست و سبب جدایی زبان‌ها از زبان اصلی را در همین تغییریابی برشمرد.
اهمیت و ارزش زبان فارسی
مزاری در ادامه به این پرسش پرداخت که: چرا زبان فارسی مهم‌تر از دیگر زبان‌های ایران فرهنگی است؟ او چنین ارزش و اهمیتی را نخست در گستردگی زبانی آن دانست و گفت که نزدیک به ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون تَن در جهان به زبان فارسی سخن می‌گویند و از همه دیگر گویش‌های ایرانی، زبان فارسی رواج بیشتری دارد و زبان رسمی سه کشور است: ایران، افغانستان و تاجیکستان. اهمیت دیگر زبان فارسی آن است که زبان ادبیات ماست و پشتوانه ادبی بسیار کهنی دارد: از کتیبه‌ها گرفته تا کتاب‌های فراوان.
این سخنران آنگاه به دوره‌های زبان فارسی (به اعتبار زبان‌شناسی تاریخی) پرداخت و به این نکته توجه داد که: «هر زبانی تاریخ خودش را دارد. پس مرزهای آن نیز فرق می‌کند. اما برای زبان‌های ایرانی، به اعتبار زبان‌شناسی تاریخی، سه بخش باستان، میانه و نو درنظر گرفته‌اند». مزاری آنگاه زبان‌های باستانی ایران را در چهار رده جای داد: اوستایی، فارسی باستان، مادی و سکایی.
پیوند زبان و هویت
بخش پایانی سخنرانی علی مزاری درباره نقش زبان در هویت ملی بود. او زبان را ابزاری برای ارتباط میان انسان‌ها برشمرد و اشاره کرد که هر قوم و جامعه و منطقه‌ای زبان مخصوص خود را دارد. هویت را هم در معنای احساسی که فرد به خود دارد و شکلی که هر فردی خود را بدان‌گونه می‌بیند و می‌شناساند، دانست و برای آن رده‌هایی (:مراتبی) شناخت؛ مانند: هویت خانوادگی، هویت قبیله و طایفه‌ای، هویت اجتماعی و جامعه‌ای. اما از دید او «عالی‌ترین سطح هویت، هویت ملی است».
مزاری گفت: هرچند «ملت» یک مفهوم جدید است، اما برخی از دانشمندان باور دارند که با همه جدید بودن این مفهوم، مفهومی ریشه‌دار و کهن است و پدیده جدیدی نیست که در جهان مدرن به‌کار بُرده شده باشد، بلکه پدیده‌ای بازسازی شده بر اساس جوامع پیشین است. از این دید، ملت ایران بازسازی همان جامعه ایرانی‌ای است که در دوره‌ی صفویه و هخامنشی (و حتا دورتر از آن) زندگی می‌کرد. پس ملت اصالت دارد و مفهومی کاملاً اصیل است».
پایان پیام