عباس اقبال آشتیانی پژوهشگر برجسته تاریخ و ادبیات ایران
به گزارش گلونی عباس اقبال آشتیانی (۱۲۷۵-۱۳۳۴) مورخ، نویسنده، استاد دانشگاه و از برجسته‌ترین پژوهشگران معاصر ایران بود. او در حوزه‌های تاریخ، ادبیات، جغرافیا و فرهنگ ایران آثار ارزنده‌ای به یادگار گذاشته است.
زندگی و تحصیلات
عباس اقبال در سال ۱۲۷۵ خورشیدی در آشتیان متولد شد. تحصیلات خود را در مدرسه دارالفنون تهران آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل به اروپا رفت. او لیسانس خود را از دانشگاه فرانسه دریافت کرد و دکترای ادبیات را از دانشگاه تهران اخذ نمود. همزمان با تحصیل، به تدریس نیز مشغول بود و در دانشگاه تهران به عنوان استاد ادبیات فعالیت می‌کرد.
فعالیت‌های علمی و فرهنگی
اقبال آشتیانی علاوه بر تدریس، در زمینه تحقیق و پژوهش نیز فعالیت گسترده‌ای داشت. او بنیان‌گذار مجله علمی یادگار بود که یکی از نخستین نشریات پژوهشی در حوزه تاریخ و فرهنگ ایران به شمار می‌رود. همچنین به عنوان نماینده فرهنگی ایران در کشورهای ترکیه و ایتالیا فعالیت داشت و عضو پیوسته فرهنگستان ایران و مجمع علمی عربی دمشق بود.
وی در حوزه تاریخ‌نگاری، شیوه‌ای تلفیقی را در پیش گرفت که در آن، روش انتقادی مورخان غربی را با امانت‌داری تاریخ‌نویسان سنتی ایران و اسلام ترکیب کرد. هدف اصلی او از پژوهش‌های تاریخی، آگاه ساختن ایرانیان به پیشینه درخشان کشورشان و ویژگی‌های جغرافیایی ایران بود.
آثار و تألیفات
اقبال بیش از ۱۰۰ مقاله در زمینه‌های تاریخی، جغرافیایی، ادبی، اجتماعی و سیاسی منتشر کرد و بیش از ۲۵ عنوان اثر از نویسندگان بزرگ ایران را تصحیح و ویرایش نمود. افزون بر این، او نزدیک به ۲۰ کتاب تألیف کرده است که در ادامه برخی از مهم‌ترین آن‌ها معرفی می‌شوند:
کتاب‌های تألیفی:
۱. شرح حال عبدالله بن مقفع (۱۳۰۶)
۲. خاندان نوبختی (۱۳۱۱)
۳. تاریخ مفصل ایران از استیلای مغول تا اعلان مشروطیت (۱۳۱۲)
۴. تاریخ اکتشافات جغرافیایی و تاریخ علم جغرافیا (۱۳۱۴)
۵. تاریخ ایران بعد از اسلام (۱۳۱۸)
۶. مطالعاتی درباره بحرین و جزایر و سواحل خلیج فارس (۱۳۲۸)
۷. وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی (۱۳۳۸)
۸. میرزا تقی خان امیرکبیر (۱۳۴۰)
۹. تاریخ جواهر در ایران (۱۳۴۰)
۱۰. قابوس وشمگیر زیاری (۱۳۴۲)
۱۱. تاریخ مفصل ایران از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه (۱۳۴۷)
۱۲. تاریخ مغول (جلد اول از تاریخ مفصل ایران)
تصحیح و ویرایش متون تاریخی و ادبی:
حدائق السحر (رشید و طواط)
فضایل الانام
انیس العشاق (رامی)
لغت فرس (اسدی طوسی)
دیوان امیرمعزی
سیاست‌نامه نظام‌الملک
سیر العباد (اوحدی)
بیان الادیان و تبصره العوام
تاریخ طبرستان (ابن اسفندیار)
المضاف الی بدیع الازمان فی وقایع کرمان
ترجمه فارسی محاسن اصفهان
تجارب السلف
معالم العلماء (ابن شهرآشوب)
ویژگی‌های پژوهشی و سبک نگارش
عباس اقبال را بنیان‌گذار مقاله‌نویسی علمی در ایران می‌دانند. او از نخستین پژوهشگرانی بود که ساده‌نویسی و تصحیح متون را در ایران بعد از مشروطیت رواج داد. سبک او در تاریخ‌نویسی، ترکیبی از دقت در منابع سنتی و تحلیل انتقادی روش‌های غربی بود.
درگذشت و میراث علمی
عباس اقبال آشتیانی در ۲۱ بهمن ۱۳۳۴ درگذشت. اما آثار و پژوهش‌های او همچنان از منابع معتبر در تاریخ و ادبیات فارسی به شمار می‌رود و پژوهشگران بسیاری از دستاوردهای علمی او بهره می‌برند.
اقبال آشتیانی از جمله شخصیت‌های تأثیرگذار در پژوهش‌های تاریخی و ادبی ایران است که نقش مهمی در توسعه مطالعات علمی این حوزه‌ها ایفا کرد. آثار او همچنان منبعی ارزشمند برای مطالعه تاریخ و فرهنگ ایران محسوب می‌شوند و میراث ماندگاری از تلاش‌های علمی‌اش به جای مانده است.
پایان پیام
در گلونی بیشتر بخوانید: لیلا سودآور دیبا پژوهشگر ایرانی در حوزه تاریخ هنر معاصر