تأثیرات روانی جنگ بر سالمندان بحرانی خاموش در سایه بحران‌های انسانی
به گزارش گلونی در میان پیامدهای گسترده جنگ، یکی از گروه‌هایی که کمتر دیده می‌شوند اما بیشترین آسیب‌های روانی را متحمل می‌شوند، سالمندان هستند.
این قشر، به دلیل شرایط خاص جسمی و روانی خود، آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به دیگر گروه‌های سنی دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تأثیرات روانی جنگ بر سالمندان می‌تواند عمیق، پیچیده و بلندمدت باشد.
شایع‌ترین تأثیرات روانی سالمندان در شرایط جنگی
۱- افزایش اضطراب و ترس:
صدای انفجار، بی‌ثباتی سیاسی و ترس از مرگ خود یا اعضای خانواده، می‌تواند منجر به اضطراب شدید شود. در بسیاری از موارد، خاطرات جنگ‌های گذشته نیز دوباره فعال شده و اختلالات روانی قدیمی را احیا می‌کنند.
۲- افسردگی:
از دست دادن خانه، دارایی، عزیزان و حس بی‌پناهی از عوامل کلیدی بروز افسردگی در سالمندان در شرایط جنگی است. احساس بی‌معنایی و ناتوانی در کنترل اوضاع این افسردگی را تشدید می‌کند.
۳- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD):
تماشای صحنه‌های خشونت‌آمیز، حتی به‌صورت غیرمستقیم، می‌تواند باعث بروز PTSD شود. نشانه‌هایی مانند کابوس‌های شبانه، فلش‌بک‌های ناگهانی، بی‌قراری و انزوا از علائم شایع این اختلال است.
۴- تنهایی و انزوا:
جابه‌جایی اجباری، مهاجرت و از دست دادن شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از سالمندان را دچار انزوای روانی می‌کند. نبود حمایت اجتماعی کافی، خطر آسیب روانی را در این گروه افزایش می‌دهد.
۵- کاهش عملکرد شناختی:
استرس شدید ناشی از جنگ، توانایی‌های ذهنی سالمندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در برخی موارد، روند زوال عقل (دمانس) را سرعت می‌بخشد.
۶- وابستگی بیشتر به اطرافیان:
ناتوانی در مدیریت امور شخصی و احساس بی‌اختیاری باعث وابستگی بیش‌ازحد روانی به اطرافیان، به‌ویژه فرزندان، می‌شود.
۷- از دست رفتن امید و حس امنیت:
سالمندان به ثبات و آرامش نیاز دارند. جنگ این حس را به‌شدت تهدید کرده و ناامنی روانی مزمن، موجب افت کیفیت زندگی و افزایش بیماری‌های روان‌تنی می‌شود.
تأثیرات روانی جنگ بر سالمندان سوریه و لبنان
براساس پژوهش‌های میدانی از سوریه و لبنان که در طول یک مطالعه از اردوگاه‌های آوارگان سوری و عراقی در کردستان عراق صورت گرفته بود، نشان داد که حدود ۶۰ درصد از سالمندان دچار افسردگی و PTSD هستند. عوامل خطر اصلی شامل تجربه رویدادهای تروماتیک متعدد، سن بالا و جنسیت زن بود.
همچنین، گزارشی از لبنان حاکی از آن است که ۶۵ درصد از سالمندان پناهجوی سوری دچار استرس روانی شدید بوده‌اند. علاوه بر این، تبعیض سنی (ageism) نیز منجر به افزایش انزوا و احساس بی‌فایده بودن این قشر شده است.
عامل پیامد روانی بحرانی خاموش در سایه بحران‌های انسانی
رویدادهای تروماتیک مکرر PTSD، افسردگی، اضطراب مزمن
آسیب‌های روانی جنگ کاهش مشارکت اجتماعی، انزوا
سن بالاتر افزایش اضطراب، بی‌خوابی، استرس مزمن
جنسیت زن آسیب‌پذیری بالاتر روانی
دسترسی به حمایت اجتماعی و مجازی تقویت تاب‌آوری و سلامت روان
راهکارهای پیشنهادی برای کاهش تأثیرات روانی جنگ بر سالمندان
ارائه خدمات مشاوره و روان‌درمانی تخصصی
ایجاد شبکه‌های حمایتی خانوادگی و محلی
دسترسی به دارو و مراقبت‌های بهداشت روان
کاهش تبعیض سنی و افزایش مشارکت اجتماعی سالمندان
طراحی برنامه‌های حمایتی تلفنی و آنلاین برای رفع انزوا
جنگ و آسیب‌های روانی خاموش
جنگ‌ها صرفاً در خطوط مقدم و بر روی نقشه‌ها اتفاق نمی‌افتند؛ آن‌ها در ذهن و روان بازماندگان نیز ادامه دارند. سالمندان، که اغلب در حاشیه برنامه‌ریزی‌ها قرار می‌گیرند، بیش از هر زمان دیگری نیازمند توجه ویژه هستند. بدون رسیدگی به نیازهای روانی آن‌ها، جامعه با بحران خاموشی روبه‌رو خواهد بود که آثار آن تا نسل‌ها باقی خواهد ماند.
پایان پیام