زنگ خطر فرونشست زمین در ۳۵۰ دشت ایران
به گزارش گلونی رکورد بی‌سابقه در برداشت آب‌های زیرزمینی زده شده است و زنگ خطر فرونشست زمین در ۳۵۰ دشت ایران به صدا درآمده است.
برداشت ۱۵ میلیارد مترمکعبی آب به‌صورت غیرمجاز
براساس گزارش‌های رسمی، طی سال‌های اخیر بیش از ۱۵ میلیارد مترمکعب آب به‌صورت غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی کشور برداشت شده است. نیمی از این مقدار از چاه‌های دارای مجوز و نیمی دیگر از چاه‌های غیرمجاز صورت گرفته است. این آمار، رکوردی بی‌سابقه و نگران‌کننده محسوب می‌شود که پیامدهای آن، در حال آشکار شدن در سطح کشور است.
بحران منابع آب در سایه کاهش بارندگی و رشد مصرف
ایران هم‌اکنون با یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های آبی تاریخ خود مواجه شده است. کاهش بارش‌ها، افزایش دمای هوا، تبخیر شدید و رشد بی‌رویه مصرف در بخش‌های مختلف، باعث شده تراز آبی اکثر حوضه‌های آبریز منفی شود.
بسیاری از رودخانه‌ها و منابع سطحی یا کاملاً خشک شده‌اند یا به‌شدت کاهش یافته‌اند؛ در چنین شرایطی، فشار بر منابع آب زیرزمینی به حداکثر رسیده است.
کشاورزی سنتی؛ مصرف‌کننده ۹۰ درصد منابع آبی کشور
بخش کشاورزی در ایران با مصرف حدود ۹۰ درصد از کل آب کشور، نقش اصلی را در بحران فعلی ایفا می‌کند.
همچنان الگوهای سنتی و کم‌بازده آبیاری در بیشتر مناطق کشور حاکم است و کشاورزان، به دلیل نبود آب سطحی، ناچار به برداشت‌های مستمر از منابع زیرزمینی هستند. این روند موجب افت سطح آب، کاهش کیفیت آن، خشک‌شدن چشمه‌ها و بروز پدیده فرونشست زمین شده است.
برداشت غیرمجاز فقط مربوط به چاه‌های غیرمجاز نیست
تصور عمومی بر این است که برداشت‌های غیرمجاز فقط از طریق چاه‌های بدون مجوز انجام می‌شود. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از چاه‌های دارای پروانه بهره‌برداری نیز بیش از حد مجاز برداشت می‌کنند.
این موضوع، چالشی جدی برای نهادهای نظارتی و برنامه‌ریزان منابع آب به شمار می‌رود.
۱۵۰ میلیارد مترمکعب برداشت طی چند دهه؛ فرونشست گسترده در دشت‌ها
در مجموع، طی دهه‌های اخیر بیش از ۱۵۰ میلیارد مترمکعب آب از منابع زیرزمینی استاتیک کشور برداشت شده است.
رقمی که پیامدهای آن اکنون به‌صورت فرونشست زمین در بیش از ۳۵۰ دشت ایران بروز کرده است.
زنگ خطر فرونشست زمین در ۳۵۰ دشت ایران
برنامه‌های مدیریت بحران در دستور کار شورای عالی آب
در پاسخ به این بحران، شورای عالی آب و کمیته‌های تخصصی آن، در جلسات اخیر خود موضوع فرونشست و برداشت‌های غیرمجاز را به‌طور ویژه بررسی کرده‌اند.
طبق اعلام مسئولان، برای هر استان به‌صورت مستقل، برنامه‌هایی با هدف ساماندهی مصرف منابع آب زیرزمینی در بخش‌های کشاورزی، صنعت، بهداشت و سایر حوزه‌ها در حال تدوین و اجراست.
هشدار کارشناسان: ادامه این روند، امنیت آبی کشور را تهدید می‌کند
کارشناسان حوزه منابع آب هشدار می‌دهند که اگر روند کنونی بدون مداخله جدی ادامه یابد، امنیت آبی کشور در سال‌های آینده به‌شدت در معرض تهدید قرار خواهد گرفت.
از این رو، اجرای راهکارهایی همچون مدیریت تقاضا و کاهش مصرف، اصلاح الگوی کشت و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین آبیاری و بازیافت آب، بیش از هر زمان دیگری ضروری و حیاتی به نظر می‌رسد.
همچنین در گلونی بخوانید: تحلیل گفتمان انتقادی مسئله آب ایران