نگرانی از کمبود آب در جهان به روایت آمار

نگرانی از کمبود آب در جهان به روایت آمار

به گزارش پایگاه خبری گلونی، اندیشکده تدبیر آب ایران کتابی با عنوان «چرخه آب» منتشر کرده است. در این کتاب پژوهشی آمده است:

نگرانی از کمبود آب (Water Scarcity) که بعنوان دسترسی اندک به میزان آب کافی برای مصارف بشری و محیط زیستی به صورت فراگیر و گسترده شناخته شده است، بعنوان مسئله‌ای جدی در بسیاری از کشورها رو به افزایش است.

اگرچه هنوز اجماعی بر تعریف کمبود آبی و یا اندازه‌گیری آن وجود ندارد، اما به هرصورت بعضی از نشانگرها براساس منابع آب تجدیدپذیرتعریف شده‌اندکه در اینجا به دو نمونه آن اشاره می‌شود.

یکی از معروف‌ترین روش‌های اندازه‌گیری کمبود آبی، شاخص فالکن مارک یا شاخص تنش آبی  (Water Stress) است.

این روش تنش آبی را بر اساس میزان آب شیرین تجدیدپذیر به ازای هر فرد در سال (مقدار سرانه منابع آب تجدیذپذیر) طبقه‌بندی می‌کند.

چنانچه میزان سرانه آب تجدیدپذیر در یک کشور زیر ۱۷۰۰ متر مکعب باشد، گفته می‌شود که در تنش آبی قرار دارد، زیر ۱۰۰۰ یعنی دچار بحران آبی شده است و زیر ۵۰۰ کمبود آب مطلق.

کمبود آب در جهان

با توجه به اینکه درحال حاضرسرانه آب تجدیدپذیر ایران حدود ۱۹۰۰ مترمکعب می‌باشد ایران بر اساس این معیار در آستانه تنش آبی قرار دارد.

روش شاخص تنش آبی به دلیل آنکه که از نظر کاربرد،  بسیار مستقیم و سرراست و آسان است و داده‌های مورد نیاز به راحتی قابل دسترس می باشد،  روش مرسومی است.

نسبت بحران آب (Water Criticality Ratio) بعنوان یک نشانگر جایگزین مطرح است. این نشانگر کمبود آب را بر حسب برداشت آبی هر کشور در مقایسه با میزان آب تجدیدپذیر محاسبه می‌کند.

بنیاد کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل این نشانگر را به عنوان شاخص اندازه‌گیری بحران آب معرفی کرده است.

براساس شاخص مذکور هرگاه این نسبت کمتر از ۱۰ درصد باشد کشور بدون بحران، چنانچه بین ۱۰-۲۰ باشد، بحران در حد متعادل و اگر این مقدار درحد فاصل ۲۰-۴۰ درصد باشد بحران در وضعیت متوسط است.

اگر میزان برداشت آب یک کشور بیشتر از ۴۰ درصد کل منابع آب تجدیدپذیر آن باشد این کشور با بحران شدید آب مواجه است.

با توجه به اینکه در ایران هم اکنون بیشتر از ۷۰ درصد کل آب تجدیدپذیر مورد استفاده قرارمی گیرد، ایران در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد.

در جدول زیر برای تعدادی از کشورهای منتخب (تعداد ۳۲ کشور) در سطح دنیا اطلاعات زیر ارائه شده است:

• منابع آب تجدیدشونده
• میزان برداشت از منابع آب برای تأمین نیازهای کشور (مصارف خانگی، صنایع و کشاورزی)
• نسبت برداشت از منابع آب به کل منابع آب تجدید شونده
• درصد وابستگی کشورها به منابع آب با منشاء خارجی (ورودی به محدوده سرزمینی)

نگرانی از کمبود آب در جهان به روایت آمار

از بررسی جدول مذکور و اطلاعات ارائه شده می‌توان به یک نوع طبقه‌بندی از کمبود آب . به شرح زیر اشاره کرد:

منابع آب تجدیدشونده، میزان برداشت از منابع آب و درصد وابستگی به منابع آب خارجی برای تعدادی از کشورهای منتخب

• کشورهایی که برداشت برای مصارف از منابع آب تجدید شونده آنها رقم کوچکی را تشکیل می‌دهد، نظیر برزیل، روسیه، کانادا، اندونزی. البته این موضوع به این مفهوم نیست که در این کشورها منابع آب تجدیدشونده توسعه نیافته است (از طریق سرمایه‌گذاری و احداث سازه‌های آبی) بلکه برداشت آبی در مقابل منابع آب تجدیدشونده آنها بسیار کوچک است.

• کشورهایی که درصد برداشت از منابع آب در آنها بین ۴۰ درصد تا ۱۰۰درصد منابع آب تجدید شونده است، نظیر کشورهای هند، پاکستان، ایران، عراق، مصر، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان و یمن. این نوع کشورها به لحاظ این نشانگر یعنی نسبت برداشت از منابع به منابع آب تجدید شونده به مرزهای توسعه فیزیکی رسیده و یا به آن نزدیک شده‌اند (از نظر برخی از محافل بین‌المللی مرز مناسب برای توسعه فیزیکی منابع آب بین ۴۰ تا ۶۰ درصد است).

• کشورهایی که برداشت از منابع آب آنها از مرز منابع آب تجدید شونده عبور نموده است، نظیر عربستان، اردن، لیبی، امارات، بحرین، کویت، قطر و عمان. این نوع کشورها نیازهای بیش از حد منابع آب تجدیدشونده خود را بطوریکه قبلاً نیز توضیح داده شده از طریق استفاده از منابع آب ایستا(فسیلی) و یا غیرمتعارف نظیر شیرین‌کردن آبهای شور تأمین می‌نمایند. بطور مثال در کشوری مثل امارات منابع آب استحصالی بیش از ۲۰۰ برابر منابع آب تجدید شونده کشور است.

• کشورهایی‌که وابستگی منابع‌آب تجدیدشونده آنها به منابع‌آب خارجی‌ درصدهای قابل ملاحظه‌ای را تشکیل می دهد نظیر پاکستان، سودان، عراق، مصر، ازبکستان، ترکمنستان، سوریه و آذربایجان. بدیهی است این نوع کشورها با چالش‌های بزرگی در ارتباط با تأمین نیازهای آبی خود مواجه خواهند بود و به ویژه با گذشت زمان که تقاضای آب در کشورهای همجوار افزایش می‌نماید، می‌تواند موجب مناقشات آبی(Water Conflicts) شود.

البته می‌توان به منظور اتخاذ مناسب‌ترین شیوه برای مدیریت آب در محدوده حاکمیت هر کشور از نشانگر‌های دیگری نیز نام بردکه موضوع این نوشته نمی‌باشد، بلکه ارائه اطلاعات مذکور صرفاً برای توضیح ضرورت انتخاب نشانگر‌های مناسب برای مدیریت آب در هر کشور متناسب با ویژگی‌های آن کشور البته با رعایت موازین، اصول و مبانی پذیرفته شده است.

نگرانی از کمبود آب در جهان به روایت آمار. کاری از اندیشکده تدبیر آب ایران.

پایان پیام