معبد داش کسن و ماجرای اژدهای چینی در دل کوه های ایران

در ۱۶ شهریور ۱۴۰۲ 0

به گزارش گلونی سال ۱۳۵۴ بود که باستان‌ شناسان در کمال ناباوری، ردپایی از فرهنگ اهالی شرق دور را در معبد داش کَسَن، حوالی شهر تاریخی سلطانیه یافتند.

نقش دو اژدهای برجسته در قابی به طول ۳.۵ متر که هر دو در پیچ و تاب تصویر شده‌ بودند.

حیرت مکتشفین از آن جهت بود که اژدها در ایران قدیم نشان از پلیدی و تباهی بود. باوری که به هیچ روی نمی‌توانست نقش آن جانور افسانه‌ای را در معبدی تاریخی آنهم در استان زنجان توجیه نماید.

فردوسی نیز در داستان خان سوم، وقتی رستم، زمین را با خون اژدها سیراب می‌کند؛ مرگ اژدها را مرگ تباهی و سیاهی روایت می‌کند تا بلکه به مدد طهارت از آن مظهر سیاهی، برکت بیابد.

اژدهای نقش شده در معبد داش کسن که به ترکی یعنی سنگ‌تراش، دقیقاً مانند باورهای رایج در چین و شرق دور است.

ماری بزرگ با چهار دست و پا و پنجه‌هایی قدرتمند شبیه شاهین که می‌تواند در اعماق آب زندگی کند و بدون بال در آسمان به پرواز درآید. موجودی افسانه‌ای که نماد باروری و خیر و برکت بوده است.

در کنار دو اژدها، طاق‌نماهایی با تزئینات اسلیمی و گل‌وبته و مقرنس‌های سنگی بسیار زیبا دیده می‌شود. زمین معبد با سنگ‌هایی منقوش، مفروش شده؛ در حوالی آن نیز غارهایی وجود دارد و گورستانی که قدمتش به پیش از ورود اسلام به ایران تخمین زده شده، مشهود است.

محسن ظهوری از عصر ایران گزارش می‌دهد:

نماشای گلونی را دنبال کنید

شهر تاریخی سلطانیه را «ارغون‌شاه» فرمانروای مغول امپراتوری ایلخانی چهل سال بعد از تصرف ایران به دست سپاهیان چنگیز، بنیان نهاد.

گرچه عمرش کفاف نداد اما توانست قلعه‌ای بسازد و پی‌ریزی شهر را آغاز کند.

بعد از او تنها یک پسرش به نام «اولجایتو» ساخت شهر را ادامه داد. او هنرمندان و صنعتگران را از هر سو به این شهر آورد تا سلطانیه را برایش بسازند.

سپس بارویی بلند دور شهر کشیده شد و آرامگاهی بزرگ و زیبا ساخت که هنوز هم گنبدش از بزرگ‌ترین گنبدهای جهان است.

به نظر می‌رسد، معبد اژدها هم در همین روزگار ساخته شده. معبدی در دل کوه با دو نقش برجسته اژدهای روبه‌روی هم و نقوشی از محراب که برای مغول‌های مسلمان شده ساخته شده بود.

سلطانیه با مرگ اولجایتو ناتمام ماندو گرچه بعدها لشگر تیمور آن را ویران کرد؛ اما مشخص است که آنچه از معبد داش‌کسن به جا مانده حاصل کار نیمه‌تمام است و نه تخریب.

اوج زیبایی و دقت در اجرای نقوش این بنا نشان می‌دهد که هنرمندان زبده‌ای روی آن کار کرده‌اند؛ کنار هم قرار گرفتن تزئینات دو فرهنگ متفاوت به‌قدری زیبا از کار درآمده که با یک نظر می‌توان به ارزش معبد در آن روزگار پی برد.

معبد داش‌کَسَن یکی از رازآمیزترین بناهای تاریخی ایران است با تنها نقش‌برجسته اژدهای چینی بر سنگ در ایران. جایی که بسیاری از ایرانیان حتی نامش را هم نشنیده‌اند.