طراحی نقشه های فرش لری با رویکرد احیا و نوآوری
طراحی نقشه های فرش لری با رویکرد احیا و نوآوری
به گزارش گلونی بر اساس پژوهش رضوان هخامنش استان لرستان از جمله مناطق فرشبافی کشور است که مامن تعداد قابل توجهی بافنده زبر دست و خوش ذوق است که در جهت به گردش در آوردن چرخ اقتصادی استان و کشور در کارگاه‌ها و منازل مشغول کار هستند.
فرش‌های اصیل منطقه لرستان از نظر دسته بندی در گروه فرش‌های روستایی و عشایری قرار دارند اما از اوایل دهه هفتاد که جهاد سازندگی متولی فرش کشور گردید، جا به جا بافی نقشه در کل جغرافیای فرش ایران رواج پیدا نمود.
در لرستان نیز که تا آن زمان تولید فرش‌های بومی کاملا رواج داشت، با ورود نقشه سایر استان‌ها به طور کاملا گسترده و فراگیر و تشویق بافندگان به تولید سبک متفاوتی از قالی (قالی‌های شهری)، بافت فرش‌های اصیل و با کیفیت منطقه به مرور رونق خود را از دست داد و تولید فرش سایر مناطق قالیبافی کشور در جای جای لرستان با نام و برند استان‌های دیگر مرسوم گردید و تا به امروز نیز ادامه دارد.
در این پژوهش تلاش مجری و تیم اجرایی بر آن بوده است که با سرلوحه قرار دادن موضوع حفظ و اشاعه هویت فرهنگی هنری دستبافته‌های لرستان به عنوان بخش مهمی از سرمایه معنوی قوم لر به طراحی و ارائه پنج نقشه فرش با رویکرد احیا و نوآوری در حوزه طرح، رنگ و ابعاد مطابق با نیاز بازار ارائه نماید.
در فاز اول پروژه مطالعات کتابخانه‌ای و فاز دوم پروژه، پژوهش میدانی انجام گرفت و تمامی اطلاعات حوزه قالی و دستبافته‌های منطقه جمع آوری گردید.
در مرحله بعد و فاز سوم، طی جلسات مکرر و پیوسته با مشاور پروژه جناب استاد علی خلیقی، تمامی اطلاعات و تصاویر جمع آوری شده از نظر فرمت کلی طرح های قالی لرستان، قوی بودن ساختار طرح ها، غنای نقوش، پیشینه و قدمت هر یک از نقوش و قابلیت استفاده آنها در طرح های جدید مورد بررسی و آنالیز قرار گرفتند.
با مشاوره‌های تخصصی و کارشناسانه مشاور پروژه و چند تن از اساتید خبره در حوزه های مختلف تولید، صادرات و مدیریت فروش فرش و بررسی وضعیت فعلی بازار فرش ایران در خصوص رنگ بندی‌های قابل استفاده در نقشه‌ها، تصمیم نهایی گرفته شد و نهایتا فاز طراحی نقشه‌ها آغاز گردید.
تمامی مراحل طراحی نقشه‌ها شامل تعیین مشخصات فنی، طراحی اتودهای اولیه نقشه‌ها، طراحی جزئیات نقشه‌ها، رنگ آمیزی و نقطه گذاری طرح‌ها گام به گام با همفکری و تایید مشاور پروژه انجام گردیده است.
اتودهای اولیه نقشه‌ها بر روی کاغذ طراحی شدند و پس از تایید نهایی، طراحی نقشه‌ها با استفاده از نرم افزار تخصصی طراحی فرش «بوريا» و فتوشاپ انجام گرفت و موتیف‌های اصیل فرش لرستان در تلفیقی نوآورانه با اشکالی از مفرغ‌های لرستان با رج‌شمار ۳۵ و ابعاد ۱۵۰×۲۰۰ سانتیمتر طراحی شده‌اند. تعداد رنگ‌های به کار رفته در این نقشه‌ها حداقل ۱۱ و حداکثر ۱۴ رنگ است.
نهایتا پس از اتمام طراحی نقشه‌ها طی جلسه‌ای متشکل از ریاست سازمان صمت استان، رئیس اداره فرش استان، رئیس اتحادیه تعاونی‌های روستایی فرش استان، طراحان، تولید کنندگان، پیشکسوتان و خبرگان فرش استان در سازمان صنعت معدن و تجارت استان لرستان، طرح‌ها ارائه و تایید گردید و با طی نمودن روند قانونی، ثبت مالکیت معنوی پنج نقشه فرش لرستان برای اولین بار با موفقیت انجام شد.
طرح شیخ قربانی
طرح شیخ قربانی از طرح‌های اصیل لرستان است که در منطقه اشترینان رواج داشته اما امروزه تولید آن مرسوم نیست، طرح چنار نیز از طرح‌های قدیمی و منسوخ شده شهرستان بروجرد است.
در نمونه قالی‌های قدیمی بافندگان با الگو برداری از پشت قالی‌های مشابه اقدام به بافت این طرح می‌نمودند.
طرح‌های نامبرده در گروه طرح‌های واگیره ای قرار دارند.. طرح شیخ قربانی عموما با لچک‌هایی مثلثی شکل و ندرتا بدون لچک بافته می‌شده است.
در طراحی نقشه جدید که واگیره‌ای سر هم سوار است از دو نمونه از مفرغ‌های لرستان الهام گرفته شده است.
نماد درخت و چشم زخم در این طرح بر اساس انواع رایج در منطقه لرستان در این نقشه طراحی گردیده است.
نقشه های فرش لری: طرح حوزی سماوری
از دیرباز طرح‌های لچک ترنج از انواع طرح‌های مورد علاقه بافندگان بومی استان لرستان بوده‌اند.
طرح سماوری از جمله طرح‌های پر رونق قالیبافی لرستان و متاثر از صنعت سماور سازی شهرستان بروجرد بوده است.
در این طرح ،ترنج شبیه سماور بزرگی نقش شده که از وسط حالت قرینه پیدا نموده و بخش اعظم زمینه را به خود اختصاص داده است.
در طراحی نقشه دوم از چهارچوب کلی نقشه‌های سماوری لرستان الهام گرفته شده که ترنج میانی با نقش کرژلنگ (خرچنگ) طراحی شده است.
کله مرغی – بته سواستیکا درخت سرو و سه نمونه از مفرغ‌های لرستان نقوش بارز این طرح هستند.
طرح فلک الافلاک
نقشه سماوری قاعد طاهر با ترنج مربع از جمله طرح‌های رایج استان لرستان در دهه‌های گذشته بوده که در حال حاضر تولید نمی‌شود.
در طراحی نقشه سوم از فرم کلی نقشه سماوری قاعد طاهر الهام گرفته شده است.
نقش سواستیکا و مفرغ‌های لرستان ،درخت سرو و کاج از جمله نقوش به کار رفته در این طرح هستند.
همچنین انواع گل‌های گرد و رزت بر روی مفرغ‌های لرستان به وفور نقش شده است به همین دلیل در این طرح از نقش دایره خورشید مانند به طور خاص مورد تاکید و استفاده قرار گرفته است.
نقشه های فرش لری: طرح چهار بُرِه
طرح‌های واگیره‌ای مانند هراتی از جمله طرح‌های فراگیر و مورد پسند بافندگان مناطق مختلف ایران و لرستان است.
طرح‌های ریز ماهی، علمدار و گنجشکی ملمی جان از جمله طرح‌های رایج و مطرح در لرستان بوده‌اند که امروزه بافته نمی‌شوند.
از ریشه یابی تاریخی طرح علمدار می‌توان به این نتیجه رسید که طرح علمدار در واقع همان طرح معروف هراتی است که در این منطقه با خلاقیت و ذهنیت بافنده چنین حالتی را به خود گرفته است.
طرح گنجشکی نیز دارای نقشه تکراری (واگیره‌ای) است واگیره‌ها توری‌هایی هستند که به وسیله گل برگ‌ها در اندازه‌های مختلف به یکدیگر مرتبط شده‌اند.
طرح‌های نامبرده و مفرغ‌های لرستان الهام بخش طراح در طراحی نقشه چهارم بوده‌اند.
طرح حوضی نجفوند
در استان لرستان طرح‌های ترنجی روستایی-عشایری بسیار رایج بوده و بخش عمده تولیدات مناطق مختلف قالیباف در استان را به خود اختصاص می داده است.
اندازه و فرم لچک و ترنج در طرح‌های لری بسیار متنوع و متغیر است.
در گروهی از قالی‌های لرستان ترنج زمینه را در بر گرفته و شکل دهنده لچک‌ها نیز است.
این طرح‌ها علیرغم سادگی از زیبایی خاصی برخوردار هستند.
قالی‌های سکوندی و بالاگریوه دو نمونه اصیل از این قبیل طرح ها را دارا هستند.
در طراحی نقشه حوضی نجفوند، فرش‌های فوق و مفرغ‌های ذیل الهام بخش طراح بوده‌اند.
پایان پیام
کد خبر : 229586 ساعت خبر : 12:15 ب.ظ