اختصاصی/ دکتر آخانی: به مهندسی الهی احترام بگذاریم

به گزارش پایگاه خبری گلونی، دکتر حسین آخانی، استاد محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با برنامه‌ی «پیشخان عصر» رادیو جوان درباره فواید سیل صحبت کرد. گفت‌و‌گوی فاطمه صداقتی را با ایشان بخوانید:

آقای دکتر آخانی آیا درسته که شما سیل را دوست دارید؟
بله. من سیل و البته هر پدیده طبیعی را دوست دارم چون بقای کره زمین به پدیده‌های طبیعی بستگی دارد. ساختار کره زمین به خصوص در خشکی‌ها به پدیده‌های طبیعی وابسته است، مثلا همین دره‌های عمیق در اثر جریان رودخانه‌ها و سیل ایجاد شده. بقای بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری به سیل بستگی دارد. در مورد همین مساله ریزگردها و طوفان تهران اگر اجازه می‌دادیم سیل‌ها در رودخانه‌ها جریان داشته باشد این اتفاق‌ها نمی‌افتاد. در چند دهه اخیر به دلیل احداث سدهای بی‌رویه از جریان سیل‌های زمستانی جلوگیری کرده‌ایم و باعث شده عمده تالاب‌های مرکزی ما خشک شود.

رودخانه‌ها مانند رگ‌های خونی هستند که آب و مواد غذایی را به تمام اجزای طبیعت هدایت می‌کنند وقتی در اثر سازه‌های بزرگ جلوی این را می‌گیریم تالاب‌ها از داشتن آب به موقع محروم می‌شوند و ما در تابستان با گسترش ریزگردها مواجه می‌شویم.
سیل خاصیت بسیار زیاد دیگری هم دارد از جمله شستشوی دوره‌ای رودخانه‌ها، تصفیه آب و از همه مهم‌تر بسیاری از گونه‌های گیاهی که در حاشیه رودخانه‌ها رشد می‌کنند وابسته به سیل هستند. از طرفی بسیاری از رودخانه‌ها در حاشیه‌شان درخت گز دارند که به طور طبیعی باعث ترشح نمک می‌شوند اگر سیل این نمک را شست‌وشو ندهد پوشش‌های گیاهی آن منطقه از بین می‌روند.

حالا باید با این سدها چه کار کرد؟

ما بر اثر یک دکترین غلطی که در چند دهه اخیر شکل گرفت که فکر می‌کردند باید تمام آب‌های جاری در پشت سدها مهار شوند دچار مشکل شدیم. در اکوسیستم خشکی مثل ایران که تبخیر بسیار بالا است تنها راه ذخیره آب سفره‌های زیرزمینی است. ما سالهاست در مقابل سد سازی اعتراض کردیم اما وزارت نیرو متاسفانه گوش نداده. سدسازی صنعت پول‌سازی است و باعث تشویق خیلی‌ها شد که به سمت این مقوله بروند.

پس این آب سیل اخیر که تالاب‌ها را پر نکرد  کجا رفت؟

آب پشت سد می‌رود اما سیل‌هایی که در این فصل می‌آیند گل و لای دارند که در بستر سد جمع می‌شود و خودش آسیب است. ما به دلیل چرای بی‌رویه مراتع هم خودمان باعث تشدید سیل می‌شویم. به خصوص در البرز که چند برابر ظرفیت مراتع است.

آقای آخانی ما در مورد محصولات آب دوست در این برنامه خیلی صحبت کردیم. شما از قیمت هندوانه در کشورهای دیگر خبر دارید؟

بله اتفاقا من اخیرا آمریکا بودم. من دقت کردم قیمت هندوانه در کالیفرنیا با تبدیل دلار به ریال حدود کیلویی ۱۵۰۰ تومان بود. که این هندوانه وارداتی نبود و مربوط به همانجا بود.
نکته جالبی را بگویم. در آنجا هم خشکسالی شدید است و تمهیدات زیادی اندیشیده‌اند و مقرراتی وضع شده که باید ۲۵ درصد مصرف آب در کالیفرنیا کاهش پیدا کند و آب را به طور غیر مستقیم جیره بندی کرده‌اند. مثلا آنجا نمی‌توانید باغچه خانه را هر روز آب بدهید. باید دو، سه روز یکبار باشد. یا مثلا در لُس‌آنجلس دستگاه‌هایی کنار فروشگاه‌های بزرگ قرار داده شده که می‌شود گالن برد و از آنجا آب تصفیه شده گرفت تا بطری‌های آب معدنی مصرفش کم شود. در فروشگاه‌های لس آنجلس مصرف پلاستیک ممنوع شده و اگر کسی بخواهد باید هزینه بیشتری بدهد.

این‌ها سیاست‌هایی است که ما هم می‌توانیم استفاده کنیم. بعد در تهران هنوز وزارت محترم نیرو قوت قلب می‌دهد و می‌گوید ما مشکلی نداریم. یا مثلا من می‌بینم شهرداری سه مرتبه در روز چمن‌ها را آب می‌دهد. پس مردم هم اقدامی نمی‌کنند. اول باید دستگاه‌های عمومی و دولتی شروع کنند به صرفه جویی.

تصور من این است ما باید نگاه‌مان به زندگی مدرن را تغییر دهیم. نگاه مهندسی که اقدام به ساخت‌و‌ساز می‌کنیم را تغییر دهیم. دستگاه‌های دولتی هم نگاه‌شان را به کشورداری عوض کنند. باید از مهندسی الهی استفاده کنیم. ما اجازه نداریم در وضع طبیعت دخالت زیاد کنیم در غیر این صورت دچار قهر طبیعت می‌شویم و حوادثی این چنینی رخ می‌دهد. اینها باید درس عبرت شود و نگاه‌مان را عوض کنیم و همانطور که پدرانمان قنات را اختراع کردند ما هم از آن آموزه بزرگ استفاده کنیم و از این بحران به سلامت عبور کنیم.

پایان پیام