سبک زندگی دینی

پایگاه خبری گلونی – بنیان الگوهای موجود در سبک زندگی را، همان شالوده فرهنگ و شاخص‌های آن تشکیل می‌دهد؛ زیرا فرهنگ به عنوان مجموعه در هم تنیده و رو به تکاملی از ویژگی‌های خاص زندگی اجتماعی انسان، هم شامل ارزش‌های مورد توجه اعضای یک جامعه یا گروه معیّن و هنجارهایی که از آن پیروی می‌کنند، می‌شود، و هم کالاهای مادی که اعضای جامعه تولید می‌کنند و نیز رفتار آدمی در چگونگی بهره‌برداری از آنها را دربرمی‌گیرد. بر این اساس، می‌توان گفت فرهنگ با سبک زندگی هم‌پوشانی دارد و در واقع، سبک زندگی، بخشی از فرهنگ یا لایه آشکار آن را تشکیل می‌دهد.

خود فرهنگ نیز از عوامل متعددی اثر می‌پذیرد که مهم‌ترین آن، دین و آموزه‌های وحیانی است. دین به مثابه نوعی هدایت الهی که ابزار سرپرستی سعادت بشر در تمام شئون فردی، اجتماعی و تاریخی به‌شمار می‌آید، دگرگونی و آثار ژرف و گسترده‌ای در اندیشه و روح انسان‌ها پدید می‌آورد. در پرتو این دگرگونی که نظام شناخت‌ها و باورها، ارزش‌ها و گرایش‌ها، و رفتارها و کنش‌های انسان را دربرمی‌گیرد، استعدادهای درونی و فطری بشر شکوفا و هدایت می‌شود و در مسیری خاص به تکامل می‌رسد.

در واقع، محدود نکردن دین به فهم زمانی خاص، باور به تکامل فرهنگ بشری و سهیم بودن اراده انسان‌ها در آن، و تبیین درست ارتباط میان فرهنگ متغیر و دین ثابت، ما را به این دیدگاه رهنمون می‌شود که دین و آموزه‌های وحیانی آن، می‌تواند منشأ شکل‌گیری فرهنگ باشد. پس در رابطه‌ای طولی می‌توان گفت دین، فرهنگ جامعه را شکل می‌دهد و فرهنگ نیز، نظام معنایی خاصی را برای زندگی فردی و اجتماعی تعریف می‌کند که سرچشمه و خاستگاه مجموعه در هم تنیده‌ای از الگوهای خاص برای زندگی است و یک کل منسجم و متمایز را در قالب سبک زندگی پدید می‌آورد.

بر اساس این مدل، سرمایه فرهنگیِ برآمده از جهان‌بینی توحیدی، در کنار نمادهای آیینی و شعایر دینی، می‌تواند مجموعه پیروان یک دین را به‌صورت منسجم در شکل‌دهی ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، و نیز سلایق و ترجیحات برآمده از آن یاری دهد. البته این موضوع، خود می‌تواند به شکل‌گیری الگوهای خاصی برای زندگی بینجامد و انواعی از سبک زندگی دینی را پدید آورد. بدین ترتیب، اگر بخواهیم وجوه گوناگون سبک زندگی را مطالعه و بررسی، و وضعیت هنجاری و شایسته آن را از آموزه‌های اسلامی استنتاج کنیم، باید به بررسی ابعاد متعدد و متنوع سبک زندگی، در سه دسته کلیِ بینش، گرایش و کنش بپردازیم.

بر این اساس، در بخش بینش، به مجموعه‌ای نظام‌مند از باورها که هویت انسان بر اساس آن تعریف و ترسیم می‌شود، و نمودهای عینی و رفتاری سبک زندگی انسان مسلمان و جامعه اسلامی نیز با تکیه بر همین هویت، ظهور و بروز می‌یابد، پرداخته می‌شود. در بخش گرایش نیز ارزش‌ها و هنجارهایی که سلیقه و توانایی ترجیح افراد و گروه‌های اجتماعی را جهت‌دهی می‌کنند، بررسی خواهد شد. در بخش کنش هم، می‌توان به الگوها و شیوه‌های رفتاری برگرفته از آموزه‌های اسلامی اشاره کرد. مجموعه این موارد در بخش‌های سه گانه می‌تواند نمایی کلی از سبک زندگی اسلامی ارائه دهد.

نویسنده: حمید فاضل قانع

منبع: گاه‌نامه تخصصی مطالعات اجتماعی و رسانه ۲ (زمستان ۱۳۹۱)

پایان پیام