ماهیان‌کور لرستان ذخایر مهم ژنتیکی هستند
تکمیلی:
در غار لون لرستان سه نوع ماهی کور وجود دارد.
یک ماهی از خانواده کپور‌ماهیان است با نام علمی Iranocypris typhlops و یک گونه هم از خانواده سگ‌ماهیان جویباری با نام علمی Paracobitis smithi که به اسم آقای اسمیت که اولین بار آن ماهی را آن‌جا نمونه‌برداری کرده‌اند، نامگذاری شده است.
لازم به ذکر است نوه سوم و جنس جدید که به‌تازگی کشف شده است با نظر اداره کل محیط زیست استان لرستان و به منظور ارج نهادن به تلاش‌ها و جانفشانی های جامعه محیط‌بانان کشور و محیط‌بان منطقه غار ماهی‌کور آقای عیدی حیدری به نام Eidinemacheilus نامگذاری و ثبت شده است.
سگماهی‌کور استان لرستان متعلق به جنس Paracobitis نیست و جنس جدیدی است که فقط در همین منطقه وجود دارد.
به گزارش پایگاه خبری گلونی صابر وطن‌دوست دکترای ماهی‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل در مازندران است. با او درباره ماهی‌کور لرستان گفت‌وگو کرده‌ایم.
– ماهی‌شناسی زیرمجموعه چه رشته‌ای می‌شود؟
زیرمجموعه جانورشناسی.
– از ماهی کور برایمان بگویید که تحقیقاتی هم در این‌باره دارید.
ما در ایران قریب به ۶۰ گونه ماهی‌های بوم‌زاد یا اندمیک داریم. گونه‌های اندمیک به گونه‌هایی گفته می‌شود که از نظر جغرافیایی مختص یک منطقه خاص جغرافیایی در دنیا هستند و هیچ جای دیگر دنیا به‌صورت طبیعی دیده نمی‌شوند و در ایران هم عرض کردم قریب ۶۰ گونه از این ماهیان شناسایی شده‌اند تا به امروز و دو تا گونه از آن‌ها که هر دوتایش هم ماهی کور هستند، در یک غار در استان لرستان در منطقه تنگ هفت زندگی می‌کنند که قریب ۴۰ سال از توصیف‌شان می‌گذرد و ماهی‌هایی هستند که در این غار مشغول زندگی و تولید مثل هستند.
ماهیان‌کور لرستان ذخایر مهم ژنتیکی هستند
– ماهی کور دو نوع دارد؟
دو تا گونه ماهی کور دارد که عمدتا مردم عادی فکر می‌کنند ما یک گونه ماهی کور در آن غار داریم، در صورتی که دو گونه ماهی کور هست؛ یک ماهی از خانواده کپور‌ماهیان است با نام علمی Iranocypris typhlops و یک گونه هم از خانواده سگ‌ماهیان جویباری با نام علمی Paracobitis smithi که به اسم آقای اسمیت که اولین بار آن ماهی را آن‌جا نمونه‌برداری کرده‌اند، نامگذاری شده است. در تمام دنیا ما ۴۰ گونه ماهی کور داریم از بیش از ۳۳ هزار گونه ماهی که در کل دنیا توصیف شده است. از این ۴۰ گونه دوتایش در لرستان حضور دارند.
– شما خودتان از نزدیک آن غار را بررسی و مشاهده کرده‌اید؟
بله من توفیق داشته‌ام که اردیبهشت سال ۹۳ در کنار دو تا از دوستان ماهی‌شناس و همچنین دوستان پرسنل اداره کل حفاظت محیط زیست استان لرستان از آن غار بازدید داشته باشم.
ماهیان‌کور لرستان ذخایر مهم ژنتیکی هستند
– آقای دکتر اهمیت این ماهی‌ها چیست؟ حالا مثلا نباشد و یک روز مثلا برویم و همه‌شان از بین رفته باشند. اهمیتشان از لحاظ علمی چیست؟
گونه‌های اندمیک ذخایر ژنی کشور حساب می‌شوند. همان‌طور که برای ما، میراث فرهنگی ما، میراث گذشتگان ما حائز اهمیت است مثل تخت‌جمشید، مثل میراثی که ثبت جهانی شده و بعضا قدمتشان به بیش از سه هزار سال برمی‌گردد، همه‌مان علاقه‌مند هستیم که حفظ کنیم آن میراث را. این گونه‌ها بعضا گونه‌هایی هستند که تاریخ پیدایش‌شان روی کره زمین به سه میلیون سال قبل برمی‌گردد. خب خود این قضیه اهمیت این را نشان می‌دهد که این‌ها مختص بشریت هستند و نه مختص یک منطقه خاص جغرافیایی، هرچند که از نظر جغرافیا محدود شده‌اند به یک نقطه خاص، اما از نظر ژنتیکی و حفاظتی این‌ها مربوط به کل بشریت هستند و دنیای پیشرفته امروز در ارتباط با حفظ این گونه‌ها دغدغه زیادی دارد و امکانات خاصی را هم اختصاص می‌دهد برای حفظ این گونه‌ها.
– این ماهی از اول کور بوده یا علت دیگری دارد که به آن می‌گویند کور؟
چون چشمی وجود ندارد در این ماهی و به همین خاطر به آن‌ها ماهی کور گفته می‌شود. اما این‌که از اول کور بوده یا این‌که به‌خاطر جبر شرایط کور شده، این نیاز به بررسی بیشتری دارد، اما قاعدتا ماهیانی که کور هستند، به‌خاطر این‌که در یک زیستگاهی قرار می‌گیرند که ارتباطشان با فضایی که نور مناسب باشد، کم است و وجود ندارد، به این خاطر در طول سالیان دراز که این سالیان دراز که عرض می‌کنم بیش از هزاران سال و حتی به میلیون سال برگردد، این تغییر باعث می‌شود که در نسل‌های متمادی چشم این‌ها در آن‌ها از بین برود و به‌صورت ماهی کور دربیایند که در مورد ماهی‌های کور ایران این مطالعه صورت نگرفته، به خاطر محدودیت زیستگاهشان، چون تنها زیستگاهی که در ایران گزارش شده، همان غار است و جمعیت در معرض خطر انقراضی که از این گونه‌ها وجود دارد، به همین خاطر مطالعه هدفمندی در ارتباط با قدمت پیدایش این‌ها هنوز در ایران صورت نگرفته است.
ماهیان‌کور لرستان ذخایر مهم ژنتیکی هستند
– از وضعیت دانشگاه‌ها بگویید و مقدار دانشجوها در رشته ماهی‌شناسی.
واقعیتش این است که رشته‌های علوم پایه در ایران یک مقدار مهجور به نظر من واقع شده‌اند و چون بازار کار مناسبی متاسفانه فراهم نشده برای این رشته‌ها، دانشجوهای ما کم استقبال می‌کنند از این رشته‌ها و بعضا آن‌هایی هم مطالعه در این رشته یا تحصیل در این رشته‌های مرتبط با زیست‌شناسی که ماهی‌شناسی هم یکی از زیرشاخه‌های این رشته حساب می‌شود، استقبال متاسفانه در سال‌های اخیر کم است.
– شما برحسب علاقه رفتید سراغ این رشته؟
بله من علاقه داشتم و الان هم برحسب علاقه دنبال می‌کنم مسائل مرتبط با ماهیان را.
– گرایش فوق لیسانس‌تان چه بود؟
رشته تحصیلی‌ام در مقطع فوق‌لیسانس شیلات بوده و همچنین در مقطع لیسانس، اما در مقطع دکترا تز دکترایم را روی بحث‌های تنوع زیستی و بیولوژی و اکولوژی یعنی بوم‌شناسی و زیست‌شناسی ماهیان آب‌های داخلی ایران گذراندیم و الان هم دنبال می‌کنم.
پایان پیام
