ارادتمند جانی دالر

ارادتمند جانی دالر

پایگاه خبری گلونی رضا ساکی: امسال رادیو در ایران ۷۶ ساله شد.

نخستین فرستنده‌ی رادیویی در غرب در سال ۱۹۲۰ راه‌اندازی شد اما بیست سال دیرتر به ایران رسید و در سال ۱۹۴۰ میلادی و در چهارم اردیبهشت سال ۱۳۱۹ خورشیدی نخستین فرستنده‌ی رادیویی در ایران افتتاح شد.

ارادتمند جانی دالر

دانلود کنید

در آن روز محمدرضا پهلوی ولیعهد ایران به همراه نخست وزیر وقت «احمد متین دفتری»، اعضای هیئت دولت، رییس مجلس شورای ملی، وزیر دربار و سران لشکری و کشوری در ساختمان پخش حضور یافت تا «رادیو تهران» را افتتاح کند.

در ساعت ۱۹ ولیعهد دستگاه صدای پخش را افتتاح کرد و پس از آن سرود شاهنشاهی زیر نظر سرگرد «مین باشیان» اجرا شد. سپس «احمد متین دفتری» نطق افتتاحیه را ایراد کرد و به این ترتیب بود که رادیو وارد زندگی مردم ایران شد و نقش مهمی را در تحولات سیاسی اجتماعی ایران بازی کرد.

رادیو در ایران مانند رادیو در غرب کمک زیادی به رشد وترویج موسیقی ایرانی کرد. هنوز چندی از تاسیس رادیو در ایران نگذشته بود که مردم شب‌ها در زیر یک بلندگو که یک لامپ ۲۵ ولتی دولتی را هم یدک می‌کشید جمع می‌شدند و به آهنگ‌های ایرانی گوش می‌دادند. خواننده‌های آن زمان خانم «روح انگیز»، «قمرالملوک وزیری» و آقایان چون «بنان» و «تاج اصفهانی‌» بودند.

مردم ایران در آن دوران علاوه بر موسیقی تشنه‌ی شنیدن اخبار هم بودند تا بشوند وضعیت کشورها در جنگ جهانی دوم چگونه است و به قول معروف مملکت دست کیست.

تاسیس رادیو در ایران منشا خیر و برکاتی زیادی شده است: گسترش زبان فارسی، ترویج ناسیونالیسم ایرانی، تبلیغ مذهب و رشد شعر و موسیقی از جمله‌ی این برکت‌هاست. رادیو در ایران از همان آغاز مورد استفاده‌ی سیاسون نیز قرار می‌گیرد و «محمد مصدق» در دوره‌ی از آن به نفع دولت استفاده‌های زیادی می‌کند.

نکته‌ی جالب درباره‌ی تاسیس رادیو در ایران این است که از همان اول بحث نظارت و سانسور در رادیو مورد توجه است. اگر بخواهم تاریخچه‌ی تاسیس رادیو را در ایران بررسی کنیم باید به سال ۱۳۱۷ برگردیم.

«رضا مختاری اصل» در کتاب «رادیو، فرهنگ و سیاست در ایران» که «دفتر پژوهش‌های رادیو» آن را منتشر کرده است می‌نویسد: «در دوره‌ی دوم سلطنت «رضا شاه» که در پی حادثه‌ی مسجد گوهرشاد و سیاست کشف حجاب آغاز شد، سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی دولت به صورت متمرکز و در اختیار کامل رژیم قرار گرفت.

در حالی که پیش از آن انجمن‌ها و موسسه‌های فرهنگی اجتماعی غیردولتی عهده‌دار پیش‌برد سیاست‌های مدرنیسم بودند. در این دوره با تاسیس «سازمان پرورش افکار» در سال ۱۳۱۷ پرورش و راهنمایی افکار عومی در جهت مدرنیسم و وفاداری به سلطنت پهلوی با نظارت دولت آغاز شد.»

در اساس‌نامه‌ی «سازمان پرورش افکار» کمیسیونی با نام کمیسیون رادیو گنجانده و مقرر شده بود که بلافاصله شروع به کار کند و مقدمات تاسیس رادیو در ایران را فراهم کند.

نخستین اقدام آنها سفارش ساخت دو دستگاه فرستنده‌ی موج کوتاه  به کمپانی «استاندارد» انگلیس بود.

بعد از این یکی از اتاق‌های عمارت مرکز فرستنده‌ی «بی‌سیم» پهلوی تبدیل به استودیو شد تا همه چیز برای تاسیس رادیو آماده باشد. بعد از این و قبل از تاسیس رادیو بحث نظارت بر مطالب به ویژه خبرها به وجود آمد. این نظارت در تاریخ پانزدهم فروردین ۱۳۱۹ بر عهده‌ی «اداره نامه‌نگاری» گذاشته شد، اداره‌ای که کنترل و سانسور روزنامه‌ها را برعهده داشت.

رادیو در ایران چنان در میان خانواده‌ها و اقوام ایرانی جا باز کرد که تبدیل به مهم‌ترین رسانه در عصر خود شد و تا ساعت ۵ بعد از ظهر جمعه ۱۱ مهر ماه سال ۱۳۳۷ که «تلویزیون ایران» نخستین برنامه خود را پخش کرد همچنان بی‌رقیب ماند.

رادیو شب‌های خاموش و بی‌رونق خانواده‌های ایرانی را روشن و باصفا کرد. مردم با گوش دادن به ترانه‌ها، اخبار «رادیو مسکو»، «رادیو برلین»، «رادیو بی‌بی‌سی» و «رادیو ایران» و شنیدن داستان‌ها و حکایت‌ها و سریال‌های رادیویی وقت خود را به خوبی پر می‌کردند.

رادیو نقش مهمی در باسواد کردن مردم ایران داشت. رادیو وقتی به ایران آمد به واسطه‌‌ی حضور سرآمدان فرهنگ و ادبیات فارسی با سرعت بی‌بدیلی با فرهنگ ایرانی عجین شد.

استاد سعید نفیسی مورخ، ادیب، منتقد، نویسنده، نمایشنامه‌نویس، شاعر و زبان‌شناس معاصر اولین ویراستار متون برنامه‌های رادیویی بود. مهدی اخوان‌ثالث به عنوان یکی از ارکان مهم رادیو همواره به میدان ارگ رفت و آمد می‌کرد، استاد محمد حجازی‌ (نویسنده‌ و داستان‌نویس)، عبدالرحمن‌ فرامرزی‌ (نویسنده‌ و مدیر روزنامه‌ کیهان‌)، حسینقلی‌ مستعان (داستان‌نویس‌)، ابوالقاسم‌ پاینده‌ (نویسنده‌)، ابوالقاسم‌ اعتصام‌زاده‌ و مشفق‌ همدانی‌ (مترجم‌) دیگر افراد بنامی بودند که در رادیو مشغول به کار شدند. شورای سیاست‌گذاری رادیو نیز با حضور علامه‌ محمد قزوینی‌، دکتر قاسم‌ غنی‌، دکتر علی‌اکبر سیاسی‌ (رئیس‌ دانشگاه‌ تهران‌)، دکتر رضا زاده‌شفق‌، دکتر محمود افشار و استاد علینقی‌ وزیری‌ تشکیل شد. رادیو به واسطه حضور این افراد خیلی زود در ذهن و روح مردم ایران برای خود جایی باز کرد و فرصتی شد برای انتقال فرهنگ، ادبیات و هنر به جغرافیای بزرگ ایران.

یکی از کارهای شنیدنی و ماندگار رادیو سریال «جانی‌دالر» است که در دهه‌ی ۳۰ و ۴۰ و ۵۰ از «رادیو ایران» پخش می‌شد.

نسترن داداشی درباره‌ی اهمیت سریال‌های پلیسی می‌نویسد: «به نظر می‌آید ساخت نمایش‌های رادیویی با مضمون پلیسی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ هر چند شنوندگانی هستند که مایلند در ساعت‌هایی از روز، وقت خود را به شنیدن چنین نمایش‌هایی اختصاص دهند. پیش از انقلاب، در اواخر دهه ۳۰ تا تقریبا اواسط دهه ۴۰ روزهای جمعه نمایشی از رادیو پخش می‌شد که طرفداران بسیاری داشت؛ نمایش پلیسی معمایی که ماجراهای تیزبازی و شیرین‌کاری‌های یک کارآگاه را روایت می‌کرد و در پایان کشف اشتباه قاتل را به مسابقه می‌گذاشت.

شما اگر این نمایش را نشنیده باشید، قطعا اسم شخصیت اصلی آن را به خاطر دارید؛ بله، «جانی دالر!» همان کارآگاهی که تکیه‌کلامش این عبارت بود: «ارادتمند شما، جانی دالر!»

نمایش «جانی دالر»، در دوره‌ای جذاب‌ترین نمایش رادیویی زمان خود بود. در این نمایش افراد بنامی ایفای نقش کردند؛ پرویز بهادر، حیدر صارمی، حمید عاملی و… اما امروز، با وجود تمایل و علاقه مردم به داستان‌های پلیسی، آن هم به دلیل کشش و خاصیت معماگونه‌ای که دارد، کمتر نمایش‌های پلیسی کارآگاهی ساخته می‌شود.»

قدیمی‌ها خوب یادشان هست که هنگام پخش این سریال از رادیو خیابان‌ها خلوت می‌شد و همه «جانی‌ دالر» گوش می‌کردند.

سریال رادیویی «جانی دالر» در امریکا در دو دوره از رادیو «سی‌بی‌اس» پخش شد. دوره‌ی نخست از ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۴ و دوره‌‌ی دوم از ۱۹۵۵ تا ۱۹۶۲٫ که مجموعا در طی ۱۲ سال ۸۱۱ قسمت از این سریال پلیسی، که در نیویورک اتفاق می‌افتاد از رادیو «سی‌بی‌اس» پخش شد. برخی پایان مجموعه «جانی دالر» را پایان عصر طلایی رادیو در امریکا می‌دانند.

موسیقی این سریال از ساخته‌های «ژان سیبلیوس» (۱۸۶۵-۱۹۵۷) آهنگساز فنلاندی و از محبوب‌ترین چهره‌های موسیقی کلاسیک در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ بود. آرم شروع این سریال هنوز در یاد مردم مانده است.

و حالا به مناسبت ۷۶ساله شدن رادیو در ایران یک بخش کامل از سریال «جانی دالر» مربوط به دهه‌ی ۵۰ (۵۲/۵/۱۱) را از رادیو گلونی برای شنیدن و دانلود تقدیم شما می‌کنم. این شاهکار ۲۷ دقیقه‌ای را بشنوید.

پایان پیام