پایگاه خبری گلونی، سمیه باقری حسن‌کیاده: در کتاب‌های تاریخ دوران مدرسه بود که خواندیم پایه‌ی بسیاری از تمدن‌های بشری را در کنار آب‌ها می‌توان یافت. تمدن مصر در کنار رود نیل و سومریان در کنار دجله رود، از معروف‌ترین تمدن‌های کنار رودخانه‌ای هستند. البته واضح است که آب و یا به‌طورکلی منابع طبیعی به‌خودی‌خود نمی‌توانند تمدنی را بسازند یا نابود کنند، بلکه عامل تعیین‌کننده در پیدایش تحول و حتی افول تمدن‌ها، عمیقاً متأثر از نوع مواجهه‌ی آن‌ها با منابع طبیعی‌شان از استخراج گرفته تا تولید و بازتولید است.
در میان تمدن‌های گذشته شماری صدها سال عمر کردند و چه‌بسا آثار گران‌بهایی از خود به‌جای گذاشتند، اما براثر تغییرات آب‌وهوایی و کمبود آب و خشک‌سالی از تاریخ رخت بربستند.
به‌طور مثال، بر اساس تحقیقات من کن فرست متخصص زمین‌شناس و عضو مرکز تحقیقات آب‌وهوای قطبی در اوهایو، در اثر یک دوره‌ی طولانی خشک‌سالی ۲۰۰ تا ۳۰۰ ساله، تمدن سومریان هم به جمع تمدن‌های نابودشده پیوست.
ازاین‌دست تمدن‌های محوشده در تاریخ بسیارند. تمدن هاراپا که به‌عنوان تمدن دره‌ی سِند نیز شناخته می‌شود، در مناطق پاکستان و هندوستان امروزی مستقر بودند. مردمان این تمدن از زمانی در قرن ۲۵ قبل از میلاد شروع به ایجاد زبان خود کردند، که متنی با حدود ۵۰۰ علامت مختلف بود و تاکنون به‌طور کامل رمزگشایی نشده است. هاراپا و موهنجودار از بزرگ‌ترین مکان‌های باستانی هاراپآن‌ها هستند. هاراپا به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
از تمدن‌های دیگری که براثر گرمایش از بین رفته‌اند، تمدن عیلامی است. تمدنی که بیشتر شامل سرزمین ایران کنونی و قسمت کوچکی از عراق می شده است و در واقع قدیمی‌ترین تمدن ایران است. تمدن عیلامیان که با اکدی‌ها و سومریان هم مرز بود، شبیه همسایگانش بود، هرچند زبان آن‌ها منحصر به فرد بود. اگر چه این تمدن دست‌کم به مدت ۱۰۰۰ سال دوام داشت، اما اطلاعات اندکی از آن‌ها ثبت شده است؛ زیرا منشی‌های عیلامی اقدام به ثبت ادبیات و یا پیشرفت‌هایشان نمی‌کردند.
دیلمون تمدن نابودشده‌ی دیگریست که نواحی بحرین، کویت و قسمت‌هایی از عربستان امروزی را در قبل از میلاد، در بر می‌گرفت. دیلمون در دوران خود یک عضو مهم در تجارت بود که بر خطوط تجاری خلیج فارس و خطوط ارتباطی که تا ترکیه ادامه داشت، کنترل داشت. چشمه‌های آب متعددی در سراسر این ناحیه وجود داشت. محققان بر این باورند که این امر ممکن است باعث به وجود آمدن این افسانه شده باشد که بحرین، بهشت عدن کتاب مقدس، انجیل، است. اما همین افسانه هم با خشک‌سالی به‌طور کامل محو شد.
تمدن نورته چیکو با قدمت ۱۲۰۰ ساله در آمریکای جنوبی، تمدن پونت در مصر،تمدن نوک‌ها در نیجربه، تمدن هوری‌ها که طی هزاره‌ی دوم پیش از میلاد در سرتاسر خاورمیانه زندگی می‌کردند، تمدن ۱۵۰۰ ساله‌ی وینکاها که بزرگ‌ترین تمدن ماقبل میلاد اروپا بوده است، تمدن ۱۲۰۰ ساله‌ی زاپوتک در آمریکای میانه و تمدن حتیان که در سرزمین‌های آناتولی ترکیه امروزی ساکن بوده‌اند، تنها تعدادی از تمدن‌هایی هستند که قبل از میلاد براثر بی‌آبی از بین رفته‌اند.
به بعد از میلاد که بیاییم و خیلی دورهم که نخواهیم برویم، دست‌کم ۳ تمدن باستانی از بین رفته در اثر گرمایش جهانی را می‌توانیم بیابیم:
تمدن آناسازی در قرن ۱۲ و ۱۳ میلادی در جنوب غرب آمریکا بارزترین این ۳ تمدن است که تغییرات آب‌وهوایی باعث نابودی آن شده است.
امپراتوری خِمر در کامبوج، با تمدن با جلال و شکوهی که تا قرن ۱۵ میلادی ادامه داشت، با همه‌ی ثروت و پیشرفت‌های چشمگیر در معماری و شهرسازی، با بحران بی‌آبی مواجه شد و از بین رفت.
و آخرین تمدن در این لیست ۳ طایی از تمدن‌های نابودشده، تمدن مایا در مکزیک بود که دچار خشک‌سالی طولانی ۲۰۰ ساله شد و به تاریخ پیوست.
این یافته‌های نه‌چندان خوشایند، به ما یادآوری می‌کنند که تمدن‌های مدرن امروزی نیز با تشدید تغییرات آب‌وهوا به همان اندازه می‌توانند آسیب‌پذیر باشند.
آمارها خبر از جولان هیولای خشک‌سالی در جای‌جای ایران می‌دهند؛ نشانه‌های این خشک‌سالی را می‌توان از دریاچه‌ی ارومیه تا هامون و کارون دید و این در حالی است که تحلیل گران می‌گویند نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفتی برای بهبود اوضاع نیاز است. تابستان گذشته فایننشال تایمز در مقاله‌ای به‌عنوان ایران خشک شد نوشت: ایران با پیشینه‌ی هفت‌هزارساله تا ۲۰ سال دیگر از بی‌آبی و خشک‌سالی نابود می‌شود و از آن بیابانی به‌جای خواهد ماند که هیچ گیاه و جانداری توان زندگی در آن را نخواهد داشت.
واقعیت ترسناک این است که بحران آب در ایران سیاه‌نمایی نیست و اگر به‌زودی برنامه‌ای درست و کارآمد از سوی مسئولان اتخاذ نشود و مردم نیز صرفه‌جویی نکنند، باید شمارش معکوس را برای اضمحلال تمدن چند هزارساله‌ی ایران، آغاز کنیم.
پایان پیام
