هیچ، سهم یک شخصیت ملی است و بس!

سنگ یادبود محمد مصدق همچنان بر خاک «ابن بابویه » افتاده است.

به گزارش پایگاه خبری گلونی، روزنامه قانون نوشت: «آخرین روزهای بهمن که می‌رسد و بوی اسفند که می‌پیچد، در فضای شهر و کشور انگار همه منتظر بهار هستند تا نوروز بیاید و جریان زندگی، روال تازه ای یابد اما اسفند، ماه غریبی در تاریخ ایران است. اسفند که می‌رسد نام نخست‌وزیری از پس تاریخی ۶۴ ساله بار دیگر سربر‌می‌آورد.

محمد مصدق در ۲۹ اسفند سال ۱۳۲۹ صنعت نفت ایران را ملی کرد و در ۱۴ اسفند ۱۳۴۵، به جرم ایستادن بر حق مردم و سرزمینش پس از کودتایی که علیه دولت قانونی او رخ داده بود و در تبعید درگذشت. اسفند، ماه دکتر محمد مصدق است؛ ماهی که در آن با همه توان و جانانه برای سرزمین و حق مردمانش جنگید و همان ماهی که در آن این سرزمین را وداع گفت. نام مصدق بیش از نیم قرن است که بر تارک این سرزمین می درخشد. ۶۴ سال از کودتای تلخی که مسیر دموکراسی‌خواهی ایران را دچار خدشه جدی کرد، می گذرد اما کام ایرانیان وطن‌پرست همچنان از این حادثه تلخ است. تا کنون در چندین مرحله اسناد مختلفی از این کودتا منتشر شده است و هر بار انتشار بخش‌های تازه از جزییات این کودتا بیش از پیش بر داغ از دست رفتن امکان دموکراسی خواهی ایرانیان در دهه ۳۰، آتشی تازه می دمد. اما در میان انتشار جزییات تازه اسناد یک پرسش بیش از همیشه و مداوم اذهان ایرانیان را به خود مشغول و معطوف کرد. مصدق، نماد ملی‌گرایی و عشق به وطن پرستی ، نخست وزیری که بر سر باور به حقوق ملت در مقابل بیگانه و خودی ایستاد، چه سهمی از خیابان‌ها و یادمان‌های شهر دارد؟ پس از انتشار اسناد تازه، موجی تازه در شبکه‌های اجتماعی به‌ راه افتاد. موجی که در پی آن مطالبه‌های مردمی را به‌ دنبال داشت. مردم تهران نیز مانند دیگر مردم ایران زمین خواستار ادای احترام به محمد مصدق شدند. تهرانی‌ها مطالبه‌هایی همچون عمل به‌ وصیت دکتر مصدق و خاکسپاری پیکر او در آرامستان ابن‌ بابویه در کنار شهدای سی‌تیر، نام‌گذاری خیابانی به‌ نام دکتر مصدق و نصب تندیسی از او در یکی از مکان‌های عمومی شهر داشتند.

مصدق، الگوی آزادی‌خواهی، در حالی در سرزمین خود غریب است که در بسیاری کشورهای تحت استعمار محبوب بوده و لقب «زعیم‌الشرق» را به او داده‌اند و این در حالی است که در ایران خیابانی به‌ نام مصدق وجود ندارد. گفته می‌شود در قاهره خیابانی به‌ نام دکتر مصدق نام‌گذاری شده است. در حالی که در سال های اخیر و با روی کار آمدن شورای شهر پنجم، سخنانی درباره نام گذاری خیابانی به نام مصدق در تهران شده است اما نباید از یاد برد که تنها یادمان مصدق در ابن بابویه سال‌هاست که از جا کنده شده و بر زمین افتاده است. این یادمان که نخستین بار در ۲۹ تیر سال ۵۸ در کنار مزار شهدای سی‌تیر در ابن‌بابویه نصب شد، پس از گذشت کمتر از یک هفته شکسته شد و در ۳۸ سال گذشته، اندیشه‌ای برای ساماندهی به این یادمان نشده است.

نامه جنجالی

اما در هفته گذشته، نامه‌ای از سوی باربد گلشیری عکاس و مجسمه ساز بار دیگر خبر یادمان محمد مصدق را به صدر اخبار بازگرداند. در بخشی از نامه باربد گلشیری آمده است: «حال من بار دیگر درخواستی را که بارها پیش از این بر آن تاکید کرده بودم، تکرار می‌کنم و بار دیگر به پیوست درخواست‌های پیشین که مطبوعات منعکس کرده‌اند، برای‌تان می‌‌فرستم تا اجازه بدهید یادمان مصدق در ابن بابویه بازسازی شود. پیش از این نیز خبرنگار روزنامه‌ قانون یک‌ بار درخواست من را برای آقای حسن خلیل‌آبادی، عضو محترم شورای شهر، مطرح کردند و ایشان پاسخ داده بودند که بهتر است یادمان در مکان دیگری نصب شود زیرا گورستان ابن‌بابویه متروک شده است. اما مساله این است که این یادمان و آن گورستان، تاریخی‌‌اند و تاریخ آن یادمان را نیز به مکانش بازبسته‌اند و اگر ایشان چنان‌ که گفته‌اند مایلند آن را در چهارراه ولیعصر، پارک ساعی یا پارک دانشجو یا هر جای دیگر نصب کنند، پیشنهاد می‌کنم یادمان دیگری بسازند. اگر مایل باشند در ساخت یادمان جدید ‌نیز مشتاقانه همکاری خواهم کرد اما بگذارید بیش از این تاریخ شهرهای‌مان را از بین نبریم. وقایع تاریخی سی‌ام تیر ۱۳۳۱ و آن مزار، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، حصر مصدق و وصیتی که ۵۱‌ سال است بر زمین، نه بر زمین که درون زمین مانده است، وقایعی درهم‌تافته‌اند. تدفین مجدّد در تخصص من نیست و هر چند حق است، به‌ شخصه‌ جز این نخواسته‌ام که برگه‌ای به من بدهید که به‌ هنگام مرمت یادمان دکتر‌ مصدق در گورستان ابن بابویه، کسی مانع مرمت یادمان این انسان بزرگ تاریخ ایران نشود. فراهم کردن هزینه و نیروی انسانی مرمت این یادمان یک‌ سر بر دوش من خواهد بود.»

گلشیری در این نامه که مخاطبانش، شهرداری منطقه۲۰ تهران، شورای شهر، میراث فرهنگی و سازمان اوقاف بوده‌اند تاکید کرده است که اجازه بدهند یادمان دوباره نصب شود. درخواستی که با واکنش اعضای شورای شهر مواجه شد. تعدادی از اعضای شورای شهر به این درخواست واکنش‌های مثبتی نشان دادند و بار دیگر مدعی شدند که تمایل به بازسازی یادمان از سوی آنان وجود دارد اما از سویی دیگر ابن بابویه در حالی توسط میراث فرهنگی ثبت ملی شده که اداره و نگهداری آن بر عهده سازمان اوقاف است و چندین سازمان بایدبرای به نتیجه رسیدن این پروژه همکاری کنند.

مخالفت اوقاف با یادمان

در روزهای گذشته، روابط عمومی سازمان اوقاف و امور خیریه پس از تماس‌های مکرر «قانون» درباره درخواست باربد گلشیری در خصوص ساخت یادمانی برای دکتر‌ مصدق در آرامستان ابن‌بابویه گفت: «در حال حاضر به‌ دلیل انجام یک‌ سری طرح‌های عمرانی در آرامستان ابن‌بابویه، شورای فنی سازمان با این درخواست موافقت نکرده است.»

روابط عمومی سازمان اوقاف درخواست را نه رد و نه تایید کرد و تنها مدعی شده است که با توجه به طرح‌های عمرانی دیگر در ابن بابویه، اکنون امکان بازسازی و مرمت یادمان دکتر‌ مصدق ممکن نیست و زمان را برای مرمت نامناسب دانست.

یادمان در مکان دیگری نصب شود

اما در این میان اعضای شورای شهر نیز نظرات متفاوتی را در رابطه با درخواست‌ها برای مرمت یادبود محمد مصدق بیان کردند.حسن خلیل‌آبادی، عضو شورای پنجم شهر تهران درباره درخواست گلشیری برای ساخت یادمانی در ابن‌ بابویه به «قانون»گفته بود: «قدر‌شناسی از نخبگان این آب و خاک، یکی از اصول اولیه توجه به میراث‌ فرهنگی و نخبگان کشور است. پاسداشت چهره‌های ملی، مذهبی و نخبگان کشور باعث می‌شود مردم با هویت ملی و اسلامی خویش بیشتر آشنا شوند. این مساله، مطالبه‌ای مردمی است و یک حق حقوقی و قانونی است اما به‌ نظر من اگر این یادمان در مکان دیگری نصب شود، بهتر است. میادین شهر یا پارک‌ها گزینه‌های مناسبی برای نصب یادمان دکتر مصدق است؛ چرا که آرامستان ابن‌بابویه، متروک شده و کمتر دفن در آنجا صورت می‌گیرد. مردم شهرری نیز تمایلی به دفن در آنجا ندارند و بیشتر دوست دارند آنجا به مرکزی فرهنگی تبدیل شود. پیشنهاد من، نصب یادمان دکتر‌ مصدق در یکی از مراکز بزرگ پایتخت، مثل پارک ملت، پارک ساعی، چهارراه ولیعصر یا پارک دانشجو است.»

این سخنان خلیل آبادی در حالی مطرح شده بود که آرامستان «ابن بابویه» با توجه به دفن پیکر شهدای سی تیر و همچنین پیکر دکتر حسین فاطمی از شهدای راه وطن و همچنین ملی شدن صنعت نفت از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اگر حتی در شرف متروکه شدن به زعم این نماینده شوراست، اشکال از کم کاری مسئولان امر است. از سوی دیگر تاکید دکتر محمدمصدق بر این که باید کنار فرزندانش (شهدای سی تیر) در ابن بابویه دفن شود ، می‌طلبد که حداقل بنای یادبود وی در همان مکان نصب شود و در راستای جلوگیری از متروک شدن «ابن بابویه» و آشنایی نسل های بعدی کشور با سربازان وطن، باید به وضعیت این آرامستان سروسامان داده شود.

موانع را به‌ صورت قانونی حل می‌کنیم

اما الهام فخاری، عضو شورای شهر تهران در رابطه با درخواست بازسازی و مرمت یادمان مصدق به «قانون» گفت: «به اعتقاد من باید با تعاملی خوب و سازنده، تجربه‌ها و تعابیر منفی را در این‌ حوزه‌ها کاهش دهیم. این پیشنهاد در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورا مطرح شده است. شورا این موضوع را بررسی کرده و تلاش ما بر این است که موانعی را به‌ صورت قانونی حل و فصل کنیم. همچنین فرآیند اداری آن را تسهیل کرده تا بتوانیم پس از تصویب آن را اجرا کنیم. طرح احیا و بازسازی و بهسازی آرامستان‌های تاریخی در حال حاضر در دستور کار کمیسیون قرار دارد؛ چرا که اجرای این طرح می‌تواند بسیاری مسائل را حل کند. محور آرامستان‌های تاریخی می‌تواند موضوع‌های چالش برانگیز را به صورت کلی حل کرده و این‌گونه مسائل مرتفع شود.»

فخاری در ادامه نیز گفت:«این طرح در قالب تفاهم‌نامه‌ای با نهادها از جمله سازمان اوقاف و امور خیریه می‌تواند انجام ‌شود که به این ترتیب می‌توانیم تسهیلاتی را فراهم کنیم که آرامستان‌های تاریخی به عنوان محور فرهنگی فعال شوند.»

فخاری در پاسخ به این پرسش که نظر کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر در ارتباط با ساخت یادمانی برای دکتر مصدق در ابن‌بابویه چیست، گفت: «کمیسیون جوانب پیشنهاد را بررسی می‌کند و مخالفت خاصی نبوده‌ است.»

فخاری با تاکید بر این که کمیسیون فرهنگی و اجتماعی از روز نخست نام‌گذاری مکانی به‌ نام دکتر مصدق را در دستور کار خود قرار داده بود، گفت: «ابتدا مکانی پیشنهاد شد و در آن کمیته فرهنگی و اجتماعی مصوب شد. درباره این موضوع در شبکه‌های اجتماعی از مردم نظرسنجی کرده‌ایم‌ و واکنش‌های متفاوتی نسبت به آن وجود داشت. هدف از این کار، انتخاب مکان مناسبی بود که مورد رضایت بیشتر مردم باشد. ایده‌پردازی و مشارکت مردم در نام‌گذاری مکانی به‌ نام دکتر مصدق می‌تواند آغاز نام‌گذاری‌های مشارکتی بین مردم و شورای شهر قلمداد شود. در فضای مجازی به شهروندان چند مکان برای نام‌گذاری معرفی شد. رای‌گیری ‌صورت گرفت و نتیجه آن به اطلاع اعضای شورای شهر رسید. این فرآیندی بوده که تاکنون انجام شده است اما مهم‌ترین مساله، انتخاب مکانی در شأن خدمات و نام دکتر مصدق است که سازگار باجایگاه ملی، ارزش‌ها و باورهای او در مبارزه با استعمار جهانی باشد.»

شنیده‌ها در این باره حاکی از آن است که برنامه‌ریزی شورای شهر تهران برای نام‌گذاری مکانی در ۱۴ اسفند سالروز مرگ دکتر مصدق است. فخاری در این‌ باره به «قانون» گفت: «تاکنون تاریخ مشخص نشده است اما در اسفند، مناسبت‌های بسیاری قرار دارد که می‌توانیم این نام‌گذاری را در اسفند به سرانجام برسانیم. نکته قابل توجه اینجاست که نام‌گذاری مکانی به‌ نام دکتر مصدق یک خواسته‌ مردمی است. گروه‌ها و طیف‌‌های مختلف جامعه این موضوع مشترک را به‌ عنوان خواسته‌شان مطرح کرده‌اند. با انجام این کار می‌توان آن را به‌ عنوان رفتاری نمادین و ارج‌ نهادن به دستاورد ملی – تاریخی ایرانیان و ارزشمند در پاسداشت مبارزه با بهره‌کشی تاریخی بیگانگان محسوب کرد.»

اسفند به نام مصدق

در این میان برخی اعضای شورای شهر نیز پس از نامه سرگشاده باربد گلشیری تماس‌هایی با وی گرفته‌اند که امیدواری به مرمت و بازسازی یادمان مصدق را افزایش داده است. در حالی که بهمن نفس‌های آخر را می کشد و دو روز تا آغاز اسفند باقی مانده است اما به نظر می‌رسد باید روند صدور دستور لازم برای بازسازی و مرمت سنگ یادبود مصدق افزایش بیشتری به خود بگیرد. اسفند، رسیده است و بهار بوی خوشش را بر دامن طبیعت می پاشد اما «ابن بابویه» همچنان سرمازده است. آرامستانی که بخش بزرگی از مشاهیر ایران را در دل خود دارد، هنوز درگیر سرمای زمستانی بی توجهی نهادهای متولی خود است. آرامستانی که وقتی‌ از در آن وارد شوید، غیر از تابلوی راهنما برای رسیدن به مزار جهان پهلوان تختی ، هیچ تابلوی راهنمای دیگری ندارد و شاید بازسازی و مرمت سنگ یادبود محمد مصدق ، بتواند برای بسیاری ایرانیان و البته مسئولان امر این موضوع را یادآوری کند که ابن بابویه در جنوب شرقی تهران، تنها تکه زمینی نیست که تبدیل به آرامستان شده بلکه بخش بزرگی از تاریخ پرفراز و نشیب این سرزمین را در خود جای داده است که می‌تواند حتی از جاذبه های گردشگری شهر تهران نیز باشد.»

پایان پیام