وجه تسمیه شهر ایلام و تاریخ این شهر

وجه تسمیه شهر ایلام و تاریخ این شهر

به گزارش پایگاه خبری گلونی: در کتاب وجه تسمیه شهرهای ایران، (نشر میعاد) پژوهش و نگارش: حسین توکلی مقدم آمده است:

ایلام، شهر و مرکز استانی به همین نام واقع در ۴۶ و ۲۶ طول شرقی و ۳۳ و ۳۷ عرض شمالی

در ۷۳۳ کیلومتری جنوب غربی تهران

با آب و هوای معتدل و حدود ۱۱۶۴۲۸ نفر جمعیت.

استان ایلام کنونی با استان‌های کرمانشاه، خوزستان، همدان، کردستان و بخشی از لرستان، سرزمین بزرگ و باستانی ایلام قدیم را شامل می‌شده که تمدنی درخشنده در تاریخ جهان باستان داشته است.

سرزمین ایلام یکی از چهار قسمت دنیای قدیم یعنی «آکد» در شمال، «سویارو» در شرق، «آمورو» در غرب و «عیلام» در جنوب محسوب می‌شده است.

تاریخ عیلامیان

عیلامیان، دولتی بزرگ، تشکیل دادند. تاریخ آنان را به سه عهد تقسیم می‌کنند:

۱- عهدی که تاریخ عیلام با تاریخ سومریان و اکدیان ارتباط کامل دارد (از ازمنه قدیم تا ۲۲۲۵ پ.م).

۲- عهدی که تاریخ عیلام با تاریخ دولت بابل مربوط می‌شود (از ۲۲۶۵ تا ۷۴۵ق.م)

۳- عهدی که آشور جدید رقیب عیلام است. (۷۴۵ تا ۶۴۵ پ.م).

عیلام در سال ۶۴۵ پ.م. به دست آشوریانی پال منقرض گردید.

آثار تاریخی شهر ایلام

حال با چنان تمدن گسترده و کهنسالی که ذکر شد، جای جای استان ایلام که در سابق جزو کوچکی از امپراتوری بزرگ عیلام بود، آثار باستانی نمودار است که به‌عنوان نمونه به چند مورد اشاره می‌شود:

بقایای یک شهر قدیمی واقع در سرای گلان شیروان که قدمت آن به دوره ساسانی می‌رسد و همچنین با همین خصوصیات و مربوط به همین دوره در شهرهای دهلران و دره شهر (بدره) – طاق فرهاد و شیرین در بین راه سومار و ایوان – تنگ چوبین یا شکارگاه بهرام چوبین در دامنه کبیر کوه نزدیک روستای آرمو – چهارطاق عهد ساسانی واقع در ۶۵ کیلومتری بخش ایوان – بقایای پل گاومیشان که در عهد ساسانی بر روی رودخانه سیمره (در دره شهر) بسته شده است.

وجه تسمیه شهر ایلام

نام «عیلام» – (ایلام) که در تورات و کتیبه‌های بابِلی بر خوزستان داده شده، بابلی است. بابلی‌ها قسمت مرتفع سرزمینی را که در خاور کشورشان قرار داشت، «الامْتو» Elamtu یا «اِلام» Elam و «ایلامتو» Ilamtu یعنی کوهستان و شاید «کشور طلوع خورشید» به معنی شرق می‌نامیدند و همین کلمه در تلفظ یونانی، «الیمانیس» Elimais شده است و در ظاهر این هر سه نام از کلمه «اِلامو» Ellamu گرفته شده و ریشه این کلمه را هم آشوری دانسته‌اند.

بعضی از نویسندگان، عیلام را واژه‌ای سامی و به معنی سرزمین کوهستانی دانسته‌اند که آنها به نژاد سامی مردمی اشاره کرده‌اند که زبانشان آشوری بوده است.

نام محلی عیلام، «حَلتمتی» Haltamti یا «حَتَمتی» Hatamti بوده و چنانچه ذکر شد، در آسوری و بابلی، «اِلامتو» خوانده می‌شده است. در زمان هخامنشیان، پارس‌ها این مملکت را «هووج» یا «خورج» می‌نامیدند.

جهانگیر سرتیپ‌پور معتقد است که: «ایلام» واژه‌ای است مرکب از دو کلمه «ایل» و «ام» به معنی سرزمین بلند و گوید «ام» در زبان گیلکی به صورت پسوند با مفهوم بلند، مانند و جایگاه در آخر واژه، ظاهر می‌شود، مانند: کت، کتام، پشته، پشتام، خومه، خمام و غیره.

بعضی مورخین و جغرافی‌نویسان عیلام را نیز برگرفته از نام عیلام پسر سام‌بن نوح(ع) می‌دانند.

کلمه ایلام با نگارش هر دو صورت همزه (ایلام) و عین (عیلام) صحیح است، اما در تداول زبان فارسی آن را با همزه می‌نویسند.

با تغییر نام حسین‌آباد پشتکوه  وجدا شدن آن از لرستان در خرداد ۱۳۱۵ ش. به واژه باستانی و زیبای ایلام، این نام تا به امروز در گوشه‌ای از مغرب فلان ایران و سرزمین پهناور عیلام قدیم می‌درخشد و این واژه با محدوده استانی خود بیانگر تمدنی چند هزار ساله است که اکنون اثری جز خرابه‌های آثار باستانی آن در دست نیست.

پایان پیام