مهار سیلاب به صورت تخصصی و علمی چطور ممکن می‌شود؟
مهار سیلاب به صورت تخصصی و علمی چطور ممکن می‌شود؟
به گزارش پایگاه خبری گلونی شرایط لرستان بحرانی گزارش می‌شود و رودخانه‌ها مسیل‌ها طغیان کرده‌اند. در همین مورد یکی از کاربران توئیتر یک رشته توئیت منتشر کرده که می‌خوانیم.
مهار سیلاب به صورت تخصصی و علمی
حامد محرمی زارع در رشته توئیت خود نوشت: خب به خاطر سیل امشب واجب می‌دانم در خصوص مهار سیلاب رشتویی کاملاً تخصصی خدمت‌تان ارائه کنم.
ما برای مقابله با سیلاب و کنترل سیلاب مانند هر پدیده طبیعی راهکارهایی داریم.
برخی سازه‌ای و برخی غیر سازه‌ای هستند. اقدامات غیر سازه‌ای اغلب غیرمطمئن محدود و کاملاً تسکین دهنده است.
به همین جهت براساس اجماع علمی در جهان راهکار مطمئن در خصوص کنترل سیلاب راهکار سازه‌ای است.
اما آیا راهکار سازه‌ای می‌تواند باعث کاهش ۱۰۰ درصدی آسیب سیلاب شود؟ باید گفت خیر.
سازه‌ها از هر نوع نمی‌توانند باعث دفع کامل خطرات سیلاب‌ها شوند. خب آیا هزینه کرد برای ساخت سدها برای کنترل و مهار سیلاب‌ها عاقلانه است؟
مهار سیلاب به صورت تخصصی و علمی
برای پاسخ به این سوال باید با فلسفه مهندسی عمران پاسخ داد.
دو پدیده سیل و زلزله بسیار شبیه به هم هستند. شاید برای برخی سوال باشد که مگر ما مثل هر سال که با سیلابی شدن رودخانه‌ها مواجهیم با زلزله نیز مواجه می‌شویم؟
پاسخ مثبت است. زمین در محل گسلهای مناطق لرزه‌خیز همواره در حال ارتعاش است.
مثل هر سالی که ما در زمان مشخص سال با سیلاب مواجه هستیم. اما همانطور که سیلاب‌ها هر سال حجم بالایی در فاصله زمانی اندک ندارند (طغیان) زلزله‌های نیز در فاصله‌های زمانی اندکی با بزرگی قابل توجه به وقوع نمی‌پیوندند.
آیا در زلزله‌ها نیز مانند سیل می‌توان ساختمانی ساخت که به اصطلاح «ضد زلزله» باشد.
می‌توان ادعا کرد خیر. ما سازه‌ای با عنوان ضد زلزله نداریم و حتی بالاترین استاندارد طراحی لرزه‌ای نیز (Resilency based design) چنین موضوعی را رد می‌کند.
پس دقیقاً فایده ساخت سد یا ساخت ساختمان با هزینه‌های بالا چیست وقتی مهندسی نمی‌تواند به ما در مهار سیلاب‌ها کمک نماید.
باید گفت پایه اصلی مهندسی عمران بر علم احتمالات بنا نهاده شده است.
یعنی ما هیچگاه نمی‌توانیم سازه‌ای بسازیم (در عمل این فلسفه کاملاً نقض شده است) که بتواند سیل را مهار و زلزله را کاملاً دفع کند.
بدین جهت برای طراحی سازه‌ها از رکوردهای شتاب زمین و برای مهار سیلاب‌ها از رکورد بارش‌ها و روان‌آب‌ها استفاده می‌شود.
فلسفه طراحی ما براساس تحلیل ریسک (یکی از درس‌های مهندسی زلزله) و توزیع‌های آماری است.
این فلسفه اینطور بیان می‌شود. وقتی که زلزله شدید بیاید سازه دچار خرابی شود اما هیچگاه سازه منهدم (Collapse) نشود.
همین‌طور در مورد سیلاب‌های بزرگ وقتی به وقوع بپیوندند سدها با کنترل و تنظیم جریان باعث کاهش خرابی و خسارت شوند.
در کنار این موضوع سدها و سازه‌ها در برابر سیلاب‌ها و زلزله‌های معمول بدون خرابی بتوانند هر دو را مهار نمایند.
این فلسفه سازه‌ها در برابر کنترل زلزله و سیل است.
سوال بعدی اینکه آیا سدها باعث پیچیده‌تر شدن شرایط کنترل سیلاب‌ها می‌شوند؟ باید گفت خیر.
برخی مانند آقای مهدی معتق ادعا می‌کنند ساخت سدها باعث ایجاد رسوب در پایین دست رودخانه‌ها…
و در نتیجه کاهش ظرفیت بستر رودخانه می شود!! باید پاسخ داد این دقیقا عکس آنچه در سدها اتفاق می افتد می باشد. هر چند در هنگام سیل هیدرولیک جریان غیر دائمی برقرار است اما قبل از وقوع سیل به دلیل روندسازی جریان در پشت سدها(شکل های مشخص شده) تقریبا همه رسوب انتقالی رودخانه پشت ۱۰ pic.twitter.com/AzU50mqslS
— Mr.Hamed (New Edition) (@MoharramiZare) February 26, 2020
…سدها رسوب می‌کند. رودخانه مکونگ و رسوب جذبی سدهای ساخته شده بر این رودخانه را می‌توان مشاهده کرد.
مهار سیلاب به صورت تخصصی و علمی
پس ازعبور رودخانه‌ها از سد عمل کف‌شویی یا رسوب‌برداری به دلیل بازگشت رودخانه به مومنتوم سابق به وقوع می‌پیوندد که خب در برخی موارد کاملاً نامطلوب ما است.
شکل سه کاهش رقوم رودخانه راین را به دلیل وجود سدهای سوییس نشان می‌دهد.
پس سدسازی شرایط را برای کنترل سیلاب کاملاً فراهم می‌کند. عموماً اما سدهای بزرگ چند منظوره یا (Multi Purposes) هستند و ما تنها برای کنترل سیلاب سد بزرگ نمی‌سازیم.
بیشتر برای کنترل سیلاب از چندین سد کوچک استفاده می‌شود. سوال بعدی آیا سدسازی برای کنترل سیلاب در جهان در حال منسوخ شدن است؟
در برخی مناطق پاسخ مثبت و در برخی مناطق پاسخ منفی است. پاسخ در ا.متحده به دلیل تغییرات اقلیمی گسترده و تغییر الگوی بارش مثبت و در مناطقی مانند چین و هند به دلیل افزایش سیلاب‌های وحشتناک منفی است.
هر چند در ابتدا عنوان شد ساخت سد برای کنترل سیلاب توجیه اقتصادی ندارد آیا سدها و سازه‌هایی بوده‌اند که در برابر سیل و زلزله کاملاً مقاوم باشند.
علیرغم آنچه بیان کردم بله. در ژاپن برای زلزله اثبات شده است. از طرفی در حوضه‌های سیل خیز رودخانه‌های چین و آمریکا مجموعه سدهای ساخته…
شده توانسته اند عملکرد قطعیشان را در خصوص سیلاب های رخ داده نشان دهند. برای مثال گزارش سیلاب های مهار شده توسط سدهای ایالتهای مختلف آمریکا مانند تنسی و کلرادو و کالیفرنیا و واشنگتن توسط سازمان عمران آمریکا (USBR) کاملا و با جزئیات ارائه شده است. در برخی موارد نیز کاهش ۱۵ pic.twitter.com/iFW1vLS12n
— Mr.Hamed (New Edition) (@MoharramiZare) February 26, 2020
…خسارت سیلاب‌های رخ داده توسط سدها نیز کاملاً گزارش شده است.
برای اطلاعات بیشتر در این مورد کاهش خسارت سیلاب‌ها توسط سدها در اورگون را می‌توانید پیگیری کنید.
یا برای مثلاً سیلاب رخ داده در استان هوبی (همان ووهان) در سال ۱۹۵۶که باعث شد دولت به فکر ساخت دو سدگه ژوبا و سه دره بیفتد.
در این میان برخی دوستان غیر متخصص از این موضوع صحبت می‌کنند که اگر سدهای خوزستان نبود می‌شد سیلاب‌ها را کنترل کرد.
برخی از راهنمایی سیلاب‌ها به هورها سخن می‌گویند و برخی دیگر از خاطرات مسافرت‌شان در سیلاب‌های سال‌های ۶۰ و ۷۰کارون سخن می‌گویند.
باید گفت موضوعات مطرح شده کاملاً غیر تخصصی هستند. برای پاسخ به مقایسه سیل ۱۹۵۶و ۱۹۹۸یانگ تزه می‌پردازیم.
با وجود اینکه سیل ۱۹۹۸به شدت از نظر حجم کمتر از سیل ۱۹۵۶بود اما به دلیل پریود زمانی بارشی و اشباع بودن خاک و سطح بارش بالادست سیلاب ۱۹۹۸به مراتب ارتفاع رودخانه را بالاتر برد و طغیان وحشتناک‌تری در مقایسه با سیل ۱۹۵۶به وقوع پیوست.
ساخت سد سه دره که تکمیلش تا سال ۲۰۱۵به طول انجامید در سیل وحشتناک ۲۰۱۰اثرش را نشان داد.
این سیل به دلیل پدیده ال نینو وحشتناک‌ترین سیل نسبت به دو سیل قبلی بود.
تمام استان‌های بالادست سد نزدیک به ۵۰میلیارد دلار خسارت ثبت کردند. سد توانست دو پیک جریان سیلابی را با فاصله ۴ روز مهار نماید.
این سیل هم از نظر حجم هم از نظر ارتفاع طغیان از دو سیل قبلی وضعیت بدتری داشت.
باید گفت آنچه برخی با تخصص‌های غیر مربوط از کارشناس علوم دینی و مهندس مرتع و گیاه شناس و زمین شناس و حتی محیط‌بان در خصوص سد و سیلاب عنوان می‌کنند اغلب غیر علمی غیر مستدل و در برخی مواقع عکس موضوعات تخصصی مربوط به مهندسی رودخانه و هیدرولوژی است.
در این رشتو سعی کردم در حد توان در خصوص سدها و مدیریت سیلاب توسط سدها گزارشاتی را بیان نمایم.
طبیعتاً موضوعات مطرح شده در این خصوص دارای عمق علمی بیشتری هستند.
منبع گزارشات مربوط به سیل کتاب “From Flood Control to integrated water resource management” است که موارد بیشتر از سیل‌های ۶۰سال گذشته به طور کامل گزارش شده‌اند.
پایان پیام
کد خبر : 149286 ساعت خبر : 1:53 ب.ظ