گلیم لرستان و رمز و رازهای نقوش آن

در ۹ مهر ۱۳۹۹ 0

رمز و رازهای نقوش گلیم لرستان

به گزارش گلونی ایسنا نوشت: در بافت انواع طرح گلیم لری، از رنگ های آبی نیلی، قرمز روناسی، سفید نخودی، زرد ارغوانی، سبز و بژ استفاده می شود که رنگ هایی خاص و استثنایی هستند.

شباهت زیادی میان انواع گلیم لری باگلیم های کردی وجوددارد، اما از نظر کیفیت بسیار با هم متفاوت می باشند.

استفاده ازطرح های هندسی و شاخه های شکسته و نیز نقوش انتزاعی در انواع گلیم های لری دیده می شود.

برای بافت انواع طرح گلیم لری،از نخ های طبیعی استفاده میشودکه به صورت ضخیم به هم متصل شده اند.

سنت بافندگی انواع طرح گلیم لری، با اصالت است و نشان ازتمدن کهن ایرانی در صنعت گلیم بافی داشته است.

عبیر و تفسیر نقش‌های قالی و گلیم‌، محققین را با مشکلات گوناگونی مواجه ساخته است.

رمز نهفته در هرج و مرج

به منظور یافتن کلید رمز معانی نهفته در هرج و مرج ترکیب‌های غالباً هندسی با روشی منطقی، نمادها و نگاره‌ها را بر اساس شاخص‌های قابل شناسایی و مشترک، تجزیه و تحلیل و فهرست که پژوهشگران و علاقه‌مندان با مطالعه‌ی مدارک موجود در رابطه با منشاء و سیر تکامل نمادها و نگاره‌ها به بسیاری ناشناخته‌ها دست یافته‌اند.

در ابتدا توجه پژوهشگران به قالی‌های گره بافته به سبک شهری و درباری بافندگان صفوی و عثمانی که در آن‌ها دقت عمل، مواد اولیه و بیش از همه مدت زمان بافندگی اهمیت به سزایی داشته معطوف بوده است.

اما طی ۳۰ سال گذشته پژوهش‌های فرهنگی غالباً بر دست بافته‌های عشایری، منشأ قومی آنها و کیفیت نمادین نقش و نگاره‌ها متمرکز شده است و روز به روز آشکارتر می‌شود که در میان دست بافت‌های عشایری، گلیم دارای موجودیت نمادین کهن‌تری از قالی‌های گره بافته است.

رمز و رازهای نقوش گلیم لرستان

تحقیقات درباره‌ی نقوش گلیم‌بافی دارای ۳ مرحله‌ی مرتبط به هم است:

۱. تجزیه و تحلیل ساختار بافت‌های گوناگون و محدودیت‌های آن در نقش‌پردازی و اشکال هندسی

۲. بررسی تاریخ عشایر، مهاجرت‌ها، شیوه‌ی زندگی، مذهب، اعتقادات و خرافات

۳. بررسی ظهور و گسترش این گونه طراحی‌ها در سنت‌های خانوادگی و فرهنگ بومی روستاییان یکجانشین.

بدون شک کمبود امکانات فنی در بافندگی، طراحی و نقش‌پردازی را محدود می‌کند و ترکیب‌بندی متفاوتی از نقشه تا طرح یک نگاره را می‌طلبد.

در بافت متعادل یعنی ساده‌ترین شیوه‌ی بافندگی، که دارای تار و پود های نمایان بر سطح دست بافت است، نقش‌پردازی تنها به صورت نقطه‌های گرد یا خالی امکان‌پذیر است.

چنان چه تارها اگر طبق معمول بوده و پودها را با شانه بکوبند، راه‌هایی به رنگ تار یا پود کوبیده شده پدیدار می‌شود که میان عشایر به نام «بافت تار رو» یا «پود رو» مرسوم است.

این گونه بافت غالباً به همراه بافت‌های تزیینی به کار می‌رود.

«بافت چاک‌دار» تمایل بافنده را به در هم شکستن «راه‌ها» و نقش‌پردازی با مربع‌های گوناگون امکان‌پذیر ساخته است.

تار و پود گلیم

رشته‌هایی از پود یک رنگ به دور تاری پیچیده می‌شود و شکافی بین آن تار و تار مجاور پدید می‌آورد که به صورت مرزی بین رنگ‌ها دیده می‌شود.

در این شیوه می‌توان قطعات چهارگوشی از رنگ به دست آورد که با تنظیم آنها اشکال گوناگونی پدیدار می‌شود.

با این نوع بافت به دلیل محدودیت‌های بافندگی و نیاز به کم کردن فاصله‌ها، فقط نگاره‌های مثلثی، الماسی شکل، پلکانی و زوایای ۹۰ و ۴۵ درجه تولید می‌شود.

البته نقوش پیچیده و پیشرفته را نیز با همین اشکال ساده‌ی هندسی ترسیم می‌کنند.

در میان گروه‌هایی که گلیم‌هایی با نقش و نگاره‌های مشابه می‌بافند، قشقایی‌ها، ال‌سون‌ها، عشایر شمال افغانستان و قبایل آناتولی مرکزی را می‌توان نام برد.

قرقیزها و قزاق‌های شمال‌غربی افغانستان حصیرهایی می‌بافند که شباهت نقش و نگاره‌های آنها با نقوش گلیم‌های ترکی می‌تواند نشانگر، تأثیر و ارتباط بر یکدیگر باشد.

تعادلی از رنگ و نقش‌های مثبت، منحنی و متقارن می‌تواند هماهنگی و یا تضادی دلپذیر در ترکیب‌بندی پدید آورد.

این گونه نقش‌پردازی انعکاسی است از دوگانگی‌ای که در تفکر صوفیانه‌ی مشرق زمین و مفاهیم اسلامی موج می‌زند: سیاه و سفید یا زمستان و تابستان، مرگ و زندگی و یا نیکی و بدی. در کتاب «صوفی: تجلی سیر و سلوک عارفانه» آمده است:

دوگانگی که در هندسه با اشکال پویا و ایستا تجلی می‌یابد، دقیقاً منطبق با مراحل معنوی متعارفی است که صوفی همواره در آن سیر می‌کند: انقباض، انبساط / تفرق، تجمع / هوشیاری، بی‌خودی/هستی، نیستی/حضور، غیبت.