گونه مهاجم چیست ؟
به گزارش گلونی، گونه مهاجم (invasive species) به هر موجود زنده –گیاه، جانور یا تک سلولی- گفته‌می‌شود که به زیست بوم تازه‌ای که در آن زاده نشده، وارد می‌شود.
گونه مهاجم نظم طبیعی و جریان زیستی منطقه را به هم می‌زند.
بی‌نظمی حاصل از حضور گونه مهاجم، خسارت‌های محیط زیستی، بوم‌شناختی، اقتصادی و … ایجاد می‌کند.
گونه مهاجم در عرصۀ تنازع بقا در زادبوم جدید، گونه‌های بومی رقیب را کنار می‌زند.
به این‌ترتیب گونه مهاجم مانع رشد، تولید مثل و زایش گونه‌های طبیعی و بومی می‌شود و هویت زیست بوم را خدشه‌دار می‌کند.
برخی معتقدند که تمام گونه‌های غیربومی مهاجم نیستند و می‌توانند در تعامل با گونه‌های دیگر جذب زیست بوم شده و بعد از مدتی جزئی از گونه‌های آن منطقه شود.
ماهی قرمز نمونه خوبی از گونه‌های غیربومی در امریکاست، که آثار زیان بار یا افزایش جمعیت غیرمتعارف از آن گزارش نشده است.
برخی از گونه‌های مهاجم حتی می‌توانند برای محیط تازه مفید باشند.
وقتی گونه مهاجمی باعث از بین رفتن آفاتی می‌شود که در حال برهم زدن تعادل زیستی در منطقه‌ای بوده‌اند، در حقیقت یک گونه غیربومی مفید است.
حقیقت این است که هر کدام از گونه‌های مهاجم آسیب‌های ویژه خود را دارند.
آن‌ها می‌توانند زنجیره غذایی یک زیست بوم، یا تعادل جمعیتی گونه‌های بومی را به هم بریزند. می‌توانند خاک یا آب را آلوده کنند؛ یا میزان اکسیژن یا مواد مغذی آن را از تعادل خارج کنند.
گونه‌های مهاجم حتی ممکن است عملکرد زیست بوم را دچار اختلال کنند.
اثرات نامطلوب دورگه‌گیری حاصل از ورود گونه‌های مهاجم می‌تواند به کاهش جمعیت و انقراض یک گونه بینجامد.
برای نمونه در جنگل‌های حرا در جنوب ایران موش صحرایی سیاه، گونه‌ای مهاجم است که با خوردن تخم پرندگان بومی و مهاجر خود را به بالای هرم غذایی رسانده و گونه‌های بومی را در خطر انقراض قرار داده است.
گونه‌های مهاجم حدود ۱۴۰۰ میلیارد دلار در سال به اقتصاد جهانی ضربه می‌زنند.
گونه مهاجم چیست
وجود ویژگی‌های مختلف در گونه‌های مهاجم، آن‌ها را در رقابت با گونه‌های بومی به پیروزی می‌رساند. ویژگی‌هایی مانند:
- انعطاف و سازگاری در تطبیق با محیط تازه.
- قابلیت گسترش مکانی
- رشد، تولید مثل و تکثیر سریع
- قابلیت تغییر شیوه زندگی برای تطبیق با محیط جدید
- تحمل شرایط و تنوع محیط زیستی
- ارتباط با انسان‌ها و سکونتگاه‌های انسانی
و…
متاسفانه انسان‌ها اکثر گونه‌های مهاجم را وارد زیست بوم‌ها می‌کنند.
علاوه بر این فعالیت‌های مخرب انسانی در زیست بوم‌ها به تکثیر گونه‌های مهاجم کمک‌کرده و شانس موفقیت آن‌ها را بالا می‌برد.
سیل، آتش‌سوزی و … هم با از بین بر‌دن گونه‌های بومی، فرصت رشد گونه‌های تازه اما مهاجم را فراهم می‌کنند.
باغبانی و جابجایی حیوانات خانگی نیز، از راه‌های معرفی گونه‌های مهاجم و برهم زدن تعادل محیط زیست هستند.
در سال‌های اخیر سازمان حفاظت از محیط زیست اقداماتی برای کنترل و حذف برخی از این گونه‌های مهاجم از زیست بوم‌های کشور انجام داده است.
تلاش برای گیاه هرز سنبل آبی در تالاب های شمال کشور و تلاش برای حذف ماهی تیلاپیا از تالاب شادگان برخی از این اقدامات است.
لاک‌پشت قرمز، مرغ مینا و شانه دار ژله ای از دیگر گونه‌های مهاجم هستند که دولت‌ها و سازمان ها باید بودجه های هنگفتی را صرف مبارزه با آن‌ها کنند.
این در حالی است که بهترین اقدام در برابر رشد گونه‌های مهاجم آموزش و پیشگیری، با افزایش آگاهی عمومی و ایجاد حساسیت اجتماعی است.
برای نمونه مردم باید بیاموزند:
پیش از خرید و کاشت بذر یا نهال، درباره بومی بودن آن گیاه در منطقه تحقیق کنند.
گونه‌های مختلف حیاط وحش را به عنوان حیوان خانگی خرید و فروش و یا نگهداری نکنند.
حیوانات را بدون آگاهی در طبیعت رها نکنند.
محصولات غذایی، چوبی و طبیعی بومی استفاده کنند.
استفاده از سموم شیمیایی را به حداقل برسانند.
در صورت مشاهده گونه‌های غیربومی و مهاجم در طبیعت، سریعا به انجمن های محیط زیستی گزارش دهند.
سازمان محیط زیست را از تخلفات، فروش غیرقانونی و نگهداری از حیوانات وحشی باخبر کنند.
و…
پایان پیام
نویسنده: آرزو قدوسی
