توصیه های انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان به والدین

توصیه های انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان به والدین

به گزارش گلونی اقدام به خودکشی و آسیب به خود در کودکان و نوجوانان تمام جوامع و کشورها، به ‏ویژه در میان نوجوانان دیده می‌‏شود. ممکن است این رفتار در موقعیت‏‌های بحرانی (مانند همه‌‏گیری کرونا) و افزایش فشارهای روانی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن افزایش یابد.

توصیه های انجمن روانپزشکی

نظام‏‌های بهداشتی و درمانی در بسیاری از کشورها راهبردهایی برای پیشگیری از خودکشی اتخاذ کرده‏‌اند. یکی از این راهبردهای اولیه در این زمینه، کاربرد آموزش همگانی در مورد شناخت عوامل خطر، روش‌‏های پیشگیری، شناسایی کودکان و نوجوانان در معرض خطر و شیوه‏‌های کمک گرفتن از مراکز تخصصی است.

الف) عوامل خطر

خودکشی برآیند تأثیر عوامل مختلف زیستی، روان‏شناختی و اجتماعی است و معمولاً به یک دلیل خاص اتفاق نمی‌‏افتد. بنابراین ضروری است عواملی که برخی نوجوانان را در خطر اقدام به خودکشی قرار می‏‌دهند بشناسیم و برای کاهش آن اقدام کنیم.

بسیاری از نوجوانانی که دست به خودکشی می‏‌زنند به یک بیماری روانپزشکی زمینه‌‏ای مانند افسردگی مبتلا هستند و به همین دلیل برای کنار آمدن و سازگاری با تنش‌‏هایی که دردوران بلوغ رایج است، توانایی کمتری دارند، مانند طرد شدن از سوی هم‏سالان و دیگر افراد مهم زندگی، شکست (ناکامی تحصیلی و … )، جدایی والدین، آشفتگی و مشکلات خانوادگی (درگیری، خشونت) و مشکلات شدید اقتصادی.

ممکن است کودکان یا نوجوانان به این نتیجه برسند که وضعیت خیلی بد است، نمی‌‏توان اوضاع را تغییر داد و هیچ راهی وجود ندارد.

بنابراین، در واکنش به مشکلاتی که پیش‌رو دارند ممکن است دست به خودکشی بزنند. در مواردی نیز اقدام به خودکشی به‏ صورت کاملاً ناگهانی و تکانشی و به‏ دنبال انباشته شدن از خشم یا ناراحتی و درماندگی شدید صورت می‌‏گیرد.

عواملی که خطر اقدام به خودکشی را در نوجوانان افزایش می‌‏دهند عبارتند از:

۱- ابتلا به یک اختلال روانپزشکی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی

۲- اختلاف یا قطع ارتباط با دوستان صمیمی (درگیری، تنش، طرد شدن از سوی هم‏‌سالان، شکست‏‌ها و فقدان‏‌های عاطفی)

۳- درگیری، تنش و خشونت شدید در محیط خانواده(مشکلات جدی خانوادگی، محرومیت از محیط گرم عاطفی، روش‏های تربیتی و فرزندپروری همراه با خشونت و آشفتگی)

۴- مورد آزار جسمی، جنسی، قلدری یا تهاجم واقع شدن

۵- مصرف الکل و مواد

۶- مشکلات طبی یا جسمی شدید و طولانی

۷- مواجهه با خودکشی اعضای خانواده، دوستان یا اخبار و صحنه‏‌های خودکشی در رسانه‏‌ها و فضای مجازی

۸- داشتن سابقه اقدام به خودکشی قبلی، سابقه خانوادگی اختلال خلقی یا خودکشی

۹- برخوردار نبودن از حمایت خانواده و اجتماع

ب) نشانه‏‌های هشدار دهنده

توجه به نشانه‏‌های هشداردهنده کمک می‏کند تا والدین بتوانند به‌‏موقع مانع از انجام اقدامات خطرناک توسط کودک یا نوجوان شوند.

برخی از مهم‏ترین این نشانه‌‏ها عبارتند از:

۱- اشتغال ذهنی با مردن،جستجوی اخبار و روش‌های خودکشی در اینترنت

۲- گفتگو یا نوشتن در مورد خودکشی که می‌تواند مستقیم یا غیرمستقیم به این موضوع اشاره داشته باشد. (ممکن است بگوید «نمی‌‏خواهم زنده باشم» و یا «نمی‌‏خواهم برای شما دردسر باشم» و یا حتی به شکل شوخی و طنز مطرح کند «چقدر خوب است که آدم خودش را بکشد و از این زندگی راحت بشود…)

۳- بازی با وسایل و اسباب بازی یا دوستان با ماجرا و محتوای مربوط به مرگ و خودکشی در کودکان خردسال‏‌تر

۴- تمایل به انزوا و کناره‌گیری از روابط اجتماعی

۵- بی‌ثباتی، نوسان خلق و ناپایداری هیجانی (حالت‌‏های متنوع از غمگینی، پرخاشگری و یا افزایش انرژی و سرخوشی ظرف چند ساعت یا در طول روز یا هفته)

۶- افزایش مصرف مواد و الکل

۷- احساس ناامیدی، درماندگی یا رسیدن به بن‏‌بست در مورد یک واقعه یا موقعیت

۸- تغییر روال‏‌های معمول زندگی مثل خواب و خوراک و یا تغییر ناگهانی الگوی رفتاری یا وضعیت خلقی (از حالت غمگینی و ناراحتی به احساس راحتی و شادی) در نوجوانی که به شدت تحت فشار بوده است. به‏‌نظر می‏رسد تصمیم خود را برای خودکشی گرفته و دیگر مشکلات برایش اهمیتی ندارد.

۹- سابقه اقدامات پرخطر یا آسیب زدن به خود

۱۰- دسترسی به سلاح گرم

۱۱- بخشیدن وسایل خود به دیگران بدون وجود دلایل منطقی

توصیه های انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان به والدین

ج) کارهایی که والدین باید انجام دهند

با مشاهده نشانه‌‏های هشدار دهنده در کودک یا نوجوان، اقدامات فوری زیر را انجام دهید:

۱- با خطوط تماس ۱۴۸۰ صدای مشاور، ۱۲۳ اورژانس اجتماعی، اورژانس مراکز روانپزشکی یا روانپزشک فرزندتان تماس بگیرید.

۲- او را تنها نگذارید، وسایل خطرناک، دارو و مواد سمی را از دسترس او خارج کنید.

۳- اگر متوجه شدید که نوجوان شما با مرگ و خودکشی اشتغال ذهنی دارد، بلافاصله با او صحبت کنید. از او در مورد اینکه آیا احساس غمگینی و ناامیدی دارد و یا به مردن و خودکشی فکر می‏‌کند سئوال کنید. از به‏‌کار بردن کلمه «خودکشی» نترسید. مطمئن باشید که صحبت دربارۀ خودکشی خطر آن را افزایش نمی‏‌دهد.

۴- از نوجوان بخواهید راجع به احساساتش صحبت کند، به او گوش دهید وبرای مشکلات و نگرانی‏‌هایش اهمیت قائل شوید. نگوئید:«این مشکلات که جای نگرانی ندارد، تو بی‏خودی نگرانی …». در عوض به او اطمینان دهید که دوستش دارید و برایتان خیلی اهمیت دارد. به او یادآور شوید که برای حل مشکلات می‌‏تواند روی کمک شما حساب کند.

۵- به عنوان مثال می‌توانید بگوئید: «می‌فهمم که الان چه حالی داری… غمگینی و از همه چیز عصبانی هستی… ولی من و بابا کنارت هستیم… ما دوستت داریم و کمکت می‏‌کنیم تا حس بهتری داشته باشی …»

۶- دنبال کمک‌های تخصصی پزشکی باشید. نوجوانانی که افکار خودکشی دارند باید توسط روانپزشک حاذق معاینه و ارزیابی شوند.

د) سایر اقداماتی که والدین می‏‌توانند برای جلوگیری از خودکشی نوجوان انجام دهند.

۱- صبر نکنید تا او نزد شما بیاید و ناراحتی‌‏اش را مطرح کند. اگر فرزندتان غمگین یا مضطرب است، از او دربارۀ مشکل سئوال و اعلام کنید که آماده کمک به او هستید.

۲- توجه! بسیاری از نوجوانانی که افکار خودکشی دارند ممکن است نشانه‏‌های هشداردهنده را پیشاپیش بروز دهند. به این نشانه‏‌ها، سخنان و رفتارها توجه کنید و از کنار آن‏ها بی‏‌تفاوت عبور نکنید. (برای مثال تهدید به خودکشی را نمایشی در نظر نگیرید، از به‌کار بردن جملات تحریک کننده مثل «اگر راست می‏گی، برو خودت رو بکش!» از طرد کردن فرزندتان اجتناب کنید برای مثال نگویید: «چه بهتر که بمیری! تازه همگی از دستت راحت می‏‌شیم».

۳- گوشه‌گیری را تشویق نکنید. نوجوان را تشویق کنید با دوستان و افراد حمایت‌گر خانواده در ارتباط باشد ولی برای این کار او را تحت فشار قرار ندهید.

۴- یک زندگی سالم را تشویق کنید. کمک کنید تا بتواند به ‏اندازه کافی بخوابد، ورزش کند و غذای سالم بخورد.

۵- از برنامه درمانی حمایت کنید. اگر فرزندتان به‌‏دلیل افکار خودکشی و مشکلات روانپزشکی تحت درمان است به او یادآور شوید که زمان لازم است تا حال او بهتر شود. به او کمک کنید که توصیه‌‏های پزشکی را پیگیری کند. هم‏چنین کمک کنید تا در فعالیت‏‌هایی شرکت کند که باعث می‏‌شوند دوباره به توانمندی‌هایش اطمینان پیدا کند.

۶- او را سرزنش نکنید. از سرزنش و تحقیر فرزندتان به‏‌خاطر نشانه‏‌ها و اختلالات روانپزشکی، مصرف دارو یا فکرهایی که دارد اجتناب کنید.(یکسره نگویید: «مثل اینکه امروز دوباره قرصت را نخوردی، باز هم از این حرف‏‌ها می‏زنی…)

هـ) برخورد با نوجوانی که اخیراً اقدام به خودکشی داشته است

در مواردی که نوجوان اخیرا اقدام به خودکشی داشته و نجات یافته است، اقدامات زیر را انجام دهید:

۱- انکار، سکوت و یا نپرداختن به موضوع کمکی به او نمی‌کند. با او در مورد این موضوع و مشکلاتش صحبت کنید.

۲- با فرزندتان همدلی کنید، به حرف‌هایش گوش دهید، نگرانی خود را از اتفاقی که افتاده ابراز کنید. به او یادآوری کنید که برایتان دوست داشتنی و ارزشمند است و تأکید کنید که آماده کمک به او هستید.

۳- در برخورد با رفتار خودکشی نوجوان نگاه تنبیه‌‏گرانه نداشته باشید. وقتی می‏‌خواهید او را نصیحت کنید، مشکلات و احساساتش را در نظر بگیرید.
۴- بعد از طی شدن مرحله حاد، در مورد افکار خودکشی و احتمال اقدام بعدی از او سئوال کنید. یادتان باشد که در این خصوص او را با سئوالات خود بمباران نکنید و تحت فشار قرار ندهید.

۵- اشاره‌‏ها یا تهدیدهای نوجوان به مرگ یا خودکشی مجدد را جدی بگیرید. ولی در عین حال در مقابل تهدیدها کنترل خود را از دست ندهید و مراقب باشید تا این تهدیدها به روشی برای معاف شدن از رعایت قوانین، رسیدن به خواسته‌ها و مجوزی برای انجام اقدامات پرخطر دیگر تبدیل نشود. در صورت مواجهه با این شرایط از متخصصین سلامت روان مشورت بگیرید.

۶- نوجوان را برای صحبت در مورد مشکلاتی که آزارش می‏‌دهد تشویق کنید و برای کمک به حل این مشکلات آماده باشید.

۷- نوجوان را تشویق کنید در صورت نیاز از دوستان و افراد مورد اعتماد فامیل برای حل مشکل کمک بگیرد.

۸- مراقب باشید!! یک بار اقدام به خودکشی، احتمال اقدام مجدد را افزایش می‌دهد! نظارت خود را روی رفتار و گفتار فرزندتان افزایش دهید و وسایل خطرناک را از دسترس وی خارج کنید.

۹- از متخصصین روانپزشکی کمک و مشورت بگیرید.

۱۰- برای درمان مشکلات روانپزشکی زمینه‏‌ای از جمله افسردگی و مشکلات خلقی اقدام کنید. به یاد داشته باشید که خودکشی قابل پیشگیری است.

اگر بنابر شواهد موجود نگران فرزندتان هستید، حتماً با او صحبت کنید و برای کمک به او از روش‌‏هایی که در بالا پیشنهاد شد بهره بگیرید.

پایان پیام

توصیه‌های انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان به والدین

کمیته روانپزشکی اجتماعی – انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان ایران