تاریخ خوشنویسی در ایران و اسلام

تاریخ خوشنویسی در ایران و اسلام

به گزارش گلونی خوشنویسی، هنری است که تقریباً در تمام فرهنگ‌ها به چشم می‌خورد.

در مشرق زمین و به ‌ویژه در سرزمین‌های اسلامی و ایران این هنر اهمیت بسیاری در میان هنرهای بصری دارد.

تاریخ خوشنویسی

سایر ویدیوها در نماشای گلونی

خوشنویسی اسلامی و بیش از آن خوشنویسی ایرانی تعادلی است میان تمامی اجزاء و عناصر تشکیل دهنده آن.

پیش از اسلام خطوط گوناگونی از جمله میخی و پهلوی و اوستایی در ایران رواج داشته ‌است.

باور اساطیری پیدایش خط در ایران به نقل از شاهنامه فردوسی از این قرار است که دیوان برای نجات از اسارت، این هنر را به تهمورث (چهارمین پادشاه سلسله پیشدادیان) آموختند.

در ایران پس از اینکه خط تصویری تبدیل به میخی شد و مدتی میخی و آشوری و بابلی و اوستایی نوشته می‌شد.

پس از پیدایش خط حروفی در مصر و فنیقیه و سرایت آن به یونان در دوره اقتدار سلوکی‌ها خط مزبور رواج یافت.

سپس اشکانی‌ها هم همان خط را دنبال کردند و در زمان ساسانیان خط پهلوی با خط حروفی خیلی نزدیک شد.

با پیدایش دین اسلام نیاکان ما الفبا و خطوط اسلامی را پذیرا شدند.

ابتدا خط کوفی در ایران رواج یافت و مسیر ترقی خود را پیمود و از کوفی بی‌نقطه به نقطه‌دار و نسخ و نستعلیق و ثلث و رقاع و شکسته و غبار و امثال آن ترقی کرد.

تاریخ شکل‌گیری خط عربی و شیوه نگارش آن چندان به پیش از اسلام بر نمی‌گردد و تقریباً هم‌زمان با گسترش اسلام و در سال‌های آغازین فتوحات اسلامی شکل گرفته ‌است.

هرچند ایرانیان خط کنونی خود را از عرب‌ها وام گرفته‌اند، با این حال در تکامل این خط و در تبدیل آن به هنر خوشنویسی نقش عمده‌ای داشته‌اند.

ایجاد نقطه و اِعراب در خط عربی را که بیشتر برای جلوگیری از اشتباه خواندن قرآن توسط غیر عرب‌زبانان ابداع شد نیز به ایرانیان نسبت داده‌اند.

خوشنویسی همواره برای مسلمانان اهمیتی خاص داشته‌ چرا که در اصل آن را هنر تجسم کلام وحی می‌دانسته‌اند.

آنان خط زیبا را نه فقط در رونویسی قرآن بلکه در اغلب هنرها بکار می‌بردند.

خوشنویسی یا خطاطی در کلیه کشورهای اسلامی همواره به عنوان والاترین هنر مورد توجه بوده‌ است.

در ایران هم خوشنویسی به مانند محوری در میان سایر هنرهای بصری ایفای نقش کرده ‌است.

خوشنویسی از قرون اولیه اسلامی تاکنون در کلیه کشورهای اسلامی و مناطق تحت نفوذ مسلمانان با حساسیت و قدرت تمام در اوج جریانات هنری بوده‌ است.

قدیمی‌ترین نسخه قرآن به خط کوفی است و به علی‌بن‌ابیطالب منسوب است.

پس از قرن پنجم هجری، خط کوفی تقریباً جای خود را به خطّ نسخ داد که حروف آن بر خلاف حروف زاویه‌دار خطّ کوفی منحنی و قوس‌دار است.

در اوایل قرن چهارم سال ۳۱۰ هجری قمری ابن مقله بیضاوی شیرازی خطوطی را به ‌وجود آورد که به خطوط شش‌گانه یا اقلام سته معروف شدند که عبارتند از: محقق، ریحان، ثلث، نسخ، رقاع و توقیع.

وجه تمایز آن‌ها اختلاف در شکل حروف و کلمات و نسبت سطح و دور در هر کدام می‌باشد.

همچنین او برای این خطوط قواعدی وضع کرد که یه اصول دوازده‌گانه خوشنویسی معروفند و عبارتند از: ترکیب، کرسی، نسبت، ضعف، قوت، سطح، دور، صعود مجازی، نزول مجازی، اصول، صفا و شأن.

پایان پیام

نویسنده: آرزو قدوسی