شاماران و افسانه و اسطوره های مربوط به آن
افعی شاخدار دم عنکبوتی متعلق به جنس مارهای شاخدار Pseudocerastes است.
به گزارش گلونی از این جنس تا به امروز سه گونه توصیف شده است که شامل افعی دم عنکبوتی Pseudocerastes urarachnoides، افعی شاخدار پارسی Pseudocerastes persicus و گونه Pseudocerastes fieldi است.
ﺍﻭﻟـﻴﻦ نمونه از افعی دم عنکبوتی در سال ۱۹۶۸ توسط دو پستاندارشناس آمریکایی آقا و خانم استریت در حین مأموریت‌شان در بازدید از بخش‌هایی از ایران در مسیر ایلام به مهران در محدوده امیرآباد جمع‌آوری و به موزه تاریخ طبیعی شیکاگو منتقل شد.
پس از گذشت نزدیک به ۵۰ سال نمونه بعدی این گونه در سال ۲۰۰۳ توسط بستانچی از جنوب قصر شیرین در استان کرمانشاه به دست آمد و در سال ۲۰۰۶ به دنیا معرفی شد (Bostanchi et al., 2006).
افعی دم عنکبوتی یکی از منحصربه‌فردترین مارهای شناخته‌شده جهان است که ساختار دمی این گونه افعی در دنیای جانوران یک استثنا است.
پراکنش این گونه در کشور ایران بخش بزرگی از استان ایلام و در بخش‌های کوچکی از استان‌های کرمانشاه، لرستان و خوزستان است.
شاماران و افسانه و اسطوره های مربوط به آن
کاری از موسسه خزنده‌شناسان پارس
این افعی در استان ایلام با نام‌های محلی مارگچ و مار گولنگ (زنگوله دار) شناخته می‌شود (غفاری و صفایی ۱۳۹۸).
این گونه به دلیل تجارت غیر مجاز تحت حمایت کنوانسیون منع تجارت گونه‌های گیاهی و جانوری (CITES) قرار دارد همچنین سازمان حفاظت محیط زیست این گونه را حمایت و حفاظت شده اعلام کرده است
مطابق نظر برخی کارشناسان این گونه در افسانه‌های کردی با نام شاماران (شاه ماران) صدها سال است که در زاگرس به ویژه غرب ایران مورد احترام مردمان بومی است و نماد سلامت و دانایی محسوب می‌شود و بر اساس نمادی نظیر شاخ، دندان سمی و دم فریبنده و اغواگرانه که در این نگاره ها به کار رفته افعی دم عنکبوتی نزدیک ترین گونه به این نماد قلمداد می‌شود.
وبینار مارهای ایران را ببینید و با مارها اشنا بشوید
شیلان مسرور و ایلناز رهبر در فرهنگ و ادبیات عامه سال هفتم مهر و آبان ۱۳۹۸ شماره ۲۸ نوشته‌اند:
با گذشت زمان، بسیاری از اسطوره‌ها بنا به عللی در پشت پرده تاریک تاریخ پنهان شده و به دست ما نرسیده‌اند.
امروزه بیشتر مردم جهان مار را جانوری مضر و موذی می‌دانند و این هم صرفاً به دلیل ترس از نیش‌زدگی و مرگ است.
به همین دلیل، انسان در افسانه‌ها که پدیده‌ها و حقایق تلخ و شیرین زندگی آن قوم است و با گذشت زمان در هاله‌ای از داستان‌ها و خیال‌پردازی‌ها پنهان شده و به عنوان بازتاب استمرار یک سنت قدیمی به دست ما رسیده است، ترکیبی از خود و جانوران را می‌سازد که نقش رام‌کنندگی دارد و نماد قدرت در مقابل حیوانات محسوب می‌شود.
در ارتباط با اسطوره شاماران، به مرور زمان رابطه انسان و مار شکل تازه‌ای به خود می‌گیرد و تا جایی پیش می‌رود که مار جزئی از وجود انسان می‌شود و با هم تشکیل یک موجود هیبریدی را می‌دهند.
شاماران (نیمه انسان – نیمه مار)، اسطوره کردیِ سرزمین کردستان، یکی از این نقوش است که از زمان‌های قدیم با فرهنگ این سرزمین گره خورده است.
شاماران در نقوش مربوط به مردم کرد زبان منطقه مکریان مهاباد، خدا بانوی مارها، گنج و ثروتی که به شاماران نسبت داده می‌شود و استعاره‌ای کهن از دانش‌هایی‌ست که در اختیار اوست.
اسطوره، تکرار نقوش جانوران و فراوانی کاربرد آن ها، بازتاب اعتقاد مردمان هر سرزمین است.
مار مهم‌ترین نماد قدسی و شاماران نماینده دانش‌های مادی و غیرمادی و نگه‌دارنده رازها برای کردهاست.
روش به کار برده شده در این تحقیق، از نظر ماهیت، توصیفی – تحلیلی و تاریخی است و سعی شده است از طریق توصیف و بررسی نقش این جانور، مقایسه‌ای در مناطق مختلف مکریان به مرکزیت شهر مهاباد صورت گیرد.
نتیجه نشان داد شاماران نماد قدرت، دانایی، برکت‌خیزی، دوستی و محافظت است و نقش آن روی دست‌بافته‌ها و دست‌ساخته‌های مردمان این منطقه همچون پرده، دستمال جیبی و گهواره کودک، روبالشی و غیره حضوری پررنگ دارد.
بررسی و تحلیل اسطوره شاماران در منطقه مکریان مهاباد
پایان پیام
کد خبر : 217805 ساعت خبر : 12:14 ب.ظ