ترور ناصرالدین شاه و انگیزه قتل او

ترور ناصرالدین شاه و انگیزه قتل او

به گزارش گلونی ناصرالدین شاهِ صاحب‌قران در آغاز پنجاه و یکمین سال سلطنت خود به تاریخ جمعه، هفدهم ذی القعده سال ۱۳۱۳ هجری قمری برابر با ۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵ شمسی بنابر عادت معمول خود همراه امین السلطان، صدر اعظم و چند تن دیگر از درباریان عازم شهر ری و بقعه حضرت شاه عبدالعظیم شد.

در آن روز به رعایا اجازه داده شده بود که برای تقدیم عریضه و دادخواهی مستقیما به حضور شاه قاجار برسند.

میرزا رضا کرمانی نیز از همان رعایایی بود که هنگام ورود شاه به بقعه در آن متحصن شده بود تا عریضه‌اش را به شاه تقدیم کند.

کرمانی عریضه را به دست شاه رساند و در همان حال که ناصرالدین شاه برای خواندن عریضه اراده کرد میرزا رضا کرمانی تیری چند به سوی تن قبله عالم روانه و او را بعد نیم قرن شاهی و کامروایی راهی قبر کرد.

در این بین سرعت عمل صدر اعظم در خارج کردن پیکر شاه و رساندن او به کالسکه و بعد کاخ موجب شد تا کسی از به قتل رسیدن او بویی نبرد و بدیهی است که میرزا رضا کرمانیِ شاه‌کش نیز دستگیر و زندانی شد.

ترور ناصرالدین شاه

برای قتل شاه شهید انگیزه‌های گوناگون و قاتل‌های متعددی نام برده‌اند و گاهی میرزا رضا را وسیله و بازیچه و گاهی او را فاعل و متهم اصلی معرفی کرده‌اند.

عده‌ای قتل شاه را توطئه دول خارجی دانسته و عده‌ای هم مثل تاج السلطنه، دختر شاه، اتابک اعظم، امین السلطان را قاتل شاه می‌دانند.

اما دیدگاه غالب آن است که میرزا رضا کرمانی تحت تعالیم و اندیشه‌‌های سیدجمال الدین اسدآبادی و به دلیل مصیبت‌های فراوانی که خاندان قاجار و عوامل آن بدو تحمیل کرده بودند، دست به قتل شاه زده است.

او در متن بازجویی‌هایی که از او به جا مانده بیان می‌کند که چطور کامران میرزا حقوق او را زیر پا گذاشته و با سندسازی موجبات حبس و زندانی شدن او را فراهم آورده و چطور بیدادگری‌های خاندان شاهی خانواده او را از هم پاشیده و مردم را به خاک سیاه نشانده است.

در ادامه بازجویی‌ها ابوتراب نظم الدوله بازجوی کرمانی به او می‌گوید: «این ظلم‌ که به تو شده از ناحیه شاه نبوده. شما بایستی این تلافی و انتقام را از آن‌ها بکنید که سبب ابتلای شما شده بودند و یک مملکتی را یتیم نمی‌کردید.»

میرزا رضا کرمانی جواب بازجوی خود را با چنین مضمونی بیان می‌کند که ناصرالدین شاه پادشاهی است که پنجاه سال سلطنت کرده و هنوز امور را به اشتباه به عرض او می‌رسانند و او تحقیق نمی‌کند. خیال کردم که اگر او (کامران میرزا) را بکشم، ناصرالدین شاه با این قدرت، هزاران نفر را خواهد کشت پس قطع اصل شجر ظلم را باید کرد نه شاخ و برگ را.

قاتل شاه اعتقاد دارد؛ «ماهی از سر گنده گردد نی ز دم و اگر ظلمی می‌شد، از بالا می‌شد» و تاریخ ثابت کرده است که در این مورد حق با میرزا رضا کرمانی بوده و هست، هرچند که عاقبت سرش بالای دار رفت.

پایان پیام

نویسنده: کیمیا قنبری