عبدالرحمن صوفی کاشف آندرومدا یک ایرانی بود

ستاره شناسی هزار سال پیش و رازهای آسمان از نگاه دانشمند ایرانی

در ۱۵ آبان ۱۴۰۰ 0

به گزارش گلونی گذشته چراغ راه آینده است. تا زمانی‌که ملتی تاریخ خود را نشناسد، چه جای امید که برای آینده‌اش تدبیری بیندیشد؟

چراکه وضعیت حال یک سرزمین بسان حلقه‌های یک زنجیر طولانی به گذشته‌اش متصل است و بی‌شک از آینده نیز منفک نخواهد بود.

تاریخ خود مؤید این مطلب است که هرگاه انسان‌هایی نسبت به سرگذشت مملکت‌شان نامهربان و نامأنوس بوده‌‌اند، محکوم شده‌اند به از دست دادن عزت ملی و فرهنگی و بی‌هویتی!

از این جهت در این سلسله نوشتارها قصد داریم عزت و هویت ایرانی و ملی را در لابه‌لای صفحات خاک گرفته تاریخ جستجو کنیم.

قسمت ششم- ستاره شناسی هزار سال قبل از تلسکوپ‌های قدرتمند

نبوغ، مهارت و استعداد ایرانیان تنها به خلق آثار باستانی و هنرمندانه، روی خاک محدود نمی‌شد.

گاهی اوقات نخبگان ایرانی به دنبال نورهای آسمانی که شبانگاهان را نقره‌باران می‌کردند، سرهایشان را به سمت آسمان می‌چرخاندند و اجرام سماوی را رصد و نامگذاری می‌کردند.

این نوشتار داستان یکی از مهمترین آنهاست.

فردی که نه تنها ترجمه‌های انگلیسی کتابش در مجامع بین‌المللی مورد استفاده قرار گرفت بلکه انجمن بین‌المللی نجوم به پاس تلاش‌های او دهانه‌‌ای در ماه را به نامش نامگذاری کرد‌.

«عبدالرحمن صوفی»زاده شهر کهن ری در روزگاری که این شهر پس از سال‌ها فرمانروایی خلفای عرب، به سیطره حکومتی مستقل از ایرانیان درآمد.

آن دهانه در ماه نیز «دهانه صوفی» نام گرفت که تا آن زمان که ماه بر گرداگرد زمین می‌گردد، یاد او نیز جاودان بماند.

عبدالرحمن صوفی کاشف آندرومدا یک ایرانی بود

محسن ظهوری از عصر ایران گزارش می‌دهد:

نماشای گلونی را دنبال کنید

عبدالرحمن صوفی ریاضیدان و ستاره‌شناس ایرانی در زمان حکومت «عضدالدوله دیلمی» است که هزار سال قبل از آنکه تصاویر زیبا و ماندگاری از کهکشان و آسمان بالای سرمان توسط علم نجوم مدرن و تلسکوپ‌های قدرتمند گرفته شود، اجرام آسمانی را با ابزارهایی بسیار ابتدایی، رصد کرد و میزان درخشندگی، رنگ و موقعیت آنها را در تنها کتابش به نام «صور الکواکب» یا «پیکرهای ستارگان» ثبت نمود.

امروز روز تصاویر بسیار زیبایی از کهکشان همسایه ما یعنی «آندرومدا» وجود دارد در حالیکه اولین تصویر ثبت شده به هزار سال قبل و به آنچه صوفی در کتابش ترسیم کرده است برمی‌گردد.

جدای از رصد کهکشان آندرومدا که او نخستین کاشف آن بود و آنرا «زن بر زنجیر» نامید و ۶۵۰ سال بعدش، «سيمون ماريوس» آلماني آن را از تلسکوپش دید، صوفی گزارشی هم از وجود کهکشان «ابر ماژلانی بزرگ» در آسمان داده است: «و قومی گفته‌اند که در زیر سهیل، دو کوکب است که قدم‌های سهیل‌اند و در زیر قدم‌های سهیل، کواکب نورانی سپید است و بطلمیوس از این هیچ نگفته و ما ندانیم که این سخن بر حق است یا باطل».

اهمیت کتاب صورالکواکب که توسط «خواجه نصیرالدین طوسی» به فارسی برگردانده شد، فقط به اینکه حاصل سال‌ها تلاش علمی صوفی است محدود نمی‌شود بلکه او با این کتاب توانست نگاه ستاره‌شناسان را به آسمان دگرگون کرده و نظرات اشتباه دانشمندان پیش از خود مانند «بطلمیوس» یونانی را تصحیح کند.

صوفی استاد ستاره‌شناسی زمان خود بود و برای دنیا امروز یک نخبه به شمار می‌رود.

چراکه توانست، ۱۰۱۸ جرم آسمانی را همراه با ویژگی‌های‌شان ثبت کند که برخی از آ‌ها برای نخستین‌ بار توسط انسان رصد می‌شدند و آسمان تابناک تاریخ ایران پر از ستارگانی این چنینی است!