علت سقوط هواپیمای اوکراینی چه بود؟ بررسی تمام فرضیات و سناریوها

علت سقوط هواپیمای اوکراینی چه بود؟ بررسی تمام فرضیات و سناریوها توسط یک متخصص

به گزارش پایگاه خبری گلونی یکی از کاربران فضای مجازی که در حوزه هواپیمایی تخصص دارد فرضیات مربوط به سقوط هواپیمای اکراینی را بررسی کرده که در زیر با هم می‌خوانیم.

شنبه ۲۱ دی‌ماه ۱۳۹۸

اذعان به اصابت موشک

روحانی: خطای انسانی و شلیک اشتباه، به یک فاجعه بزرگ منجر شد و ده‌ها انسان بی‌گناه قربانی شدند.

ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرد: بر اثر بروز خطای انسانی و به صورت غیرعمد، هواپیمای اوکراینی مورد اصابت قرار گرفت.

— پایگاه خبری گلونی (@golvaninews) January 11, 2020

علت سقوط هواپیمای اکراینی چه بود؟

بهنام در اولین توئیت خود نوشت:

چه فرضیات و سناریوهایی پشت سقوط #هواپیمای_اوکراینی است و آیا موشک پدافند ایران میتواند عامل سقوط آن بوده باشد؟
دراین #رشتو ی نسبتا طولانی سعی خواهم کرد از منظر فنی وهوانوردی به آنها پاسخ دهم:

— B.Behnam (@Persianbird1974) January 9, 2020

علت سقوط هواپیمای اکراینی

وی در ادامه چنین نوشت: برای روشن شدن واقعیت و شفاف شدن اذهان عمومی این مبحث رو باید از دو منظر جدا پیش برد.

منظر نظامی در بخش پدافندی و منظر کشوری یا غیرنظامی که مربوط به هواپیماهای تجاری و مسافربری است.

اول از بخش نظامی شروع می‌کنم.

سامانه پدافند ایران بصورت سیستم هوشمند فرماندهی و کنترل پدافندی متمرکز لایه به لایه و یکپارچه است که تمام مراکز راداری و دیده‌بانی و آتش‌باری به آن وصل شده‌اند به طوری‌که اطلاعات لازم درمورد تشخیص، هدایت، رهگیری انتخاب نوع موشک و شلیک آن را به فرماندهان واحدها می‌دهد.

آنطور که عموم فکر می‌کنند رهگیری و شلیک به اهداف و تهدیدهای هوایی سرخود نیست و از پروتکل‌های خاصی تبعیت می‌کند.

در واقع اینگونه نیست که فرمانده یگان هرچه در آسمان دید بلافاصله به سمت آن شلیک کند.

مراحل آن براساس شناسایی و اطمینان ازتهدید، سطح و درجه تهدید، اتخاذ تصمیم و اجرا انجام می‌شود.

پروتکل‌های تصمیم‌گیری برای هدف قراردادن شی ناشناس متفاوت است ولی درمورد هواپیماها به ویژه تجاری به این صورت است که اول سعی می‌شود از یگان کنترل راداری (Rapconne) با پرنده ناشناس تماس گرفته شود.

اگر بعد از چند مرحله پاسخ دریافت نشد، اعلام اسکرامبل می‌شود و جت‌های رهگیر وظیفه رهگیری پرنده ناشناس را به عهده می‌گیرند.

چرا که این احتمال لحاظ می‌شود که ممکن است رادیوی هواپیما یا سیستم ناوبری آن دچار مشکل شده باشد و خلبان هواپیمای ناشناس قادر به برقراری ارتباط نیست.

از چگونگی رهگیری توسط جنگنده‌ها که بگذریم در نهایت در صورتیکه درجه تهدید پله به پله بالاتر رود تازه می‌رسیم به اخطار جدی به پرنده ناشناس برای چند بار و نهایتاً تصمیم و دستور فرمانده یگان برای شلیک موشک زمینی به سمت هدف یا توسط جنگنده‌ها به صورت هوا به هوا پس از اطمینان کامل از محرز بودن آن تهدید.

علت سقوط هواپیمای اوکراینی

پس تصور می‌کنم متوجه شده باشید که تصمیمات آنی و براساس میل شخصی گرفته نمی‌شوند.

حال برمی‌گردیم به آن طرف ماجرا یعنی هواپیماهای غیرنظامی و مسافربری.

تمام هواپیماهایی که قراراست در حریم هوایی ایران پرواز یا از آن عبور کنند دارای کدهای مشخصی هستند که به آن‌ها «اسکواک کد» گفته می‌شود. این کدها در حافظه سیستم هوشمند سامانه مرکزی پدافندی تعریف شده‌اند علاوه برآن افسران و کارمندان کنترل راداری همه آن‌ها را در اختیار دارند.

یکی از اولین کارهای خلبانان درهنگام شروع پرواز و قبل از استارت زدن به هواپیما، ست کردن اسکواک کدها بر روی دستگاهی بنام ترانسپاندر (Transponder) است که درتمام هواپیماها وجود دارد.

این کد قبل از استارت توسط برج دراختیار خلبان قرارداده می‌شود. خلبانان موظفند این کد را در ترانسپاندر خود ست کنند.

به محض اینکه این کد ست شد همان شماره به عنوان هویت هواپیما بر روی صفحه اسکوپ رادارهای مرکز کنترل ترافیک و مراکز کنترل راداری نظامی یا هما رپکان که قبلا توضیح داده شد ظاهر می‌شود.

از این به بعد پرنده در سامانه هوشمند مرکز کنترل راداری و رادارهای سراسر کشور بعنوان پرنده خودی شناخته و به طور اتوماتیک از کتگوری تهدید خارج می‌شود.

یعنی سامانه پدافندی کشور دیگر کاری به آن ندارد. مطمئناً خلبانان هواپیمای اوکراینی هم این کد را قبل از پرواز ست کرده بودند چون رویه مکالمات اینگونه است که خلبان بعد ازدریافت کد از برج مراقبت، دوباره آن را تایید می‌کند که اگر اشتباهی شده باشد مسئول برج مراقبت تصحیح کند.

علت سقوط هواپیمای اکراینی

پس می‌بینید که امکان خطای سامانه راداری و پدافندی ایران چقدر پایین و در حد غیرممکن است.

و اما برگردیم به سانحه و احتمالات در مورد علل سقوط.

قبل از ارائه فرضیات باز هم تاکید می‌کنم که همه عرایض بنده صرفاً قویترین فرضیات احتمالی است که می‌شود حدس زد چه بر سر این پرنده آمده.

نتیجه قطعی فقط زمانی ممکن است که قطعات هواپیما به همراه جعبه سیاه (FDR) و نوار مکالمات خلبانان درکاکپیت (اتاقک خلبان) یا همان (CVR) و شواهد و قرائن دیگر بازخوانی شده و تحقیقات لازم به عمل آید و سازمان هواپیمایی کشوری نتیجه کامل تحقیقات را به صورت گزارش ارائه دهد.

بنابراین هر ادعایی قبل از این گزارش در حد فرضیه است و هرکسی بگوید من می‌دانم چه شده مطمئناً دروغ می‌گوید.

تا اینجا را می‌دانیم که هواپیما بدون مشکل اولیه اجازه پرواز گرفته و بلند شده اما نمی‌دانیم واقعاً هنگام تیک آف مشکلی داشته یا مشکلی در همان زمان به وجود آمده که خلبانان متوجه نشده باشند یا نه که باید منتظر اطلاعات جعبه سیاه باشیم پس اینکه کسانی می‌گویند هواپیما اصلا مشکل نداشته و نتیجه می‌گیرند که موشک به آن اصابت کرده کاملاً اشتباه و منتفی است.

بارها اتفاق افتاده که پرفورمانس یا کارکرد موتورهواپیما اول باند نرمال بوده ولی درست وسط تیک آف قبل از اینکه حتی هواپیما از زمین کنده شود ناگهان موتور یا هر قسمت دیگری دچار مشکل حاد شده و به یک تراژدی ختم شده است.

ضمناً این گزاره هم که هواپیما سه سال داشته و نو بوده و چک‌های پروازی را گذرانده بوده پس نقص فنی منتفی است و بهانه همین دلیل نتیجه می‌گیرند موشک خورده کاملاً و ۱۰۰% اشتباه است.

این احتمال برای هر هواپیمایی ولو نو و صفر وجود دارد که دچار نقص فنی شود. عمر هواپیما معیار ایمنی هواپیما نیست.

و اینکه هواپیما تا ارتفاع ۷۹۰۰ پایی سالم بوده پس احتمال نقص فنی وجود نداشته این هم کاملاً غلط است و هیچ کارشناسی در دنیا چنین گزاره‌ای را نمی‌پذیرد.

علت سقوط هواپیمای اکراینی

برگردیم به سانحه. اگر فرض را بر این بگیریم که در هواپیما به هر دلیلی خرابکاری عمدی صورت نگرفته، دو عامل دیگر در صدر مظنونان و علل سانحه قراردارند.

۱- نقص فنی

۲- خطای انسانی کروی پرواز یا همان خلبانان

خطای انسانی از منظر حقیر منتفی است. خلبانان گرفتار مشکل آنی شده‌اند و فرصت و امکان کافی برای ریکاوری نداشته‌اند.

فیلم سانحه را که دیدم تقریباً با اطمینان می‌توانم بگویم که خلبانان سعی کرده‌اند تا ۵ ثانیه قبل از اصابت به زمین کنترل هواپیما را بدست بگیرند.

دایو هواپیما تاحدی کنترل شده بود همچنین توانسته بودند جلوی چرخش دورانی (stahl spin) هواپیما را بگیرند.

جز در ۴ ثانیه آخر که هواپیما کاملاً از کنترل خارج و سروته (convert) می‌شود.

این سانحه قابل ریکاوری نبود چرا که هواپیما در ارتفاع پایین و نزدیک به زمین بود و خیلی زمان کمی داشتند شاید درحد ۱۳یا ۱۴ثانیه.

و اما چرا هواپیما دچار فایر و آتش سوزی آنی شد؟

قبل از هر چیز این رو در ذهن‌مان داشته باشیم که این هواپیما حداکثر سوخت را در فرودگاه امام گرفته بود و با مخزن پر پرواز کرده.

چیزی حدود ۶۸۰۰ گالن سوخت معادل ۲۶۰۰۰ لیتر. یعنی انبار باروت و جهنم درصورت انفجار. این مقدار سوخت و فول بودن مسافر به اضافه بار که معمولاً ایرانی‌ها بار زیادی حمل می‌کنند و همچنین احتمال وجود کارگو (بار تجاری) در انبار هواپیما باعث شده بود هواپیما خیلی سنگین شود.

بنابراین با رفتن موتورها بلافاصله به سمت زمین سقوط کرد. بنابراین خلبان مهمان BBC فارسی که می‌گفت این هواپیما می‌توانست حتی بدون موتور هم به پرواز خود ادامه دهد با احترام کاملاً اشتباه می‌گفت.

علت سقوط هواپیمای اکراینی

این هواپیماها بدون موتور می‌توانند مدتی به پرواز ادامه دهند که

۱) خالی یا سبک باشند (هرچه سبک‌تر مسافت بیشتر)

۲) ارتفاع‌شان خیلی بالا باشد که نسبت مسافت به ارتفاع بیشتری طی کنند.

اما اینکه با یک موتور می‌توانست پرواز کند بله درست است ولی به شرط اینکه موتور دومش کار می‌کرد.

سانحه نشان می‌دهد که هر دوموتور هواپیما به دلایلی که فعلاً معلوم نیست هم‌زمان خاموش شده‌اند (احتمالاً قطع جریان سوخت و یا قطع برق که قطع جریان سوخت را هم به دنبال دارد)

اما چه چیز باعث آتش‌سوزی شد. معمولاً در هواپیما آتش در ۴ قسمت اتفاق می‌افتد.

۱) دراثر انفجار موتور هواپیما

۲) درکاکپیت (اتاقک خلبان) معمولاً ناشی از اتصال سیم‌هایی که در اتاقک کنترل مرکزی و کامیوترهای هواپیما که درزیر پای خلبانان است)

۳) گالی یا آشپزخانه

۴) قسمت بار

اما به نظر می‌رسد با توجه به سرعت بالای درگیر شدن هواپیما در آتش و غیر قابل کنترل بودن آن، آتش‌سوزی از یکی از موتورها شروع شده.

آتش‌سوزی در قسمت‌های دیگر معمولاً قابل کنترل است و باتوجه به نزدیکی به فرودگاه امکان بازگشت و فرود اضطراری بود ضمن اینکه در داخل هواپیما هم تا حدی قابل کنترل است.

به نظر می‌رسد آتش‌سوزی با انفجار موتور هواپیما در اثر نقص فنی شروع شده یا برعکس انفجار باعث آتش سوزی شده.

یادآوری می‌کنم این سری هواپیماها چند بار سابقه آتش گرفتن موتور داشته‌اند.

اما عوامل دیگری هم می‌تواند دخیل باشد از جمله داغ شدن بیش ازحد موتور، فشار آمدن زیاد به موتور، یخ‌زدگی موتور و برخورد جسم خارجی ولو کوچک از جمله پرنده که می‌تواند به راحتی یک هواپیما را ساقط کند.

به همین سادگی. و همچنین وجود ایراد در ساختار موتور ناشی از تعمیرات نادرست یا بی‌دقتی و دلایل دیگر. تمام این پارامترها درآن صبح وجود داشت. هوا سرد بود، امکان برخورد پرنده بوده، و…

قبل از نتیجه‌گیری فرضیه، می‌خوام یک مورد مهم دیگر را هم اضافه کنم که علاوه بر بالی که موتور بر روی آن سوار است دو فرمان مهم هدایت هواپیما هم بر روی بال قراردارد.

یکی شهپرها و دیگری فلپ‌ها شاید اگر در پروازها کنار بال نشسته باشید در لبه عقب بال دو زبانه می‌بینید که مرتب باز و بسته می‌شوند.

که نقش مهمی در هدایت و گردش به چپ و راست و نگه داشتن هواپیما در آسمان دارند بدون آن‌ها هدایت هواپیما ممکن نیست.

و حال نتیجه: بنده با توجه به مشابهت این سانحه به چند سانحه مرگبار هوانوردی در گذشته و شرایط این هواپیما می‌توانم حدس بزنم که ترکش انفجار موتور آتش گرفته که انفجار بسیار مهیبی می‌تواند باشد و ترکش‌هایش مثل موشک عمل کند به بدنه بال خورده و مخزن سوخت را سوراخ کرده احتمالا این انفجار آنی باعث خرابی و سوراخ شدن لوله‌های هیدرولیک فرامین اصلی هواپیما را که بخشی از آن‌ها هم در بال‌ها قرار دارند از کار انداخته.

نشت روغن هیدرولیک‌ها و سوخت هواپیما بر روی آتشی که در زیر آن مشتعل بود و ترکیب آن با اکسیژن هوا و دمندگی ناشی از سرعت هواپیما که درآن ارتفاع پایین بوفور وجود دارد باعث شعله‌ور شدن سریع و درگیر شدن بیشتر بال‌های هواپیما به آتش شد، حرارت ناشی از آتش باعث قطع و ذوب شدن سیم‌های برق می‌شود و فرامین و برق هواپیما در کسری ازثانیه قطع می‌شود و نهایتاً کل این زنجیره حوادث که همه آن‌ها شاید در ۱۰ ثانیه اتفاق افتاد باعث وقوع این تراژدی شد.

به نظر می‌رسد با توجه به وجود سوراخ در بخشی از بدنه هواپیما که اتفاقاً پهلوی بدنه و نزدیک به موتور است ناشی از ترکش‌های انفجار موتور باشد که به اندازه انفجار یک موشک قدرت دارد.

به هر روی بنده با توجه به تصاویر و فیلم سقوط، سرعت سانحه، تاریخچه قبلی سوانح مشابه در کشورهای دیگر، اطلاعات این پرواز و درنظر گرفتن پارامترهای مختلف این فرضیه را قوی‌تر از همه می‌بینم و امکان اصابت موشک را شخصاً تایید نمی‌کنم.

باید منتظر باشیم تا نتیجه قطعی کارشناسی توسط سازمان هواپیمایی کشوری ارائه شود.

یک نکته فراموش شد. امکان این هم هست که یک موتور هنوز روشن بوده ولی بدلیل از بین رفتن فرامین اصلی در اثر انفجار دربال مخالف مسیر هواپیما به سمت زمین قفل شده و خلبان‌ها قادر به کنترل و ریکاوری هواپیما نشدند که در هر حال فرقی به سرنوشت سانحه نمی‌کند.

ضمناً مراحل کارشناسی این سانحه ممکن است از هفته‌ها و ماه‌ها تا سال‌ها طول بکشد.

there were Iranian elite student and university professor in the Ukranian plane crash.#Ukraine #Ukrainian #Iran

— پایگاه خبری گلونی (@golvaninews) January 8, 2020

پایان پیام