به گزارش پایگاه خبری گلونی، شهرستان سنگر در ۱۵ کیلومتری شهر رشت قرار دارد. در گزارش زیر به معرفی شهرستان سنگر در استان گیلان می‌پردازیم.
موقعیت طبیعی:
بخش سنگر از دو قسمت جلگه‌ای و کوهستانی تشکیل شده، بخش شمالی و شرقی وجنوبی آن جلگه‌ای جنگلی و بخش غربی آن نیمه کوهستانی و کوهستانی است که ازکوه‌های کم ارتفاع پدید آمده است.
کوه‌های امام زاده هاشم در غرب این بخش پوشیده از انبوه جنگل‌های سبز است.
خاک‌های بخش سنگر در حاشیه‌ای رود خانه‌ی سفید رود از جنس رس و شنی و دربخش نیمه کوهستانی پوشیده از خاک‌های جنگلی است.
شرایط اقلیمی:
آب و هوای سنگر معتدل و مرطوب می‌باشد، رطوبت برخی مناطق آن بیش از ۹۹%است، متوسط درجه سالانه از ۱۶ تا ۲۰ درجه‌ی سانتی گراد متغیر است میزان بارندگی‌سالانه ۱۵۰۰ میلی متر می‌باشد. (سالنامه¬ی آمار استان گیلان ۱۳۸۵)
عوارض طبیعی مهم:
مناطق نیمه کوهستانی کوهستانی غرب بخش سنگر شامل: کوه‌های امام زاده هاشم ـنیزه کوه می‌باشد.
جریان‌های عمده‌ی باد:
بادهای مختلفی در منطقه می‌ورزد که به شرح می‌توان نام برد:
۱ ـ سرتوک ـ باد شمال خاوری.
۲ ـ بیرونی گیله وا ـ در زمستان و پاییز موجب باران می‌شود.
۳ ـ بیرون وا ـ بادی که از شمال مرداب می‌وزد
۴ ـ خزری ـ باد شمال و شمال باختری که سرد و طوفانی است.
۵ ـ دشته وا ـ از شمال باختری می‌وزد
۶ ـ گرمش ـ بادی که از البرزبه طرف جلگه‌های ساحلی می‌وزد و گرمای محیط را درکوتاه‌ترین مدت چندین درجه بالا می‌برد و سبب آتش سوزی هایی در جنگل،روستاها و شهرها شود.
۷ ـ سیاه وا ـ که موجب سرما می‌شود.
۸ ـ آفتاب بوشه.
۹ ـ خشکه دشته‌وا.
پوشش گیاهی:
انواع گیاهان و درختان چون: گردو، توت، ازگیل، گلابی وحشی (خوج)، نارون قرمز،نارون، توسکا، بید، سیب، گلابی، شب خوس، شمشاد، للکی، نارنج، آلوچه، افرا و…
انواع نباتات مثل: گل قاصدک ـ مامیران، خزه‌ی آبی، جگن، دم اسب، گل باغی،نیلوفر، پونه، هویج، شقایق، نعناع، افسنتین و…
انواع محصولات کشاورزی مثل: برنج، چای، صیفی جات مرکبات، سبزیجات ومحصولات جالیزی…کشت می‌گردد.
زندگی جانوری:
انواع پستانداران: شغال ـ سگ ـ خوک ـ موش کور ـ گربه ـ خارپشت انواع حشرات:زنبور وحشی ـ ملخ ـ خرخاکی ـ شپش ـ سوسک ـ آب بازـ سنجاقک ـ مگس ـ پشه ـ مارـ مارمولک ـ قورباغه ـ لاک پشت ـ حلزون ـ جیرجیرک…
انواع آبزیان:
ماش ماهی ریزکولی ـ سسه کولی ـ لارماهی ـ سوف ـ کولمه ـ سیاه کولی ـ کفال ـ ماهی‌سفید ـ اردک ماهی سیم ـ اسبیله ـ زالو ـ خرچنگ….
انواع پرندگان:
عقاب طلایی ـ بلدرچین ـ برف بانو ـ بادخورک ـ قمری ـ تورنگ ـ چنگر ـ توکار ـخفاش ـ هدهد ـ قو ـ لک‌لک ـ غاز وحشی ـ مرغابی ـ لک‌لک و….
منابع آب (رودخانه):
رودخانه‌ای سفید رود از بخش سنگر عبور می‌کند، شعبات مختلف رودخانه‌ی سفیدرود برای آبیاری کردن مناطق مرکزی و غرب گیلان از منطقه‌ی سنگر منشعب می‌شود.
دو سد تاریک و سنگر بر روی سفیدرود موجب انشعاب آب آن بر مناطق مختلف گیلان‌می‌شود، به طور کلی سه شعبه‌ی عمده‌ی سفید رود در سنگر عبارتند از، گیله رود ـ خمام رود ـ نورود.
۱ ـ شعبات گیله‌رود از سمت جنوب عبارتند از:
ـ دو رود خانه‌ی ملاصادق‌رود و رجب علی رود از سمت چپ آن جدا می‌شود وناحیه‌ی سراوان را آبیاری می‌کند.
ـ گاوده رود که بالا محله‌ی سراوان و گاوده را مشروب می‌کند.
ـ تیتی رودخان از سمت مغرب قاضیان ـ دره پشت و طالم سه شنبه و قسمتی از دهبنه وسکاجا را مشروب می‌کند.
ـ شهرستان رود در مشرق که بالا محله‌ی شهرستان را آبیاری می‌کند.
الله وردی رود که قسمتی از شهرستان و قاضیان را آبیاری می‌کند.
ـ جو بنه رود که قسمتی از رود برده و جو بنه را آب می‌دهد.
ـ گیله رود به رود سیاه واش ملحق می‌شود.
ـ ذوالفقار جوب که قاضیان و سراوندان را مشروب می‌کند.
ـ واجارود که از دهبنه می‌گذرد.
ـ رود برده رود که از رود برده می‌گذرد.
۲ ـ خمام‌رود: این رود در بین سراوان و قاضیان از سفید رود منشعب می‌شود و ازبزرگترین رودخانه‌های گیلان است و شعبات آن عبارت است از:
ـ چندین رودخانه در مشرق که قسمت هایی از قاضیان و آینه بر را آبیاری می‌کند.
ـ لات رود.
ـ قاضیان رود.
ـ آینه بر
ـ کندستان در مشرق ـ کندستان و آینه بر و باز قلعه را مشروب ساخته به نورود ملحق‌می‌شود.
ـ فرهانرود (فرانرود) در مشرق سراوندان از خمام رود جدا شده به رود شکار می‌رسد.
ـ طلا رود ـ در مشرق که در دلیچه از خمام رود جدا می‌شود.
ـ کلاک رود در مغرب در دلیجه از خمام رود جدا می‌شود و به حاکم نو بین می‌رسد.
ـ ویشکا رود در مغرب در ناحیه‌ی تو سراوندان از خمام رود جدا می‌شود.
ـ خواجه بکنده
ـ حاکم بین
ـ نشرود
ـ خواجکین
و شاخه‌های دیگری چون سرقه رجه سبابیا ـ کت ـ زاتخاله ـ شیجان رود ـ روشن آب ـرمضان بکنده ـ قنادی (شاخه‌ای از نشرود) ـ آب للکا.
۳ ـ نورود: در آینه بر از سفید رود جدا می‌شود و دارای شعبات زیر است:
لات رود خان ـ کریم رودخان ـ چهارده جوب ـ سلار جوب ـ میرزا جوب کوجاجوب‌ارما جوب ـ فیض رود.
سد سنگر در دهه‌ی چهل موجب توسعه‌ی زراعت در بخش مرکزی و مناطق غرب‌گیلان شد این سد بر روی سفید رود شبکه‌ای به وجود آورد که اراضی دره پشت، لاکان‌تکرم، حدود پسیخان و پیر بازار را شامل شده است. سد مزبور آبیاری حوزه‌ی ـ خمام رود و توشاجوب را تنظیم کرده است.
معادن:
مطالعات مقدماتی اکتشافی در منطقه سنگر نشان از اندیس‌های معدنی منابع گاز و بیوگاز خبر دارد.
علاوه بر معادن یاد شده چند معدن شن و ماسه رودخانه‌ای مثل:
معدن شن و ماسه لنگه بر امام زاده هاشم، قاضیان رود، سده بازقلعه ـ کرو سرا وجوددارد که توسط شرکت‌های خصوصی و کارگاه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی‌دولتی (ضمن قرارداد با دفتر فنی استانداری گیلان و شهرداری‌های ذی ربط)مورداستفاده قرار می‌گیرند و میزان ظرفیت و برداشت این معادن متغیر بوده، در کارگاه‌های‌ساختمانی و نبات سازی و راه سازی و احداث دیگر تاسیسات و ابنیه فنی مصرف‌می‌شود.
حوادث طبیعی مهم:
۱ ـ وبای سال ۱۳۳۵ هـ. ق
۲ ـ برف سنگین: ۱۱۵۴ هـ.ق
۳ ـ سیل ۱۳۰۴ خورشیدی
۴ ـ برف شدید ۱۳۵۸ خورشیدی
۵ ـ زلزله‌ای ۱۳۶۹ خورشیدی
۶ ـ برف شدید ۱۳۸۶
پیشینه تاریخی شهر سنگر گیلان
منطقه‌ای که امروز به نام سنگر معروف است نام قدیم آن کوهدم بوده است بخش‌سنگر فعلی شامل: شاقاجی، سراوان و امام زاده هاشم که سابق براین وسعتی بیشترداشت، کوهدم اکنون به عنوان یک اسم تاریخی مطرح است و این نام از افواه افتاده است.
در فرهنگ جغرافیایی ارتش آمده «سنگر و کهدمات نام یکی از دهستان‌های بخش‌مرکزی شهرستان رشت است. این دهستان در جنوب رشت طرفین شوسه‌ی رشت به‌تهران واقع شده و مرکز دهستان قصبه‌ی دوشنبه بازار است… این دهستان از ۴۰ ده بزرگ و کوچک تشکیل شده…»
کوهدم در روزگار گذشته امارت مستقلی را تشکیل می‌داد که شامل بخش کوهدم فعلی‌و نواحی رودبار و رحمت آباد یا به عبارت دیگر دره‌ی سفیدرود که از گوکه تا منجیل‌ادامه داشت را شامل می‌شد. مرکز این ناحیه گوراب کوهدم بود که به دست نیروهای سلطان محمد بیه پیشی به سال۸۸۰ هجری قمری سوزانده شد.
در زمان حمله‌ی مغول به سال ۷۰۶ هجری قمری سالار نامی بر کوهدم حکومت‌می‌کرد. در زمان حکومت سیدعلی کیا بر بیه پیش، امیره انوز از خاندان انوزوند برکوهدم فرمانروایی می‌کرد. سیدعلی کیا در سال ۷۶۶ هجری قمری کوهدم را از امیره‌انوز گرفت وزیر تصرف خود درآورد و انوز به دست حکمران تارم به شکل خائنانه به‌قتل رسید.
امیره سالار پسر امیر انوز پس از شکست سادات کیا در رشت به سال ۷۸۹ هـ.ق و عقب‌نشینی آن‌ها به تنکابن به کمک امیران بیه پس در ملک پدری خود ابقا شد، در سال۸۳۴ هجری قمری پس از درگذشت او پسرش بهاءالدین سالار جانشین او شد. در سال ۸۴۷ هـ.ق امیره نوح پاشا حاکم کوهدم بود. بیست و پنج سال بعد امیره رستم‌حاکم ستم کار کوهدم به وسیله‌ی امیره علاءالدین از آن جا رانده شد و امیره سالار پسرارشد امیره رستم به عنوان حاکم کوهدم حکومت کرد. در سال ۹۰۸ هـ.ق پسر امیره رستم در املاک موروثی خود گمارده شد، امّا امیره اسحق‌حکومت را از او گرفت. در سال ۹۳۸ هـ.ق مظفر سلطان فومنی که با هشت هزار نیروی بیه پسی در خوی به سلطان سلیمان عثمانی پیوسته بود، در هنگام بازگشت به وسیله‌ی‌میرحاکم کوهدمی مورد حمله قرار گرفت. مظفر سلطان به شیروان گریخت و امیره‌حاتم عنوان شاه حاکم لقب گرفت و خطبه به نام خود خواند.
او تمام منطقه‌ی بیه پس را به تصرف خود درآورد و با دوتن از زنان مظفر سلطان‌ازدواج کرد، چندی بعد به وسیله‌ی سپهسالار رستم فومنی شکست خورده و زندانی‌گردید.
حدود سال ۹۸۵ هـ.ق کامران میرزای کوهدمی به وسیله‌ی جمشید خان وزیر بیه پس‌به حکومت کوهدم منصوب گردید، در سال ۹۹۶ هجری قمری حسین خان کوهدمی‌حکمران کوهدم در پیلده رودبار ساکن بود. وی در سال ۱۰۰۳ هجری قمری به خاطرخدماتش به سپاهیان شاه در دستگیری تالش کولی، مبارز یاغی، مناطق نانک وبیجارپس را به عنوان دو بخش وسیع‌تر رشت به علاوه و مستملکات دیگر به رسم‌تیول به او داده شد. سه سال بعد حسین خان در جنگل قلعه‌رودخان پسرعموهای خودامیره شاهرخ و کامیاب، پسران امیره سالار را دستگیر کرده و به قتل رسانده است. این‌دو در غیاب عمویشان به علی خان بیه پسی پیوسته بودند، و از وی دو دهکده‌ی از بروخسروآباد را گرفته بودند. در هنگام قیام بزرگ غریب شاه معروف به عادل شاه به سال ۱۰۳۸ هجری قمری حاکم‌کوهدم محمدخان بود.
وجه تسمیه‌ی سنگر:
سنگر به مفهوم تکیه‌گاه و پشتیبان است، درباره¬ی وجه تسمیه‌ی سنگر آورده‌اند: «نام‌سنگر مأخوذ از نام ارتفاعات مجاورش می‌باشد که «درپشت d r .post» نامیده‌می‌شود و مفهوم آن سنگر (پشتیبان ـ تکیه‌گاه است» (سرتیپ پور، ۱۳۷۱: ۲۶۵)
گروه‌های قوم:
گروه‌های قومی ساکن در بخش سنگر عبارتند از:
۱ ـ گیلک‌ها:
گیلک‌ها ساکنان بومی منطقه هستند و اکثریت جمعیت بخش را شامل می‌شوند. این‌قوم از اقوام باستانی ساکن در گیلان هستند.
۲ ـ گالش‌ها:
گالش‌های مردمی دام‌دار هستند و از مناطق کوهپایه‌ای به حاشیه‌ی سفیدرود در سنگرکوچیدند و یکجانشینی را برگزیدند.
۳ ـ تالش‌ها:
تالش‌ها هم مردمی مهاجر هستند که از غرب گیلان کوچیدند و در برخی مناطق‌سراوان ساکن شدند، تالش‌ها در دامنه‌های کوه سکونت گزیده و به کار دام داری‌اشتغال دارند.
۴ ـ ترک:
تعداد معدودی از ترک‌ها نیز در برخی مناطق سنگر ساکن هستند، که به کارهای‌ساختمانی اشتغال دارند.
گروه‌های زبانی:
مردم سنگر به زبان گیلکی تکلم می‌کنند. گیلکی زبان اصلی و بومی منطقه است امّا درسال‌های اخیر مردم به خصوص جوانان گرایش به زبان فارسی پیدا کرده¬اند که زبان رسمی است. زبان و گویش‌ساکنان سنگر:
۱ ـ گیلکی:
اکثریت مردم ساکن در سنگر و کسانی که در مناطق روستایی زندگی می‌کنند به زبان گیلکی تکلم‌می‌کنند، گروهی از گالش‌ها نیز که در حاشیه‌ی رودخانه‌ی سفیدرود زندگی می‌کنند به زبان‌گیلکی و به لهجه‌ی گالشی تکلم می‌کنند.
۲ ـ زبان تالشی:
جماعتی از تالش‌ها که در برخی مناطق سنگر هستند از جمله ساکنان روستای کچا به زبان تالشی که از زبان‌های‌قدیمی حاشیه‌ی جنوبی دریای خزر است تکلم می‌کنند.
۳ ـ زبان ترکی:
معدودی از ترک‌ها که در شهر سنگر و یا مناطق دیگر ساکن هستند با خانواده ونزدیکان خود به زبان ترکی صحبت می‌کنند.
گروه‌های مذهبی:
اکثریت مطلق ساکنان بخش مذهب شیعه‌ی اثنی عشری دارند، امّا عقاید شبه مذهبی‌در مورد اشیاء و درختان و جانوران در میان آنان وجود دارد.
اعتقاد به موجودی خیالی به نام سیاگالش در میان دام داران وجود دارد، سعدو نحس‌سرنوشت انسان‌ها و اعتقاد به نحسی عدد سیزده و… در میان ساکنان منطقه دیده‌می‌شود. مردم سنگر تا هنگام تسلط حکومت صفویه مذهب تسنن داشتند، از زمان تسلّط صفویه و تصرف گیلان به دست صفویان مذهب شیعه‌ی دوازده امامی را پذیرفتند.
بسیاری از آیین‌ها و باورداشت‌های این مذهب در ایام ماه¬های قمری و در طول سال اجراء و انجام می‌شود.
گروه‌های شغلی:
چند گروه شغلی در بخش سنگر می‌شود، مشاهده نمود الف ـ گروه شغلی کشاورزی ب‌ـ گروه شغلی دام داری پ ـ گروه شغلی اداری ج ـ گروه شغلی آزاد. از میان آن‌ها:
۱ ـ برنج کار: پایه‌ی اصل درآمد مردم برنج کاری است، برنج کاران جمعیت اصلی‌ساکنان روستاها را تشخیص می‌دهند.
۲ – دام‌دار: نگهداری و پرورش گاو و گاومیش و گوسفند در دامنه‌های کوه‌های‌امام‌زاده هاشم در میان تالش‌ها و گالش‌ها دیده می‌شود.
۳ ـ حرفه‌های چندمنظوره: عده‌ای از روستاییان برای کسب درآمد بیشتر چند کارکشاورزی و مغازه داری و خرید و فروش را توأمان انجام می‌دهند.
محله‌ها:
بخش سنگر از یک شهر به نام سنگر به عنوان مرکز بخش و سه دهستان به نام‌های؛دهستان اسلام آباد ـ دهستان سراوان ـ دهستان سنگر تشکیل شده است.
دهستان اسلام‌آباد:
این دهستان از ۱۶ روستا و آبادی به نام‌های: اینه ور ـ بازقلعه اکبر ـ بنکده ـ بهدان ـ پیش کنار ـ جوبنه ـ دره پشت ـ اسلام آباد ـ سوکاچا ـ شهرستان شیخ علی بست ـ طالم سه شنبه ـ فشتام ـ کشل ورزل ـ کنستان ـ نصراله آباد تشکیل یافته است.
دهستان سراوان:
این دهستان از ۷ روستا تشکیل شده است، روستاهای تابع آن عبارتند از: امام زاده هاشم ـ جوکول بندان ـ سراوان ـ قاضیان ـ کچا ـ گلسرک ـ موشنکا.
دهستان سنگر:
این دهستان از ۱۶ آبادی به نام‌های زیر تشکیل شده است، روستاهای این دهستان‌عبارتند از: امشه ـ بازقلعه ملک ـ توران سرا ـ چنجه ـ دلچه رودبرده ـ سروندان ـ کدوسرا ـ کیاسرا ـ کیساوندان ـ گیل پرده سرـ گیلاوندان ـ میانده ـ نشرودکل ـ ورازگاه ـویشکاننک.
رودبرده rudbord∂ :
رابینو می‌نویسد: «بازار سنگر در این دهکده قرار دارد، این بازار در روزهای دوشنبه‌برقرار می‌شود و به نام دوشنبه بازار شناخته شده است. بازار سنگر سابقاً کمی به رشت‌نزدیک‌تر بوده است ولی این بازار را بیگلربیگی رشت به رودبرده منتقل نمود.»(رابینو، ۱۳۵۷: ۲۵۳)
سراوان s∂ravan:
وجه تسمیه‌ی آن سرآبان است یعنی روستایی که جلوتر از همه آب می‌خورد، رابینودرباره‌ی این آبادی می‌نویسد: «چاپارخانه‌ی پست کهدم در این ناحیه قرار دارد. سراوان در فاصله‌ی ۵/۲۵ کیلومتری‌رشت واقع شده است. کاروان سرای لات که در پای مقبره‌ی امام زاده هاشم قرار دارد،در این ناحیه واقع است. این کاروان سرا را منوچهرخان معتمدالدوله ساخت و مقبره راهم تعمیر نمود.» (رابینو، ۱۳۵۷: ۲۸۴)
مقبره‌ی امامزاده هاشم در یک کیلومتری سراوان قرار دارد.
دهبنه deb∂n∂ :
این آبادی در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی رشت کنار جاده رشت به قزوین واقع است.
کچا k∂čâh (کیجا kijâ):
این ناحیه زیارتگاهی دارد که قرآنی در آن قرارداشت ادعا می‌کنند به وسیله‌ی حضرت‌علی (ع) نوشته شده است در زمان عبدالفتاح نسبت به این قرآن احترام فوق‌العاده‌ای‌وجود داشته است، مردم این روستا از نظر قومیت تالش هستند و به کار دام داری‌اشتغال دارند و در کنار آن کار کشاورزی هم می‌کنند.
پایان پیام
بسیار‌عالی‌بود‌من‌خودم ساکن سنگر‌هستم‌وخانواده پدربزرگ‌هم‌سنگری‌بودند از‌زمان‌حمله‌ی‌شوروی‌روسیه‌به‌شمال‌ایران‌به‌ما‌میگفتند‌چون‌روسها‌این‌منطقه‌را‌گرفته‌بودند‌به‌سنگر‌معروف‌شد‌ه‌قبلش‌دوشنبه‌بازار‌بود خاطره از مادرم که خودش سال ۱۳۱۳روسها‌را‌هنگام مدرسه‌رفتن‌دیده‌بود‌تعریف‌می‌کرد پسوند‌ما رودبرده هست متشکرم
منطقه شاقاجی تا امامزاده هاشم منطقه‌ای زیبا وبا مردمی مهربان می‌باشند اطلاعات خیلی عالی بود من خودم پسوند کهدمی دارم متشکرم