سوت خطر حقوق بشر به صدا در می‌آید
اعلامیه جهانی حقوق بشر در هفتادمین سالگرد تصویب آن توسط استادان برجسته حقوق ایران از منظر بین‌المللی، اسلامی و نظام حقوقی ایران نقد و بررسی شد. امروز زمان مناسبی برای به یاد آوردن انسان‌های بی‌گناهی است که حقوقشان پایمال شد.
به گزارش پایگاه خبری گلونی، نشست علمی «دستاوردها و ناکامی‌های ارتقای حقوق انسانی پس از گذشت ۷ دهه از تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر» با همکاری کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران به مناسبت روز جهانی حقوق بشر با حضور سیدمحمد هاشمی، استاد حقوق عمومی، محمدرضا ضیائی بیگدلی، عضو هیئت علمی گروه حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی، داود فیرحی، استاد گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، حسین شریفی طرازکوهی، استاد حقوق بشر و محمدرضا دهشیری، استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه، شنبه، ۱۸آذر ماه در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.
محمدرضا دهشیری، استاد دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه اعلامیه جهانی حقوق بشر را از منظر فرهنگی تحلیل کرد و گفت: راجع به اعلامیه جهانی حقوق بشر ۲ دیدگاه وجود دارد، اولین دیدگاه جهانشمول‌گرا و دومین دیدگاه نسبی‌گرا است، جهانشمول‌گرا به این معنی که حقوق همه انسان‌ها فارغ از مذهب، فرهنگ، نژاد و جنسیت برابر است و دیدگاه دوم معتقد است که اعلامیه جهانی حقوق بشر مقید به فرهنگ‌ها، سنن و آداب متفاوت ملت‌ها است.
وی افزود: کمیسیون حقوق بشر مخالف دیدگاه دوم است و این سنت‌ها را با برابری حقوق زن و مرد مغایر می‌داند. در تدوین اعلامیه جهانی حقوق بشر از سر تا سر جهان نماینده وجود داشت بنابراین نسبی قلمداد کردن آن تنها توجیهی برای نقض حقوق توسط دولت‌های اقتدارگرا است. برخی اعلامیه جهانی حقوق بشر را ابزاری برای امپریالیسم نوین گاه حتی ابزاری برای تضعیف حاکمیت کشورهای جهان سومی توسط غرب قلمداد می‌کنند.
سوت خطر حقوق بشر به صدا در می‌آید
معاون آموزشی و پژوهشی مرکز ملی مطالعات جهانی گفت: برخی کشورها معتقدند میان نسبی‌گرایی فرهنگی و عام‌گرایی فرهنگی رویکردی وجود دارد و آن بحث حق بر فرهنگ است که بیشتر بر حقوق اقلیت‌ها تاکید و بر عرصه ملی تسری پیدا می‌کند، به این صورت که همه ملت‌ها حق دارند متناسب با زمینه‌های فرهنگی و تاریخی خودشان به اجرای اعلامیه جهانی حقوق بشر در کشورشان بپردازند. حق بر فرهنگ معتقد است باید اشتراکات فرهنگی را در نظر بگیریم و کاملا یکسان در تمام نقاط دنیا عمل نکنیم.
سیدمحمد هاشمی، پیشکسوت حقوق عمومی ایران در ادامه مناسبت‌هایی مانند سالروز تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر را امور قراردادی دانست و گفت: مناسبت‌هایی که در تقویم گنجانده شده مبتنی بر رویداد، حادثه و یا دستاوردها است و اگر ما انسان‌ها در این مناسبت‌ها اقدام‌های مناسب و شایسته انجام دهیم، منشا تحول و تحرک کشور می‌شود.
وی به تاریخچه تصویب این اعلامیه اشاره کرد و افزود: امروز روز مناسبی است تا به یاد بسیاری از انسان‌های بی‌گناهی که به خاطر مبارزه با ظلم، ستم و بیدادگری در تمام نقاط جهان با انواع مشکلات مواجه شدند، سختی کشیدند، محرومیت‌های مختلفی را تحمل کردند، به زندان افتادند و حتی جان خودشان را در این مسیر از دست دادند بیافتیم.
این استاد حقوق با اشاره به ۴ اصل منزلت انسان‌ها، آزادی، عدم تبعیض و همبستگی گفت: هیچ‌کس نمی‌تواند حق اراده انسان بر سرنوشت خویش را از او سلب کند و یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد. آزادگی حق تمام ابنای بشر است.
محمدرضا ضیائی‌بیگدلی، عضو هیئت علمی گروه حقوق بین‌الملل دانشگاه علامه‌طباطبائی به مراحل و ساختار قانونی تدوین اعلامیه جهانی حقوق بشر پرداخت و اظهار کرد: اعلامیه جهانی حقوق بشر بندهای مربوط به حقوق بشر در منشور ملل متحد را گسترش داده است. اعلامیه حقوق بشر «جهانی» نام گرفته است چرا که واژه جهانی ابعاد گستره‌تری را نسبت به واژه «بین‌المللی» در بر می‌گیرد.
وی اعلامیه جهانی حقوق بشر را حاصل اجماع جهانی عنوان کرد و گفت: توافق دولت-ملت‌ها برای رعایت حقوق بشر، اعلامیه را فراتر از سندی حقوقی برده است و آن را تبدیل به ایدئولوژی کرده است.
بیگدلی در پایان اعلامیه جهانی حقوق بشر را در عین کارآمد بودن، ناکارآمد دانست و تشریح ابعاد کارآمدی و ناکارآمدی آن در عرصه بین‌المللی پرداخت.
سوت خطر حقوق بشر به صدا در می‌آید
حسین شریفی‌طرازکوهی، استاد حقوق بین‌الملل در ادامه نشست گفت: موازین حقوق بشر دیگر آرمان نیست بلکه ضرورتی جهانی است در حالی موانع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری برای اعمال آن وجود دارد. با توجه به استنادهای حقوقی فراوانی که به اعلامیه جهانی حقوق بشر شده است، این اعلامیه بار ارزشی بسیاری دارد و مخرج مشترک همه نیازهای بنیادی و حقوقی بشر است.
داود فیرحی، استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران به مسئله حقوق بشر در اسلام پرداخت و اعلامیه اسلامی حقوق بشر را که حدود ۴۰ سال بعد از اعلامیه جهانی حقوق بشر تدوین شد را نقد کرد.
وی گفت: اعلامیه اسلامی حقوق بشر برخلاف اعلامیه جهانی حقوق بشر که کرامت انسان را ذاتی می‌داند، معتقد است انسان‌ها با توجه به عقایدشان باید مورد احترام قرار گیرند، نجاست کفار از دیدگاه اعلامیه اسلامی حقوق بشر نیز از دیگر مسائل موجود در آن است.
فیرحی همچنین به مسائل فرهنگی، تاریخی و مذهبی دیگر اعلامیه اسلامی حقوق بشر پرداخت و اندیشه امام خمینی را اندیشه‌ای اسلامی جهانی خواند و گفت: متاسفانه شاگردان امام به این تفکرها بی‌توجه‌اند و جهان اسلام هنوز در تردید پذیرش نهایی حقوق بشر است اما هر چه زمان می‌گذرد این مفاهیم در جایگاه مفاهیم اسلامی برجسته‌تر می‌شود.
سوت خطر حقوق بشر به صدا در می‌آید
در این نشست پیام دبیر کل سازمان ملل متحد و مری رابینسون، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد به مناسبت روز جهانی حقوق بشر قرائت شد که در ادامه می‌خوانیم:
«سال جاری گرامیداشت روز حقوق بشر مصادف است با آغاز جشن‌های یک ساله پس از گذشت ۷ دهه از تصویب یکی از پر محتواترین و فراگیرترین توافقات بین‌المللی جهان. اعلامیه جهانی حقوق بشر برابری و منزلت هر یک از افراد بشر را برقرار و تصریح می‌کند هر دولتی مسئولیت اصلی برای توانمند کردن همه مردم را با هدف بهره مندی از همه مواد حقوق و آزادی‌های غیر قابل انکار برعهده دارد. همه ما حق آزادانه صحبت کردن و شرکت در تصمیماتی داریم که بر زندگی ما اثر می‌گذارد. همه ما حق داریم فارغ از هرگونه تبعیض زندگی کنیم. ما حق آموزش، مراقبت بهداشتی، فرصت‌های اقتصادی و معیار متعارف زندگی را داریم. ما حق داشتن زندگی خصوصی و عدالت داریم. این حقوق به همگی ما هر روزه مرتبط است. آنها بنیان جوامع صلح‌آمیز و توسعه پایدار هستند. از زمان اعلان اعلامیه حقوق بشر در ۱۹۴۸، حقوق بشر یکی از سه ستون سازمان ملل متحد همراه با صلح و توسعه بوده است. درعین اینکه سوء رفتار نسبت به حقوق بشر پس از تصویب آن پایان نیافت، این اعلامیه به تعداد زیادی از مردم برای به دست آوردن آزادی و امنیت کمک کرده است. اعلامیه کمک کرد جلوی تخلفات گرفته شود، عدالت در قبال خطاکاری‌ها به اجرا درآید همچنین قوانین و تدابیر حقوق بشر ملی و بین‌المللی تقویت شوند. با وجود این پیشرفت‌ها، اصول اساسی اعلامیه جهانی حقوق بشر در همه نواحی محک زده می‌شوند. ما شاهد خصومت فزاینده علیه حقوق بشر و آنانی که از حقوق بشر دفاع می‌کنند از سوی افرادی هستیم که از استثمار و تفرقه سود می‌برند. شاهد تنفر، نابردباری، وحشی‌گری و سایر جرایم هستیم. این اقدامات همگی ما را به خطر می‌اندازند. اینجانب من در روز حقوق بشر می‌خواهم از مدافعان و مروجان حقوق بشر شامل کارکنان سازمان ملل متحد قدردانی کنم که هر روز و گاه در وضعیت‌های خطرناک تلاش می‌کنند تا از حقوق بشر حمایت کنند.»
سوت خطر حقوق بشر به صدا در می‌آید
«خانم‌ها و آقایان با کمال خرسندی به تمامی شما شرکت‌کنندگان نخستین همایش مسائل حقوق بین‌الملل بشر درود می‌فرستم. از ابتدای پیدایش سازمان ملل متحد در ۱۹۴۵ جامعه بین‌المللی گام‌های مهم بیشماری در جهت ایجاد دنیایی با رعایت تمامی حقوق بشر برای همگان برداشته است آنچه تاکنون بدان دست یافته‌ایم نباید دست کم گرفته شود در حال حاضر مجموعه‌ای غنی از شاخصه‌ها و سازکارهای قانونی در اختیار داریم که برای ارتقا و صیانت آن حقوق طراحی شده است. همچنین همکاری همه جانبه و اقدامات منسجم بیش از پیش با این موازین همراه می‌شوند تا بر اثرگذاری آنها بیفزاید.به باور من شماری از اصول برای راهبری ما در این مسیر ضروری است تمامی آنها در اعلامیه جهانی حقوق بشر و برنامه اقدام که در کنفرانس جهانی حقوق بشر، حقوق بشر وین در سال ۱۹۹۳ به تصویب رسیده گنجانیده شدند.
نخست اصل جهانی بودن تمامی حقوق بشر است دوم اصل جدایی ناپذیر این حقوق از حقوقی است که به طور بین‌المللی شناخته شدند سوم آنکه در چارچوب همکاری‌های بین‌المللی ارتقا و صیانت تمامی حقوق بشر دغدغه مشروع جهانی است. چهارم اینکه دولت‌ها موظف‌اند در عین توجه به ویژگی‌های ملی و منطقه‌ای و نیز پیشینه متعدد تاریخی، فرهنگی و دینی که جهان ما را تشکیل می‌دهد بدون در نظر گرفتن نظام‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود برای ارتقا و صیانت تمامی حقوق بشر و آزادی‌های اساسی بکوشد. تکامل مفهوم حقوق بشر را نمی‌توان به یک فرهنگ یا منطقه جغرافیایی واحد نسبت داد در نشستی که از سوی دفتر اینجانب و سازمان کنفرانس اسلامی در ۱۹۹۸ تغییر داده شده بود گروهی از متخصصان برجسته مسلمان سهم اسلام در پایه‌ریزی اساس این حقوق را یادآور شده و به نتیجه رسیدند.
بسیاری از سوره‌های قرآن و احادیث پیامبر که گواهی می‌دهند که اسلام اساسا با اصول حقوق بشر از جمله شان انسان بردباری همبستگی و برابری عینی همان اصولی که در اعلامیه جهانی حقوق بشر به ودیعه گذاشته شده است هم‌خوانی تمام دارد. اصول اسلام که به شان انسان و همبستگی اجتماعی مربوط می‌شود منابع ارزشمندی به شمار می‌آیند که می‌توان از طریق آنها به رویارویی با چالش‌های امروزی فراروی حقوق بشر پرداخت. امروزه آن چالش‌ها در تمامی جهان ورای اندیشه و مفاهیم قانونی و در سطح عملکرد و تجربیات روزمره برپا می‌شوند. اندیشه و ارزش منحصر به فرد تک تک انسان‌ها همانند رشته‌ای نامرئی تمامی دین‌ها و تمدن‌ها را به هم پیوند می‌دهد. اعلامیه جهانی حقوق بشر به همگی ما تعلق دارد زیرا ما همه انسان هستیم همه باید همراه هم بکوشیم تا بر شکاف میان آرمان‌های مشترکمان و تعرض حقیقی بر علیه حقوق بشر پلی بزنیم.»
نشست علمی «دستاوردها و ناکامی‌های ارتقای حقوق انسانی پس از گذشت ۷ دهه از تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر» با تقدیر از آقای رستمی قاضی دادگستری و رونمایی از طرح بزرگ نقاشی حقوق بشر پایان یافت.
عضو اینستاگرام گلونی شوید و اخبار روز ایران و جهان را دنبال کنید.
پایان پیام
