اگر ارتباطات و بحران در کنار هم قرار بگیرند و هدفشان مدیریت وضعیت خارق‌ا‌لعاده‌ای باشد که رخ داده است یا پیش‌بینی می‌شود که رخ بدهد آن موقع با مفهومی به نام ارتباطات بحران سروکار داریم.
پایگاه خبری گلونی، سیده زهرا کاظمی گودرزی کارشناسی ارشد مدیریت رسانه در «پندار» (سال ششم، شماره ۴۷. انجمن علمی-دانشجویی ارتباطات دانشگاه تهران، دانشکده‌ی علوم اجتماعی) نوشته است: از نقش رسانه‌ها در بروز رویدادهای معنی‌دار و مهم نبایستی غافل شد. حادترین نوع بحران‌ها وقتی به‌وجود می‌آید که بحران، سطوح مدیریت و ازجمله رسانه‌ها را فرا می‌گیرد. و اما بحران‌های شدید از نوع انسانی-اجتماعی را در منطقه خاورمیانه و به‌نوعی در جهان شاهد بوده‌ایم که مشتمل بر ترور، برخوردهای قومی و مذهبی و نامنی بوده است.
گستردگی بحران تروریستی ایجاد شده توسط داعش به‌واسطه‌ی جذب نیروی فراوان، بی‌شک به مدد ارتباطات قوی و بهره‌گیری همه‌جانبه‌ی این گروه از رسانه در انواع و اقسام آن بوده است.
داعش در این حوزه از دو مرکز رسانهای بهره برده است که یکی الفرقان است که به تولید و انتشار محصولات دیداری می‌پردازد و دیگری مرکز رسانهای الحیات است که فعالیت‌های بسیار متنوع و وسیعی دارد، ازجمله‌ی آنها می‌توان به رسانههای مکتوب و تولید نشریاتی چون «گزارش دولت اسلامی»، «خبر دولت اسلامی»، «دابق» و «رومیه» اشاره کرد. رسانههای مکتوب به جهت سندیت و ماندگاری، علاقه‌مندان خود را دارند و در انتشار و انتقال اطلاعات مخصوصا خبری به‌ویژه در مواقع بحرانی از عملکرد بالایی برخوردار هستند.
به‌جرات می‌توان گفت که در این میان، دابق، قوی‌ترین و در واقع بحران‌سازترین رسانهای است که داعش از آن بهره جسته است و با کار بسیار حرفه‌ای و تخصصی و بهره‌گیری از الگویی با اجزای اصلی ثابت و افزودن بخش‌های فرعی اقتضایی، افکار عمومی را در جهت نیل به اهداف خویش مدیریت کرده است.
دابق، در امر بحران‌زایی، بیش از هرچیز بر پروپاگاندا استوار بوده است. این نشریه با استفاده از تبلیغات رسانهای مدیریت شده بر اساس منافع خود به عوامل تاثیرگذار بسیاری توسل جسته است:
¯ اعتبار منبع و معرفین (آیات و روایات)، کاهش عدم قطعیت (چراکه با قاطعیت صحبت کردن، درگیری فکری پایین و درنتیجه واکنش رفتاری سریع مخاطب را در پی دارد)، تقویت ارزش‌ها و باورهای خاص طراحی شده و عنصر فوق‌العاده مهم آخر الزمان و معرفی خود به‌عنوان منجی آخرالزمانی احیاء کننده عزت و اقتدار مسلمین سنی،
¯ یادآوری رویدادها (حوادث و رویدادهای تاریخی)، بازنمایی و شکل‌دهی مجدد به آنها و پیوند دادن‌شان با حوادث امروزی و بیان سرگذشت خوب و بد گذشتگان،
¯ نوع عملکرد رقبا، دیگری سازی (صحوه، روافض و … )، دابق را می‌توان کلاس آموزشی منحصربه‌فرد برای دشمن‌شناسی دانست که ارتباطی با مبانی اسلام ندارد و در حقیقت سعی بر آن دارد که مسلمین را دشمن معرفی کند و اینگونه بر آتش تفرقه در خاورمیانه دامن زند و به پرورش نیروی خود بپردازد. برای این کار، با دستمایه قرار دادن مذهب و احساسات مذهبی، خود را پشتیبان و نماینده‌ی جمعیت عظیم مسلمین سنی و احیاگر عزت ایشان می‌شناساند که چندپاره شدن جهان اسلام را موجب می‌گردد که برخلاف ادعای آنها، یعنی تشکیل امت اسلامی، تضعیف آن و قدرت ملل مسلمان را در پی دارد. اینگونه بر می‌آید که داعش در دابق کار سهل تخریب را به مدد پروپاگاندا بر کار سخت ساختن برگزیده است، چراکه تخریب همواره از ساختن آسان‌تر است و بنا را بر بیگانه‌سازی امت به جای یگانه‌سازی آن قرار داده است. شعار داعش، اسلامی نیست، بلکه قومیتی بر اساس عرب بودن و اهل سنت بودن است. از نیت خیر خویش که همانا اتحاد مسلمین در سایه دولت اسلامی است می‌گوید که آن را چنگ زدن به ریسمان الهی می‌داند. و اما از اینجاست که رافضه (شیعه مرتد) را بیشتر به گود دیگری‌سازی وارد می‌سازد و پروژه معرفی مهدی رافضه به‌عنوان دجال را کلید می‌زند که دست گذاشتن روی یکی از نقاط بسیار حساس شیعه یعنی مهدویت است تا سرآغازی بر سرانجام ایجاد تفرقه بین شیعه و سنی باشد. آنها برای تحقق بیشتر این امر، یکسان‌نمایی شیعیان و یهودیان را با بهره‌برداری از همین اعتقاد به ظهور مهدی یا درواقع منجی پیش می‌کشد. با بیان اینکه اهل سنت همواره مورد ظلم و تجاوز شیعیان بوده‌اند و دست گذاشتن روی مهم‌ترین مسائل تشیع یعنی مهدویت و عاشورا سعی در حساس کردن شیعیان و ایجاد تفرقه مذهبی دارد. دابق می‌داند که لبه‌ی تیز حساسیت در برههی کنونی به چه سمت باید باشد،
¯ تعاریف (ضرورت تفکیک و تمایز میان مفاهیم مشابه، ارائه تعاریف جدید از اسلام و موضوعات مرتبط با آن و نیز اصطلاحات و واژه‌های هژمونشده، مصطلح و مورد توافق و پذیرش همگان) و نقش دادن‌ها (بهره‌گیری از خلاء و بحران هویت جوانان مسلمان ساکن ملل اروپایی و دادن نقش‌هایی چون مجاهد سنی برخودار از هویت دینی)،
¯ نخبه‌گرایی (چراکه اثر آنها هزاران بار بیشتر از سطوح پایین‌تر مردم است و می‌توانند جهت‌گیری را عوض کنند، برای آنکه هر جامعه‌ای تحت تاثیر نخبگان خویش است)،
¯ ایجاد رعب و وحشت (تروریسم مشروع)، داعش در دابق، برخلاف القاعده [و تقریباً همهی گروههای تکفیری] که بندرت می‌پذیرند یک گروه تروریستی‌اند و سعی می‌کنند خود را یک گروه مقاومتی معرفی کنند، تلاش دارد به‌عنوان یک سازمان تروریستی درک شود، لذا درصدد ارائه مفهومی جدید از تروریسم بر اساس آیات قرآن است تا از این طریق عمل ارعاب دشمنان و مخالفین خویش را تطهیر نماید. دابق، هویت حال و آینده داعش را عرضه می‌دارد که به لحاظ مبانی مبتنی بر ایدئولوژی دینی است، اما در عمل، نظامی‌گری اساس آن را تشکیل می‌دهد که با عنوان جهاد بدان قداست می‌بخشد. همان طور که بخش اعظم دابق نشان می‌دهد، همواره در حال نمایش قدرت نظامی و بیان تاکیتک‌های خاص خود است که اغلب تاکتیک ترور با انجام عملیات‌های انتحاری است که با عناوین استشهادی و انغماسی، رنگ و بوی دینی و اعتقادی می‌گیرند،
¯ تنوع رویدادها و موضوعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و حتی فردی، البته با مهارت و ظرافت قابلتوجه در گزینش آنها و مدیریت هوشمند مطالب و موضوعات موردی مرتبط با مسائل روز در خلال بحران‌های منطقه‌ای و جهانی و فراوانی دفعاتِ در معرض پیام قرار دادن مخاطب، در قالب‌های مختلف ارائه مطلب از خبر، تحلیل و تفسیر سطحی گرفته تا بحث‌های سنگین نظری و فقهی، همگی از تلاش دابق برای داشتن مخاطب گسترده با هرنوع استفاده از رسانه حکایت دارند، نوعی کل‌نگری که با تلفیق بعد نظامی و روانی و ارائه چهره کاربلد و همه جانبه‌نگرِ همیشه پیروز که رقیبی برای خود نمی‌بیند، بحران عظیم خیل ملحق شوندگان برای انجام اعمال تروریستی در منطقه و جهان را در بر داشته است که بسیاری از حوزههای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و … علی‌الخصوص کشورهای اسلامی را متاثر ساخته است،
و …
تا به امر مشروعیت بخشی به خود و مشروعیت زدایی از همهی غیر خود بپردازد و از این طریق با تصاحب سرمایه اجتماعی رقبا به اهداف خویش جامه عمل بپوشاند. رصد دیگر حوزههای فعالیت رسانهای داعش در مدارس، مساجد، کوچه و بازار و رسانههای اجتماعی، کلیپها و آثار صوتی و سرودها و … نیز بر نقش مهم، مکمل و در برخی مواقع رهبری دابق حکایت دارد.
بهره‌گیری از الگوی منسجم مدیریت ارتباطی که از موارد ثابت بر پایه مبانی دینی، ملی، اجتماعی و … به‌همراه افزایش تدریجی موارد اقتضایی برخوردار باشد تا هم کنترل افکار مخاطب از دست نرود و هم حجم زیاد اطلاعات به‌یک‌باره منتقل نگردد که خود موجب سردرگمی و بحران آفرین خواهد بود، می‌تواند مفید و کارساز باشد.
پایان پیام
