دکتر مریم سلیمی در تعریف روزنامه نگاری سلبریتی گفت: روزنامه نگاری سلبریتی بر سلبریتیها و افراد مشهور تمرکز دارد و خوراک خبری سریال‌های تلویزیونی، تلویزیون واقع نما و… را می‌سازد.
به گزارش پایگاه خبری گلونی، دکتر مریم سلیمی مدرس دانشگاه‌های سوره و آزاد با ارائه پاورپوینتی با عنوان «از روزنامه نگاری سلبریتی تا سلبریتی های روزنامه نگار» با اشاره به جمله‌ای از اندی وارهول نقاش و هنرمند شهیر آمریکایی در سال ۱۹۶۸ مبنی بر اینکه «در آینده، هر کس می‌تواند ۱۵ دقیقه مشهور باشد!» اظهارداشت: با وجود رسانه‌های اجتماعی، امروز این پیش بینی وارهول تحقق یافته است.
محور سخنان سلیمی در نشست تخصصی «حضور چهره ها در شبکه های اجتماعی» عبارت بودند از: سلبریتی در گذر زمان، سلبریتی و اینفلوئنسر کیست؟، روزنامه نگاری سلبریتی، اخبار گمراه کننده، رسانه‌های اجتماعی، تبلیغات و سلبریتیها و اینفلوئنسرها، تأثیر سلبریتی ها و اینفلوئنسرها بر سبک زندگی، سلبریتها و قالب‌های مختلف بصری و… .
وی با اشاره به حضور سلبریتیها در گذر زمان به ستارگان نسبی (پادشاهان و اشرافیت ، حلقه کوچک نخبگان سیاست و مذهب)، سلبریتی‌های با استعداد (مبتنی بر کسب افتخارات و دستاوردها)، ستاره‌سازی (ارائه تصویری از ستاره‌ها به عنوان استدادهای غیرمعمولی و خارق‌العاده در پی همکاری رسانه‌ها با کمپانی‌های ستاره‌سازی)، ستاره‌سازی از افراد معمولی (به یاری برنامه‌های تلویزیون واقع نما )، خرده ستاره ( به یاری رسانه‌های اجتماعی) اشاره کرد و گفت:
به باور عده‌ای از صاحب‌نظران، رسانه‌های اجتماعی شهرت و ستارگی را دموکراتیزه کرده‌اند به طوری که خرده ستاره‌ها که از آنها با نام‌های مختلفی اعم از تأثیرگذاران، میکرو سلبریتها و… یاد می‌شود، در تلاشند تا از کیک شهرت به تدریج سهم بیشتری را به خود اختصاص دهند.
این پژوهشگر ارتباطی با بیان اینکه اولین بار سلبریتی به معنی فرد مشهور در سال ۱۸۴۹ به کار برده شد گفت:
در سال ۱۷۶۰ رواج تئاتر موجبات توجه به زندگی شخصی بازیگران را فراهم کرد. در سال ۱۸۷۵ برای اولین بار تصویر شخصیت‌های مشهور در تبلیغات استفاده شد.
در ۱۹۴۵ با گسترش سینما، ستارگان سینما به اصلی‌ترین سلبریتیها شناخته شدند.
همچنین با قدرت یافتن آمریکا، روسای جمهور آن تبدیل به سلبریتی شدند، همچنین برنامه‌های تلویزیون واقع نما، با برگزاری مسابقاتی، شهرت را به برندگان خود که از افراد معمولی بودند به ارمغان می‌آوردند.
وی افزود: با آمدن تلویزیون رنگی در ۱۹۶۵، بازیگران تلویزیون به جمع سلبریتیها پیوستند و در سال ۲۰۰۵ نیز با انتشار ویدئویی از تپق‌های گوناگون یک مجری و خبرنگار ایتالیایی در اینترنت او را به اولین سلبریتی اینترنتی تبدیل کرد.
این مدرس دانشگاه در تعریف سلبریتی گفت: تعاریف مختلفی از سلبریتی وجود دارد که در یک تعریف می‌توان یک سلبریتی را فرد مشهوری دانست که ارزش خبری شهرت از او پشتیبانی می‌کند.
افراد، نهادها و اشیایی که دارای شهرت هستند، همیشه طرف توجه مردم هستند. بنابراین می‌توانند همیشه در خبرها جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص دهند. البته معیار معروف بودن، تداعی شکل در ذهن است.
وی افزود: تعریفی دیگر ستاره یا سلبریتی به شخصی اطلاق می‌شود که معمولاً در زمینه‌های موسیقی، ورزش، رسانه، مدل، سیاست، ادبیات ، مذهبی و نظایر آن در یک جامعه یا فرهنگ عامه دارای سرشناسی و محبوبیت باشد.
چنین شخصی به راحتی از طریق مردم به ویژه قشر جوان قابل شناسایی است و به رسمیت شناخته می‌شود.
دکتر سلیمی همچنین به این تعاریف اعم از «سلبریتی ارجاعی است به یک شخص که جامعه محلی یا بین‌المللی توجه زیادی به وی داشته و رسانه‌ها نیز او را در کانون توجهات خود قرار می‌دهند» و
«سلبریتی کسی است که خارق‌العاده است و یا کارهای خارق‌العاده انجام می‌دهد.
ممکن است آنها با استعدادترین افراد نباشند، ولی کارهای آنها جلب توجه کرده و متقاعد کننده است» اشاره کرد.
وی با اشاره به نتایج پژوهش دکتر مالمیر، به انواع سلبریتی اشاره کرد و گفت: پنفیلد انواع سلبریتی را به قهرمان، ستاره، مشهور، شخصیت و انگشت نما، موناکو به قهرمان، ستاره و شبه ستاره و روژاک به انتسابی، اکتسابی و انتخابی تقسیم میکنند.
این پژوهشگر ارتباطی در تعریف اینفلوئنسرها گفت: اینفلوئنسرها افراد معروف و تأثیرگذار در شبکههای اجتماعی هستند.
آنها مانند چهره‌های سرشناس دنیای ورزش و هنر و سرگرمی در میان مردم شناخته شده نیستند ولی در شبکههای اجتماعی نفوذ و اثرگذاری دارند.
وی در اشاره به انواع اینفلوئنسرها یا تأثیرگذاران آنها به چهار گروه سلبریتیها، ماکرو اینفلوئنسرها، میدل اینفلوئنسرها و میکرو اینفلوئنسرها تقسیم کرد که مرز بین آنها با تعداد دنبال کنندگان یا فالوورهایشان مشخص می‌شود.
به عنوان مثال سلبریتیها در فضای مجازی کسانی هستند که بالای یک میلیون دنبال کننده داشته باشند.
سلیمی اضافه کرد: تأثیرگذاران یا همان خرده ستاره‌ها به واسطه فعالیت متمرکز در صفحه شبکه اجتماعی‌شان در یک زمینه به خصوص شناخته شده اند: مثلا در زمینه آشپزی، پوشاک و…، آنها دارای مخاطبان و علاقمندی محدود در یک حوزه به خصوص بوده و بر خلاف سلبریتی ها، دارای زندگی عادی از جنس فالوورها هستند.
توجه آنها به مخاطبان و تلاش برای پاسخ به سوالاتشان، به شکل‌گیری نوعی وفاداری بین آنها و دنبال کنندگانشان منجر شده و اعتماد متقابل، سبب شده تا این افراد بتوانند در سبک زندگی دنبال کنندگانشان موثر باشند.
وی در تعریف روزنامه نگاری سلبریتی گفت: روزنامه نگاری سلبریتی بر سلبریتی ها و افراد مشهور تمرکز دارد و خوراک خبری سریال‌های تلویزیونی، تلویزیون واقع نما و… را می سازد.
این نوع روزنامه نگاری با مطبوعات تابلوئیدی یا عامه پسند و یا زرد (با محتوای جنجالی و شایعه پراکن) و صنایع وابسته به پاپاراتزی و اطلاعات محرمانه که بازاری پرسود است، شناخته می شود.
سلیمی با بیان اینکه روزنامه نگاری سلبریتی یکی از ژانرهای روزنامه نگاری است گفت: روزنامه نگاری سلبریتی که بر زندگی بازیگران ستاره‌های سینما، موسیقی و یا کسانی که به نقل از دانیل بورستین «به دلیل سرشناس بودن، شناخته شده هستند» تمرکز دارد، از بسیاری جهات یکی از موضوعات اصلی روزنامه نگاری معاصر است.
وی افزود: در قرن نوزدهم، بیشتر با سلبریتی‌های محلی و منطقه‌ای روبرو بودیم که با توسعه وسایل ارتباط جمعی زمینه ظهور سلبریتی‌های ملی و به تدریج بین‌المللی و جهانی فراهم شد.
این مدرس دانشگاه گفت: با مطرح شدن روزنامه نگاری سلبریتی وظیفه خبرنگاران برای پوشش اخبار سلبریتیها در حوزه‌هایی همچون خرید، دکوراسیون منزل، لباس و پوشش و… این افراد بود که الگوبرداری از آنها را در زمینه های رژیم لاغری و… در پی داشت.
وی از جمله مزایای روزنامه نگاری سلبریتی به مواردی همچون ایجاد فضایی برای گفتمان درباره رفتارعمومی نسبت به رفتار فردی و شکل‌گیری هنجارهای جمعی، سوخت پایان ناپذیر در اختیار روزنامه نگاران، لنزی برای دیده شدن حوزه‌هایی از زندگی اجتماعی و ایجاد فرصتی برای گفت وگو درباره مسائل اجتماعی، سیاسی یا اقتصادی و جذب مردم علاقمند اشاره کرد و گفت:
ارضای حس کنجکاوی مردم یا پاسخی به همزادپنداری‌های عاطفی و کششی به سمت آرزوها و آرمان‌های خود از دیگر ویژگی‌های این نوع روزنامه نگاری است.
این دکترای علوم ارتباطات در تشریح چالشهای روزنامه نگاری سلبریتی از ایجاد چالشهای اخلاق مدارانه برای روزنامه نگاران، کسب و کاری پرسود ولی همراه با برخی هزینه ها ، چالشهایی مانند عدم صحت اخبار و سوگیری و… و الگوسازیهای نامناسب و تأثیر بر سبک زندگی، پیوند آن با نشریات زرد و توسعه شایعات و… یاد کرد.
وی گفت: سه نوع خواننده اخبار سلبریتیها وجود دارد: گروه اول، افراد مغروری که وانمود میکنند اخبار سلبریتی ها را نمی خوانند ولی در واقع به صورت همیشگی و مخفیانه آن را دنبال میکنند. گروه دوم ، افرادی که واقعا تصور می کنند اخبار و شایعات مربوط به سلبریتی ها درست است و گروه سوم، اکثریتی که میدانند بیشتر این اخبار صحیح نیست، ولی آن را دوست دارند.
از روزنامه نگاری سلبریتی تا سلبریتی های روزنامه نگار
وی با طرح این سوال که روزنامه نگاری سلبریتی ماهر چه کسی است؟
گفت: یک روزنامه نگاری سلبریتی ماهر کسی است که به ذکر یک نکته و تولید روایت مرتبط برای جلب مخاطب پرداخته و با ارتباط دوستانه با هنرمندان و… در رسانه‌های اجتماعی به گفت وگو با آنها بپردازند و لزوم پیدا کردن افراد و ماجراهای مناسب را مدنظر قرار دهد.
سلیمی با طرح این سوال که روزنامه نگاران چگونه استانداردهای اخلاقی را در پوشش خبری سلبریتیها حفظ می کنند؟ اظهارداشت:
در این مسیر، روزنامه نگاران فعال در این حوزه باید همواره این سوالات را با خود تکرار کنند که چرا این خبر را پوشش می دهم؟
آیا دلیل روزنامه نگارانه‌ای برای این خبر وجود دارد؟
ارزش خبری این خبر چیست؟
چقدر زمان و منابع برای این خبر صرف شده است؟
وآیا این خبر با هزینه خبر مهم‌تری انجام می‌شود؟
وی با بیان اینکه به باور برخی توسعه رسانه‌های اجتماعی ناقوس‌های مرگ روزنامه نگاری سلبریتی را به صدا درآورده گفت:
به اعتقاد من گرچه به ظاهر روزنامه نگاری سلبریتی در قالب‌های قبلی آن رو به زوال است ولی با توجه به وجود نیاز و تقاضای موجود برای پیگیری احوال و زندگی سلبریتیها، این روزنامه نگاری با تحولاتی روبرو بوده و در حال حاضر ما عملا با سلبریتی‌هایی روبرو هستیم که خود به ایفای نقش روزنامه نگار (ولو مبتدی یا غیرحرفه‌ای) نیز می‌پردازند و به بخشی از نیازهای مخاطبانشان در این حوزه از طریق رسانه‌های اجتماعی خود پاسخ می‌دهند و خود خوراکی خبری برای رسانه‌های جمعی نیز فراهم میکنند.
این مدرس دانشگاه در تشریح رابطه اخبار جعلی و سلبریتی ها گفت:
از ۱۰ نوع خبر گمراه کننده سه حوزه مرتبط با اخبار مربوط به سلبریتی‌هاست که از این جمله دام برای جذب کلیک، اطلاعات گمراه کننده و اخبار جعلی هستند.
وی گفت: استفاده از اخبار و اطلاعات گمراه کننده در حوزه‌های مربوط به سلبریتیها با اهداف مختلفی صورت می‌گیرد.
در این میان سلبریتیها ممکن است سوژه اخبار جعلی باشند یا خود عامدانه یا غیرعامدانه اخبار جعلی یا اطلاعات گمراه کننده را نشر دهند.
سلیمی با تأکید بر اینکه استفاده از اخبارجعلی با هر هدف مثبت یا منفی صحیح نیست گفت:
استفاده از اخبار جعلی مربوط به سلبریتیها ممکن است با هدف کلیک این اخبار توسط افراد صورت گیرد و آنها را به سایت‌های تبلیغاتی و فروش کالاها و خدمات، سایت‌های امتیازدهی، نظرسنجی و…، سایت‌های غیراخلاقی، سایت یا اخباری خاص برای افزایش بازدید آنها، سایت‌های مربوط به رأی انتخاباتی با اهداف تشویق به رأی دادن و… هدایت کند.
حتی ممکن است این کار با اهداف مثبت هم باشد همچون هدایت افراد به سمت پویش‌های اجتماعی مفید یا جنبش‌های سیاسی و… ولی به هر تقدیر استفاده از این اخبار با هر هدفی صحیح نیست.
وی همچنین هشدار داد: ممکن است کلیک روی برخی اخبار مرتبط با سلبریتیها، افراد را وارد سایت‌ها یا مسیرهایی کند که به اخاذی مالی، مجاب کردن به دانلود نرم افزارهایی منجر شود که در عمل به کنترل کامپیوتر، سرقت اطلاعات، یا ایجاد تخریب در سیستم بیانجامد.
۲۱ کاربرد رسانه‌های اجتماعی برای سلبریتیها
سلیمی در تشریح کاربرد رسانه‌های اجتماعی برای سلبریتیها از ۲۱ کاربرد در این زمینه یاد کرد و با تأکید بر اینکه به اعتقاد من، رسانه‌های اجتماعی به سلبریتیها توان ایفای نقش توأمان روابط عمومی و رسانه بخشیده است، گفت:
این ۲۱ کاربرد که همچنان نیز به تعداد آنها می‌توان افزود، عبارتند از:
روایت شخصی تصویری و نوشتاری از زندگی خود(تأکید بر اخبار مثبت)، برندسازی شخصی، تلاش برای تداوم بقا (عدم فراموشی )، در دسترس بودن، ارتباط تعاملی با طرفداران و هواداران، شریک کردن طرفداران در برخی لحظات از زندگی شغلی یا خصوصی (لایو)، اطلاع‌یابی و نظرسنجی(به شرط فعال بودن بخش نظرات)، ایفای نقش روزنامه نگارانه (خبرو…)اعم از تولیدی، بازنشر و…، ایفای نقش روابط عمومی (جوابیه و..)، راه اندازی یا مشارکت در کمپین‌ها و چالش‌ها، ایفای نقش لیدری در حوزه‌های مختلف، اظهار نظر و اعلام موضع‌گیری در مسائل، حمایت از خیریه‌ها و فعالیت‌های نیکوکارانه، برگزاری یا مشارکت در رویدادها و فعالیت‌های بین‌المللی و بشردوستانه، معرفی تولیدات، خدمات و فعالیت‌های خود (خود ارتقایی)، معرفی تولیدات، خدمات و فعالیت‌های سایرین (غیر تبلیغی و حمایتی)، نقد و تحلیل تخصصی و غیرتخصصی، هشدار، توصیه و پیشنهاد، تبریک، تسلیت و…، اعتبار بخشی به خود از طریق دیگران و کسب درآمد از طریق تبلیغ یا حمایت.
وی با تأکید بر نظر برخی صاحب‌نظران که بدون حضور داشتن در صفحات شبکههای اجتماعی و حضور در اینترنت نمی‌توان یک سلبریتی تمام عیار بود گفت:
به اعتقاد من، برخی سلبریتیها در ایران در فضای مجازی حضور ندارند و این مسأله، فضا را برای جولان عده‌ای به نام آنها فراهم کرده است.
حتی فعالان فضای مجازی نیز دچار معضل فعالیت‌های عده‌ای به نام آنها هستند که البته در مقایسه، غایبان حضور در فضای مجازی، فرصت جولان بیشتری را به سودجویان در عمل می‌دهند.
البته باید در نظر داشت که نسبت به فعالیت برخی سلبریتیها در فضای مجازی به دلیل عدم اشراف کافی خود (یا افرادی را که برای این منظور به کار گرفته‌اند) به قواعد و اصول فعالیت و عدم برخورداری از سوادهای مختلف اعم از سواد رسانه‌ای، بصری و…، موجبات عدم ایفای نقش موثر را فراهم کرده و لذا نقدهایی از این رو به آنها وارد کرده است.
این استاد دانشگاه در تشریح تأثیر سلبریتیها بر افکارعمومی و سایر رسانه‌ها به واسطه فعالیت در رسانه‌های اجتماعی گفت:
موضع گیری سلبریتیها در برابر مسائل و موضوعات مختلف می‌توانند با دو رویکرد مثبت و منفی ، نقش تثبیت کننده، تقویت کننده و تضعیف کننده داشته باشد.
وی یادآور شد: سلبریتیها به سوژه قالب‌های مختلف بصری اعم از اینفوگرافیک، گرافیک نوول و کمیک ژورنالیسم، کاریکاتور، میم و… تبدیل می‌شوند.
سلیمی ضمن جمع‌بندی مباحث مطروحه خود گفت: همانطور که با فعالیت شهروندان شکل جدیدی از روزنامه نگاری به نام روزنامه نگاری شهروندی شکل گرفت، در حال حاضر نیز با حضور سلبریتیها و تأثیرگذاران در فضای مجازی و ورود آنها به حوزه‌های خبر و بازنشر آن اعم از اخبار خود و دیگران، شکلی جدید از روزنامه نگاری سلبریتی را شکل داده که قطعاً فعالیت در این حوزه نیازمند حداقل‌هایی از آشنایی در حوزه روزنامه نگاری در رسانه‌های اجتماعی، اصول فعالیت در فضای مجازی و داشتن برخی سوادهاست.
همان‌قدر که فعالیت سلبریتیها و تأثیرگذاران در این حوزه می‌تواند آثار مثبتی به دنبال داشته باشد (اعم از در دسترس مخاطبان بودن، ارائه اخبار و اطلاعات بی‌واسطه، تعامل با مخاطبان و…) به همان میزان نیز بدون یادگیری قواعد و اصول فعالیت در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند آسیب‌زا و مخاطره‌آمیز باشد که بعضاً به آثار سوء در جامعه منجر شود.
وی به پیشنهادهای خود به این شرح اشاره کرد: لزوم فراگیری اصول روزنامه نگاری به خصوص روزنامه نگاری در رسانه‌های اجتماعی توسط سلبریتیها، به طور کلی توجه جدی‌تر به بحث روزنامه نگاری در رسانه‌های اجتماعی در ایران و فعالیت‌های آموزشی جدی‌تر در این حوزه توسط مراکز علمی و آموزشی، لزوم افزایش انواع سوادها در سلبریتیها و اینفلوئنسرها و مخاطبان آنها همچون سواد رسانه‌ای، تبلیغاتی، خبری و بصری،
لزوم کمک به ارتقای انواع سوادها در سلبریتیها به یاری دوره‌های آموزشی لازم از سوی صدا و سیما با همکاری دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه‌ها،
لزوم بهره‌مندی سلبریتی و اینفلوئنسرها از نظرات مشاوران رسانه‌ای، تبلیغی و بازاریابی، لزوم آشنایی جامعه و خانواده‌ها با واقعیت‌های زندگی سلبریتیها و اینفلوئنسرها در ابعاد مختلف تبلیغاتی و…و لزوم افزایش مسئولیت اجتماعی سلبریتیها و اینفلوئنسرها در اظهار نظر و موضع گیری در مسائل مختلف.
دیگر پیشنهادهای این مدرس دانشگاه عبارتند از: لزوم آشنایی سلبریتی ها و اینفلوئنسرها با حداقل قوانین تبلیغاتی و مطبوعاتی و اصول آنها (به یاری اینفوگرافیک و…)،
لزوم توجه دهی سلبریتیها و اینفلوئنسرها به مسائل نادیده گرفته شده به جای اظهارنظرهای غیرکارشناسی و غیر تخصصی،
درک وسعت اثرگذاری خود در ابعاد مختلف از پوشش و ظاهر، گفتار، کردار و… بر گروه طرفداران به ویژه جوانان و نوجوانان و لزوم مدیریت رفتاری و…،
شناخت دقیق رسانه‌ها و رسانه‌های اجتماعی، قوانین و کاربردها و ضوابط کار با هر یک از آنها و…،
عدم سوء استفاده از دنبال کنندگان و طرفداران در راستای منافع شخصی، حزبی و … یا خودنمایی،
بهره گیری از توان سلبریتیها و اینفلوئنسرها در افزایش همبستگی، تشدید عواطف انسان‌دوستانه، شرکت در امور خیریه، جمع‌آوری کمک برای طرح‌های بزرگ و کمک به تقویت مسائل فرهنگی، اعتماد عمومی و…،
لزوم نظارت بیشتر وزارت ارشاد بر فعالیت رسانه‌ای و تبلیغاتی سلبریتیها و تأثیرگذاران به خصوص در فضای مجازی،
لزوم تعامل بیشتر سلبریتیها با مراکز رسانه‌ای و انجمن‌هایی همچون سواد رسانه‌ای و….
و لزوم فعالیت حرفه‌ای و موثرتر روزنامه نگاران و نیز آشنایی آنها با روزنامه نگاری در رسانه‌های اجتماعی به همراه تدوین منشور و قوانینی برای فعالیت حرفه‌ای آنها.
پایان پیام
