توسعه بلند مدت آب و سیاست‌های کلی و راهبردهای آن در جزوه اندیشکده تدبیر آب
به گزارش پایگاه خبری گلونی، اندیشکده تدبیر آب ایران جزوه‌ای منتشر کرده است با نام ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور.
توسعه بلند مدت آب و سیاست‌های کلی و راهبردهای آن
واکنش و به بیان بهتر پاسخ مدیریتی به اقتضائات محیط استراتژیک، در گام اول به صورت اتخاذ سیاست‌ها بروز پیدا می‌کند. منظور از سیاست، مجموعه اقدامات هدفمند و تعیین‌کننده جهت‌گیری عمومی حکمرانی آب است. سیاست‌ها معطوف به چالش‌های مدیریت آب، راهکارهای کلی و نحوه مدیریت آب است.
موضوعات مورد توجه سیاست‌های آب بنا به روایت Saleth و Dinar (2004) عبارتند از: اولویت استفاده از آب، انتخاب طرح‌ها، بازیافت هزینه‌ها، انتقال آب، تمرکززدایی، خصوصی‌سازی و سیاست‌های فناوری. اصلاح سیاست‌ها از ضروریات اولیه اصلاح جدی و ساختاری نظام حکمرانی محسوب می‌شوند و جایگاه آن در پی‌ریزی نظام حکمرانی جدید آب، مانند ستون خیمه برای برپایی نظام جدید اهمیت و اولویت دارد.
بنابراین نقطه شروع حرکت به سمت حکمرانی مؤثر، سیاست‌گذاری و تعیین سیاست‌های کلان نظام حکمرانی مؤثر آب بر اساس شرایط و مقتضیات محیط استراتژیک کشور است.
بنا به تشخیص گزارش آسیب‌شناسی برنامه‌های توسعه در ایران مرکز (به نقل از کتاب تاریخچه برنامه‌ریزی توسعه در ایران، ۱۳۹۲) نقش اسناد بالادستی (قانون اساسی، سند چشم‌انداز بیست‌ساله، سیاست‌های کلی نظام) و نحوه ارتباط آنها با برنامه‌های میان‌مدت پنج‌ساله، همواره یکی از نقاط ابهام برنامه‌ریزی کشور بوده است.
در اینجا بخش مهمی از آنها را در سه مجموعه «سیاست‌های کلی و راهبردهای درازمدت آب»، «جایگاه بخش آب در نظام برنامه‌ریزی کشور» و«طرح تحول در مدیریت آب زیرزمینی» مرور و بررسی می‌شود.
سیاست‌های کلی و راهبردهای توسعه بلند مدت آب
سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران درباره منابع آب در سال ۱۳۷۷ به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام و در سال ۱۳۷۹ به تأئید مقام رهبری و ابلاغ دفتر ایشان رسید (پنجره ۱). نظام جامع مدیریت آب در حوضه‌های آبریز، ارتقای بهره‌وری آب، افزایش میزان استحصال آب، تدوین برنامه جامع آب (برای ایجاد تناسب میان برنامه‌های اجرایی و تکمیلی آب و ارتقای دانش و فنون و تقویت مشارکت مردم) و مهار آب‌هایی که از کشور خارج می‌شوند، سرخط‌های اصلی این سیاست‌ها را تشکیل می‌دهند.
توسعه بلند مدت آب و سیاست‌های کلی و راهبردهای آن
راهبردهای اجرایی این سیاست‌ها که تا حدودی مستند به مطالعات طرح‌های جامع آب شده بود در تاریخ ۲۷/۷/ ۸۲ پس از چندصد ساعت تأمل و گفت و گوی معاونین وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ستادی مرتبط، به عنوان یک سند فرابخشی و به استناد اصل ۱۳۶ قانون اساسی به تصویب هیئت وزیران رسید.
این سند با تکیه بر دو عامل نگرش جامع و هماهنگی‌های متقابل بین بخش‌های مختلف، قواعد عمومی را برای توسعه منابع آب تعیین کرده است. اهم این قواعد عبارتند از:
رعایت ظرفیت تحمل منابع آب، تأمین نیاز محیط‌های طبیعی آبی، اصلاح ساختار مصرف آب، تطبیق برنامه‌های توسعه بخش‌های اقتصادی و طرح‌های توسعه کالبدی و آمایش سرزمین با ارزش اقتصادی و زیست‌محیطی آب در هر حوضه آبی، کنترل و مدیریت آلودگی منابع آب، نرخ‌گذاری آب با رعایت نیازهای پایه و سلامت مردم، رعایت حقوق ذینفعان در طرح‌های انتقال آب، تمرکززدایی ساختار مدیریت آب و مشارکت مردم و جامعه محلی در اجرا و بهره‌برداری در انطباق با برنامه‌های توسعه استانی، تهیه و اجرای برنامه‌های مدیریت پیشگیری، برنامه‌های آگاه‌سازی عمومی، آمار منابع آب خروجی و مشترک، تجهیز و تکمیل شبکه‌های اندازه‌گیری و حفظ و احیا و بهره‌برداری پایدار از سازه‌های تاریخی آب.
توسعه بلند مدت آب و سیاست‌های کلی و راهبردهای آن
در این راهبردها چند هدف استراتژیک مشخص شد که عبارت بودند از کاهش سهم بخش کشاورزی از کل برداشت‌ها به حداکثر۸۷ درصد و افزایش سهم آب سطحی در تأمین آب به ۵۵ درصد و دوبرابر شدن بازدهی هر متر مکعب آب کشاورزی در بیست‌سال آینده.
هر چند نحوه پیاده‌سازی و اجرای این سند به طور جدی پیگیری نشد، اما تاثیر آن در تنظیم و انشای احکام برنامه چهارم در حوزه آب کاملاً مشهود و قابل توجه بود.
ادامه و بخش‌های دیگر این جزوه را می‌توانید اینجا بخوانید.
پایان پیام
