سیر تحول کاربردهای رد پای آب و رد پای ملی آب در سه بخش کشاورزی، صنعتی و خانگی

سیر تحول کاربردهای رد پای آب و رد پای ملی آب در سه بخش کشاورزی، صنعتی و خانگی

به گزارش پایگاه خبری گلونی، اندیشکده تدبیر آب ایران جزوه‌ای منتشر کرده است با نام رد پای آب: راهگشا یا مانع؟

این مقاله ترجمه‌ای است از:

Water footprint: Help or hindrance? Chapagain, A.K. and Tickner, D. 2012. Water Alternatives 5(3): 563-581

این ترجمه را در چند بخش در گلونی بخوانید:

سیر تحول کاربرد های رد پای آب

در سال‌های اخیر، تحلیل‌ رد پای آب در شماری از کاربردهای مختلف به کار گرفته شده است. سیر تحول کاربردهای رد پای آب و کاربردهای عمده و مطالعات نمونه در جدول۱ خلاصه شده‌اند.

۳-۱- رد پای ملی آب

بیشتر حساب‌های ملی آب، تنها داده‌های برداشت آب آبی را در سه بخش اصلی: کشاورزی، صنعتی و خانگی را به دست می‌دهند.

 این دست اطلاعات به درک فشارها بر منابع آب سطحی و زیرزمینی در یک کشور کمک می‌کند، ولی اطلاعات محدودی درباره اثرات ریسک‌های مرتبط با آب بر امنیت غذایی و توسعه اقتصادی یک کشور، به ویژه مواقعی که کشور مقادیری اساسی محصولات کشاورزی را وارد یا صادر می‌کند فراهم می‌آورد.

افزون بر این، چنین حساب‌هایی، استفاده آب آبی در کشاورزی را خیلی کم به حساب می‌آورند یا اصلاً به حساب نمی‌آورند.

سیر تحول کاربردهای رد پای آب

تهیه حساب‌های ملی یا منطقه‌ای رد پای آب، در زمره تلاش‌هایی بوده است که برای پرکردن این خلأها صورت گرفته است.

شکل۲- چهار شیوه برای نمایش حساب‌های رد پای ملی آب

نخستین ارزیابی مقدماتی رد پای آب کشورها به دست Hoekstra و Huang انجام شد.

سیر تحول کاربردهای رد پای ملی آب

آنان در ارزیابی خود، برای محاسبه میانگین رد پای آب کشور، واردات خالص آب مجازی چند محصول برگزیده را به حجم برداشت آب آبی افزودند. در این تحلیل پیشگام، تجارت بین‌المللی محصولات دامی یا استفاده از آب سبز در تولید زراعی به حساب نیامده بود (این کاستی بعدها برطرف گردید).

همگام با این دسته از بررسی‌ها، برخی پژوهشگران تا اندازه‌ای شرایط خاص اقلیمی و هیدرولوژیکی محلی را نیز به حساب آوردند. برای نمونه، داده‌های میانگین کشوری برای محاسبه تبخیر گیاه، حتی در کشورهایی که نوسان مکانی در چنین پارامترهایی زیاد است، مانند ایالات متحده آمریکا، چین یا هند استفاده شدند.

افزون بر این، این فرض در نظر گرفته شد که تبخیر بالقوه گیاه در تمام موارد برآورده شده است، بدین معنا که کسری نیازهای آبی گیاه همیشه با آبیاری مکمل تأمین شده است.

در واقعیت، تنها ۲۲ درصد اراضی قابل کشت جهان آبیاری می‌شود و این مطالعات، رد پای آب محصولات زراعی و فرآورده‌های دامی را دست بالا برآورد کرده‌اند. این نقص را Chapagain و همکاران روشن کردند.

 این پژوهشگران، رد پای پنبه را با استفاده از داده‌های اقلیمی محلی تحلیل کردند. روش‌شناسی رد پای آب با گنجاندن نظام‌ کشت پوششی و احتساب نوسان اقلیمی فصلی در تولید تکامل‌یافته‌تر شد.

 برخی پژوهشگران نیز پایه آماری حساب‌های رد پای آب را با استفاده از داده‌های اقلیم و آبیاری با قابلیت تفکیک بسیار کوچکتر، به جای استفاده از داده‌های میانگین کشوری به روز کردند.

آنان همچنین از داده‌های آبیاری کشت خاص برای تصحیح برآوردهای دست بالای استفاده آب گیاه استفاده کردند.

رد پای آب کشورها با استفاده از رویکردهای کل به جزء و جزء به کل محاسبه شده است. رویکردهای کل به جزء، بر ارزیابی مجموع جریان جهانی آب مجازی و تخصیص آن به بخش‌های اقتصادی یک کشور، با استفاده از چارچوب‌های تحلیل داده- ستانده محیط‌زیستی مبتنی هستند.

تحلیل داده- ستانده بر مصرف نهایی یک محصول متمرکز می‌شود و آب استفاده‌شده در تولید، به مصرف‌کنندگان نهایی محصول نسبت داده می‌شود.

این نتایج، به جای محصولات خاص، در بخش‌های اقتصادی تجمیع می‌شود، بنابراین جداسازی فرایندهای عمده آب‌بر از این نتایج دشوار است.

از آنجا که کشاورزی در سطح جهان، استفاده‌کننده اصلی آب است، تجمیع در این بخش، نارسایی عمده این رویکرد به شمار می‌آید.

در مقابل، رویکردهای جزء به کل، رد پای آب ملی را با جمع‌زدن رد پای آب تک‌تک محصولاتی که در کشور استفاده می‌شود محاسبه می‌کند.

این شیوه، فرایند پرزحمتی است و دامنه خطاها به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد، یعنی اگر پارامترها تحلیل رد پای آب خیلی محدود در نظر گرفته شوند، فرایندهای کلیدی آب‌بر ممکن است بیرون گذاشته شود.

برای نمونه، در محاسبه رد پای آب مستقیم سیب‌زمینی، استفاده‌های آب در تولید کود، ابزارها و دیگر ماشین‌آلات استفاده‌شده در مزرعه ممکن است گنجانده یا بیرون گذاشته شود.

در بیشتر موارد اگر استفاده آب در تولید کود به حساب آورده نشود، عدد نهایی رد پای آب برآورد دست پائینی از ردپای واقعی آب خواهد بود.

جدول۱- سیر تحول کاربردهای عمده تحلیل رد پای آب

پایان پیام

سایر بخش‌های این مقاله را اینجا بخوانید.