نقش کوهستان در حفظ گونه اندمیک
به گزارش گلونی دکتر هنریک مجنونیان در کتاب «حفاظت محیط زیست کوهستان» نوشته است:
گونه‌های اندمیک یا انحصاری به گونه‌هایی اطلاق می‌شود که دامنه پراکنش آن‌ها محدود است و فقط در عرصه‌های معینی دیده می‌شوند.
هرگونه اندمیک رویشگاه محدود ویژه‌ای دارد و در جاهای دیگر یافت نمی‌شود.
اهمیت گونه‌های اندمیک از آن جهت است که هر یک از این گونه‌ها با شرایط ویژه‌ای سازگاری یافته‌اند.
نقش کوهستان در حفظ گونه اندمیک
امروزه در حفاظت از تنوع زیستی کانون‌های اندمیسم اهمیت خاصی پیدا کرده‌اند.
در واقع گونه‌های اندمیک به یکی از اهداف عمده حفاظت از تنوع زیستی تبدیل شده‌اند.
به همین دلیل وجود هر اجتماع بازمانده (رلیک) یا اندمیک به تنهایی پشتوانه استدلالی قوی برای حفاظت یک منطقه به‌شمار می‌رود.
از این رو حفاظت تمام قلمرو هیرکانی به درجات مختلف نیاز به دلیل و برهان زیادی ندارد.
برخی از مناطق حفاظت شده صرفا به خاطر حمایت از گونه‌های اندمیک احداث شده و پرآوازه گشته‌اند.
گونه‌های اندمیک از نظر حفظ منابع ژنتیک نیز حائز اهمیت‌اند. به همین دلیل اکوسیستم‌های کوهستانی به‌عنوان کانون‌های اصلی پراکنش گونه‌های اندمیک از ارزش حفاظتی بالایی برخوردارند.
اکوسیستم‌های کوهستانی پناهگاه بسیاری از خویشاوندان وحشی گونه‌های زراعی و مثمر به‌شمار می‌روند.
امروزه این گونه‌ها به تنها گزینه‌های تضمین توسعه پایدار کشاورزی و امنیت غذایی محسوب می‌شوند.
تمام گونه‌های وحشی مثمر که در دشت‌ها از بین رفته‌اند، در پناهگاه‌های کوهستانی هنوز کم و بیش وجود دارند.
حفظ اکوسیستم‌های کوهستانی به منزله حفاظت از منابع ژنتیک در زیستگاه‌های اصلی (in-situ) است.
این نوع حفاظت تنها شیوه‌ای است که می‌تواند روند تکاملی گونه‌ها را در شرایطی پویا تضمین کند، زیرا نه تنها گونه‌ها را با مکانیسم‌های بقا در شرایط دشوار طبیعی مجهز می‌کند، بلکه امکان فعالیت همه فرایندهای مولد تنوع را فراهم می‌آورد.
به‌علاوه می‌تواند به افزایش و تکامل تنوع ژنتیک نیز منجر شود.
حفاظت کانون‌های اندمیک به‌عنوان منابع ژنتیک و کوهستان‌ها به منزله رویشگاه و زیستگاه‌های آن‌ها می‌تواند تمام اهداف حفاظت در زیستگاه‌های اصلی را تضمین کند.
مبریمانیان بر این عقیده است که پایه‌های وحشی بسیاری از گونه‌های مثمر درختی، امروزه تنها در اکوسیستم‌های کوهستانی قابل دستیابی هستند و این مناطق آخرین پناهگاه این منابع ژنتیک محسوب می‌شوند.
وندلبو اکوسیستم‌های کوهستانی ایران را یکی از مراکز مهم پراکنش اصلی گونه‌های اندمیک توصیف کرده و مورد تاکید قرار داده است.
وندلبو پنج الگوی کوهستانی بومزادی در منطقه ایران – تورانی را البرز، خراسان، یزد – کرمان، آذربایجان – کردستان و رویش‌های کوهسری ارتفاعات بلند معرفی کرده است.
تاختاجان نیز اکوسیستم‌های کوهستانی را از نظر بومزادی با اهمیت توصیف می‌کند و ضرورت حفاظت کانون‌های اندمیک را به‌عنوان پایگاه مهم منابع ژنتیک یادآور می‌شود و از آن‌ها به‌عنوان کلیدهای زیستی انسان برای حل مسائل و مشکلات آتی بشریت یاد می‌کند و حفاظت آن‌ها را مورد تاکید قرار می‌دهد.
پایان پیام
