کانون میراث تاریخی و فرهنگی در کوهستان‌ها
کوهستان‌ها به عنوان کانون میراث‌های تاریخی – فرهنگی و باستانی
به گزارش گلونی دکتر هنریک مجنونیان در کتاب «حفاظت محیط زیست کوهستان» نوشته است:
در گذشته‌های نه‌چندان دور کوهستان به‌عنوان بارویی مطمئن در برابر ناامنی‌های اجتماعی با یورش بیگانگان از اهمیتی ویژه برخوردار بود.
دشواری دسترسی به کوهستان و تسلط چشمگیر آن بر دشت‌ها همواره آن را در موقعیت دفاعی برتری قرار می‌داد. به همین دلیل کوهستان‌ها از نظر دفاعی و نظامی از ارزش استراتژیک بالایی برخوردار بوده‌اند.
کانون میراث تاریخی
این اهمیت تا چند دهه پیش که مبارزات پارتیزانی فروغی داشت، پابرجا بود. کوه از دیرباز، همیشه پناهگاهی برای مبارزین مردمی بوده است. اصطلاح «به کوه زد» در ادبیات قدیم و جدید کشور ما حکایت از این موضوع دارد.
بسیاری از یادگارهای آن دوران‌ها امروزه به عنوان میراث‌های فرهنگی در کوهستان‌ها باقی مانده‌اند.
بسیاری از کوهستان‌ها، به دلیل موقعیت دفاعی بهتر یا امنیت بیشتر، محل زندگی اجتماعات به‌ویژه اقلیت‌های قومی – مذهبی بوده‌اند و اثرات فعالیت‌های معیشتی و فرهنگ زندگی روزمره آن‌ها امروزه در کوهستان‌ها پیداست.
خانه‌ها، مزارع متروکه، کلیسا و بوراستان‌های ارامنه در ارسباران نمونه‌وارند. به علاوه کوهستان‌ها امانتدار بسیاری از کانون‌های مذهبی گذشته از آتشکده‌ها تا کلیساها، دیرها و صومعه‌ها هستند.
این میراث امروزه همتراز با ارزش‌های طبیعی به معیاری ارزشمند در انتخاب مناطق حفاظت‌شده تبدیل شده‌اند.
از این رو کوهستان‌ها به دلیل برخورداری از این آثار از امتیاز بیشتری برخوردارند.
بسیاری از قلعه‌های نظامی، کتیبه‌ها و سنگ‌نوشته‌های تاریخی در دل کوهستان‌ها محفوظ مانده‌اند و برخی از آن‌ها دارای ارزش ملی هستند.
برخی از کوه‌ها به خاطر برخورداری از آثار فسیلی گذشته یا نقش‌های دیواری دوران‌های اولیه بشر (غارزیستی) ارزش علمی فراوانی دارند و به عنوان ردپایی برای آگاهی از سرگذشت زمین و شیوه‌های زندگی جوامع ابتدایی دارای ارزش حفاظتی جایگزین‌ناپذیری هستند.
قلعه بابک در منطقه کلیبر در کوه‌های ارسباران، کلیسای سنت استپانوس در کوه‌های مراکان، آثار دوران اسکانی و ساسانی در کوه خواجه سیستان، آتشگاه کوه خرقه در فیروزآباد فارس، کتیبه‌های گنج‌نامه در کوه الوند، قلعه آرشق در ارتفاعات مشکین‌شهر، قلعه دختر در میانه، قلعه ضحاک (زهاک) در کوه‌های سهند، تنگ چوبین در کبیر کوه، طاق کسری، طاق بستان و تخت شیر و نقش‌های تاریخی کوه بیستون، قلعه الموت در البرز غربی، آثار فسیلی کوه‌های مراغه، آثار باستانی کوه‌های زنجان (انگوران)، شمار بسیار اندکی از هزاران عناصر تاریخی – فرهنگی و باستانی کوهستان‌ها به شمار می‌رود.
پایان پیام
