آهار مهره کردن چیست و چه کاربردی دارد؟
به گزارش گلونی آهار مهره اصطلاحى در فن کاغذ‌سازی و بافندگى است.
در سده‌های گذشته که هنوز کاغذ با دست ساخته مى‌شد، برای آنکه کاغذ نازک، تنک و کم‌دوام نباشد و به هنگام نوشتن پرز ندهد و از پخش شدن مرکب بر آن جلوگیری شود، آن را آهار مى‌دادند و مهره مى‌کشیدند.
نتیجه آن بود که کاغذ استوار، شفاف و نرم و کار خوشنویسى و نگارگری بر آن آسان می‌شد.
آهار مهره کردن
سایر ویدیوها در نماشای گلونی
این نوع کاغذ به کاغذ آهار مهره شهرت یافت.
آهار مهره کردن پارچه و نوشتن بر آن از روزگار ساسانیان در ایران رواج داشت و نامه‌های پادشاهان را بر این گونه پارچه‌ها مى‌نوشتند.
اینگونه پارچه‌ها را بیشتر از حریر سپید صمغ‌آلودِ مهره کشیده فراهم مى‌آوردند.
آهار لعابى است فراهم شده از نشاسته برنج، صمغ، کتیرا، سریشم، شیره انگور و جز آن.
آهار را به جای چسب برای چسباندن برگ‌های کاغذ نازک و لطیف به یکدیگر و ساختن کاغذ کلفت دو لایه نیز به کار مى‌بردند.
اینگونه کاغذ پس از به هم پیوستن، برای نوشتن بسیار مناسب مى‌شد.
کاربرد دیگر آهار در مقواسازی بود.
زیرا در گذشته مقوای مورد نیاز برای ساختن آثار هنری، چون جلدهای روغنى، قلمدان و جز آن، از به هم پیوستن برگ‌های کاغذ ساخته مى‌شد.
رایج‌ترین آهار، آهار نشاسته بود.
نشاسته بسیار سپید (گُل) را با آب پاکیزه مى‌آمیختند، سپس آن را در ظرفى تازه قلع اندود و پاکیزه که چرب نباشد، مى‌جوشاندند و با چوبى ستبر به هم مى‌زدند تا قوام آید.
نشانه قوام آمدن آهار چنین بود که اگر اندکى از آن را بر کف دست مى‌چکاندند و دو کف را بر هم مى‌مالیدند، به هم مى‌چسبید.
آهار قوام آمده را از پارچه پاکیزه ستبری مى‌گذراندند و مى‌پالودند.
برخى از کاغذگران، آهار قوام آمده را در کاسه سفالین آب ندیده مى‌ریختند و یک شب نگاه مى‌داشتند تا آب بازمانده در آن به خورد کاسه رود و آنگاه آن را به کار مى‌بردند.
سلطان على مشهدی افزودن لعاب سریش را به آهار نشاسته سفارش کرده است.
از لعاب برنج، صمغ، کتیرا، اسپرزه (بذر قطونا)، تخم خیار (سبز و چنبر)، گل ختمى، آب انگور بى‌دانه، آب خربزه شیرین و دستنبو نیز برای آهار دادن کاغذ بهره مى‌گرفتند.
تخته مهره (تخته صیقل)، تخته‌ای بود بسیار هموار و پرداخته و بى‌گره که کاغذ را برای آهار دادن و مهره زدن بر آن مى‌نهادند.
بهترین گونه آن را از چوب امرود مى‌ساختند، زیرا کاغذ بر آن بى‌حرکت مى‌ماند. تخته کار کرده هموار بر تخته نو برتری داشت.
تخته برای مهره زدن کاغذ رنگ آمیزی شده، آهار داده، افشانگری شده و مقوا به کار مى‌رفت.
شیوه آهار دادن کاغذ بدین‌‌سان بود که نخست کاغذ را بر تخته که گاهى آن را با نمد یا کرباس مى‌پوشاندند، مى‌نهادند و آنگاه آهار نشاسته یا برنج را با دست یا با کیسه‌ای از متقال سفید که دست را داخل آن مى‌کردند و یا با پنبه و پارچه پاکیزه بر کاغذ مى‌مالیدند تا به خورد کاغذ رود.
سپس با کشیدن پنبه تر بر کاغذ، آهار را در همه سطح کاغذ صاف و یک دست مى‌ساختند.
کاغذ آهار داده را برای پرداخت کردن و جلا دادن بر تخته مهره مى‌نهادند.
مهره‌کش برای انجام کار خود باید دو زانو بر زمین مى‌نشست و کاغذ را بر تخته مى‌نهاد و مهره را به طور یک نواخت و یکدست و با فشاری معتدل، بدون آنکه‌از کاغذ جدا شود، بر آن مى‌کشید.
در این روزگار که کاغذ با ماشین تهیه مى‌شود، برای پدید آوردن استواری و چاپ‌پذیری‌بدان گِل‌چینى یا نشاسته همراه با چسب‌های ویژه مى‌افزایند و برای پیشگیری از پخش شدن مرکب، صمغ راتیانج (صنوبر) به خمیر کاغذ مى‌افزایند.
پایان پیام
نویسنده: آرزو قدوسی
