گوزن زرد ایرانی در یک قدمی انقراض
به گزارش گلونی در کتاب اطلس پستانداران ایران که سازمان حفاظت از محیط زیست منتشر کرده است درباره گوزن زرد ایرانی (میان‌رودانی) آمده است:
ویژگی‌های ظاهری: طول سر و بدن ۱۳۰ تا ۲۰۰ سانتی‌متر، دم ۱۶ تا ۲۰ سانتی‌متر، ارتفاع بدن ۸۵ تا ۱۰۰ سانتی‌متر و وزن ۴۵ تا ۱۱۰ کیلوگرم است.
نرها دارای شاخ‌های پهن، توپر و منشعب هستند که از پایان یک سالگی شروع به رشد می‌کنند.
تعداد انشعاب‌های شاخ با سن حیوان همبستگی دارد.
شاخ‌ها هر سال در فصل زمستان افتاده و در بهار شروع به رشد می‌کنند.
طول شاخ‌ها بین ۵۰ تا ۷۰ سانتی‌متر و طول انشعابات آن بین ۷ تا ۲۰ سانتی‌متر است.
گوزن زرد ایرانی
شاخ در نرهای مسن کوتاه‌تر شده و گاهی بدون انشعاب می‌شود.
در تابستان بدن پوشیده از موهای کوتاهی است که در ناحیه پشت و پهلوها به رنگ نارنجی مایل به قرمز دیده می‌شود.
در ناحیه پهلو و پشت، خال‌های سفید رنگی وجود دارد که در دو طرف پهلوها به خطوط سفیدی تبدیل شده‌اند.
این خال‌ها در فصل زمستان نامشخص هستند.
موهای بدن در فصل زمستان بلندتر و به رنگ خاکستری دیده می‌شود موهای سیاه بالای دم، رنگ روشن‌تر صورت و پهن بودن انتهای شاخ، گوزن زرد اروپایی را از گوزن زرد ایرانی متمایز می‌سازد.
ویژگی‌های زیستی
گوزن زرد زمانیکه با مزاحمت‌های انسانی روبرو باشد شبگرد شده و با غروب خورشید فعالیت خود را آغاز می‌کند.
حیوانی گیاه‌خوار و نشخوار کننده با حواس بویایی و بینایی قوی است.
به صورت اجتماعی زندگی می‌کند.
نرهای مسن‌تر گروه‌های جداگانه‌ای برای خود تشکیل می‌دهند و تنها در فصل زادآوری با ماده‌ها هستند.
در برخی موارد مسن‌ترین فرد به صورت انفرادی زندگی می‌کند.
شناگران خوبی هستند.
از علوفه، میوه و نیز سرشاخه گیاهان تغذیه می‌کنند.
جفت‌گیری در اوایل پاییز صورت می‌گیرد.
در این زمان گوزن نر با بانگ‌های بلند ماده‌ها را به قلمرو کوچک و موقتی که پیرامون چاله‌ای تشکیل داده فرا می‌خواند.
جدال نرهای جوان نیز در این فصل صورت می‌گیرد.
طول مدت بارداری ۸ ماه است و ۱ تا ۲ بچه به دنیا می‌آورند.
بچه‌ها حدود ۳ تا ۴ کیلوگرم بوده و تا ۹ ماهگی از شیر مادر تغذیه می‌کنند و بعد از حدود یک سال و نیم بالغ می‌شوند.
طول عمر گوزن‌ها در اسارت به ۲۰ سال می‌رسد.
طعمه‌خواران طبیعی این گونه در ایران شامل گرگ و پلنگ و همچنین گربه جنگلی است که نوزادان و نابالغ‌ها را شکار می‌کند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی
زیستگاه اصلی این گونه در ایران، چشم اندازهای باز با درختان و درختچه‌های پراکنده در کوهستان‌های زاگرس و بیشه‌زارهای استان خوزستان بوده اما، به دلیل از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی و شکار بی‌رویه، جمعیت آنها نابود شده یا بسیار کاهش یافته است.
پراکندگی طبیعی کنونی گوزن زرد به بیشه‌زارهای مناطق حفاظت شده کرخه، و احتمالا دز، محدود است.
در حال حاضر بخش عمده جمعیت گوزن زرد ایرانی در جزیره اشک دریاچه ارومیه و شماری منطقه محصور احداث شده در سرتاسر کشور زندگی می‌کنند.
وضعیت حفاظتی
در زمره گونه‌های در خطر انقراض سازمان حفاظت محیط زیست، در طبقه «در معرض خطر انقراض» (EN) فهرست سرخ IUCN و در پیوست II کنوانسیون CITES قرار دارد.
حفاظت از جمعیت‌های آزاد باقیمانده و جمعیت‌های نگهداری شده در اسارت نیازمند طرح‌های ویژه مدیریتی است.
پایان پیام
