تاریخچه جشن سده در ایران باستان
به گزارش گلونی جشن سده را بسیاری به نام جشن آتش در زمستان می‌شناسند.
موبدان و دینداران زرتشتی آن را جشن پیدایش آتش آذرفروغ اهورایی، و یادگاری نیاکانی از هوشنگ شاه پیشدادی، می‌شناسند.
هوشنگ یکی از پادشاهان اسطوره‌ای ایران به عنوان بنیان‌گذار این جشن شناخته می‌شود که در شاهنامه فردوسی‌هم به آن اشاره شده است.
در بهمن ماه جشن‌های باستانی بسیاری وجود دارد که هر کدام برگرفته از سنت و آئین‌های مردمان آن دوره است.
سخنان دکتر طوبی فاضلی پور با کانون ایرانشهر دانشگاه علامه طباطبایی
نماشای گلونی را دنبال کنید
در تمام این جشن‌ها، توجه و پاسداشت طبیعت و عناصر جهان نکته بسیار مهمی است که محور اساسی مناسبت‌ها را تشکیل می‌دهد.
جشن سده در دهمین روز از ماه بهمن یکی از سلسله جشن‌های این ماه زمستان است.
بر اساس روایات به دست رسیده، هوشنگ پیشدادی با گروهی از ملازمانش برای گردش به محلی می‌رود که ناگهان ماری بر سر راهش ظاهر می‌شود.
او با انگیزه دفاع از خود سنگی را برداشته و به سوی سر مار پرتاب می‌کند.
آن سنگ که از نوع آتش‌زنه بوده، جرقه زده و روش ایجاد و مهار آتش از آن روز جشن گرفته می‌شود.
تا پیش از کشف آتش توسط هوشنگ‌شاه پیشدادی، آتشکده‌ها وجود داشته‌اند و از آتش استفاده می‌شده، اما راه کنترل و مهار آتش، از زمان جشن سده اتفاق افتاده است.
سده یک جشن ملی است که در زمان آل زیار توسط مسلمانان برگزار می‌شده و هنوز هم در بخش‌هایی از کشور، با همین نام یا با نام‌های مشابه برپا می‌شود.
تاریخچه جشن سده در ایران باستان
در کتاب «فرهنگ جامع شاهنامه» اثر دکتر محمود زنجانی آمده است: چون ایرانیان باستان سال را به دو بخش تابستان هفت ماه و زمستان پنج ماه تقسیم کرده‌اند و روز دهم بهمن صدمین روز زمستان است، و در این روز جشن سده است، که در کوه و صحرا آتش روشن می‌کردند.
و می‌گویند مبدع آن هوشنگ پسر سیامک پادشاه ایران است. و بعضی می‌گویند چون در این روز عدد فرزندان آدم به صد رسید جشن عظیمی بپا کرد و به همین نام موسوم شد.
یکی جشن کرد آن شب و باده خورد
سده نام آن جشن فرخنده کرد
ز هوشنگ ماند آن سده یادگار
بسی باد چون او دگر شهریار
به هشتم بیامد ز آتشکده
چو نزدیک شد روزگار سده
پایان پیام
