تنوع قوچ و میش در ایران چگونه است؟
به گزارش گلونی در کتاب اطلس پستانداران ایران که سازمان حفاظت از محیط زیست منتشر کرده است درباره تنوع قوچ و میش ایران آمده است:
ایران دارای تنوع قابل توجهی از گوسفندان وحشی یا «قوچ و میش»هاست.
پیش از آنکه به شرح تنوع این حیوانات زیبا در طبیعت ایران بپردازیم بهتر است این نکته را توضیح دهیم که چرا «قوچ»ها در این بحث جنبه محوری یافته و جمعیت‌ها را با آنها نامیده‌ایم.
قوچ‌ها به علت دارا بودن شاخ، بزرگی جثه و ویژگی‌های بارز ظاهری از فاصله‌ی دورتر بهتر دیده شده و شناسایی می‌گردند.
همچنین، شکار آنها در مقایسه با ميش‌ها همواره مورد ترجیح انسان بوده است.
در نتیجه تعداد نمونه بیشتری از آنها در موزه‌های شخصی و تاریخ طبیعی به صورت پوست‌آرایی (تاکسیدرمی) شده جمع‌آوری و نگهداری شده‌اند.
در نتیجه دسترسی پژوهشگران به آنها بیشتر بوده است.
در برخی از مناطق مرکزی ایران، مانند نایین قوچ‌هایی با شاخ‌ها و اشکال متفاوت ریش در یک گله دیده می‌شوند.
به طور کلی قوچ‌های نسبتاً خالص اوریال تنها در مناطق شرقی و قوچ‌های ارمنی تنها در مناطق غربی کشور دیده می‌شوند.
این حيوانات زیبا در سایر مناطق، از نظر اندازه جثه، فرم شاخ و رنگ ریش اشکال متنوعی را نشان می‌دهند.
بر پایه پژوهش‌های مولکولی اخیر رضایی (۲۰۱۰ rezaei et .) قوج مناطق شرقی ایران اوریال (Ovis vignei) و قوچ مناطق غربی ارمنی (Ovis gmelini) نامیده شده است.
قوچ‌های مناطق دیگر نیز آمیزه‌هایی (هیبریدهایی) از این دو گونه‌اند.
بر این اساس در کتاب اطلس پستانداران ایران دو گونه قوچ و میش معرفی گردید اما به دلیل تنوع جمعیت‌ها بهتر است مشخصات ظاهری و پراکندگی شماری از جمعیت‌های مهم را ارائه کنیم.
قوچ اصفهان
شاخ‌ها به طرف گردن خمیدگی دارند در زیر گردن موهای سیاه نسبتا بلندی دارند که بلندتر از نوع ارمنی است.
در اکثر افراد لکه زینی سفید رنگ مشاهده می‌شود.
پراکندگی این جمعیت محدود به ایران و بخش‌هایی از استان‌های اصفهان و چهار محال و بختیاری است.
منطقه حفاظت شده قمیشلو و پارک ملی تنگ صیاد از مهمترین زیستگاه‌های این جمعیت به شمار می‌رود.
قوچ لارستان
شاخ‌ها مانند قوچ اوریال تقریبا به موازات گردن انحنا دارند در ناحیه گردن موهای سپاه و کوتاهی مشاهده می‌شود.
پراکندگی این جمعیت محدود به جنوب استان فارس و غرب استان هرمزگان است.
مناطق حفاظت شده هرمد و گنو از شناخته‌شده‌ترین زیستگاه‌های این جمعیت است.
قوچ لارستان از کوچک‌ترین قوچ‌های جهان به شمار می‌رود و وزن نر بالغ آن بیش از ۳۵ کیلوگرم نیست.
قوچ شیراز
این قوچ آمیزه‌ای از دو جمعیت ارمنی و لارستان است.
قوچ‌ها شاخی شبه قوچ لارستان اما جثه‌ای بزرگتر دارند.
پراکندگی آن محدود به اطراف شهر شیراز، به ویژه پارک ملی بمو است.
قوچ اوریال افغان
شاخ‌ها شييه قوچ اوریال است.
موهای زیر گلو سفید و موهای سینه سیاه است.
در برخی از افراد لکه زینی سیاه رنگ دیده می‌شود اما عموماً وجود ندارد یا نامشخص است.
این جمعیت در مناطق مرکزی افعانستان انتشار دارد که دامنه غربی انتشار آن به مناطق شرقی ایران می‌رسد.
مهمترین زیستگاه کنونی این جمعیت منطقه حفاظت شده «درمیان» در استان خراسان جنوبی است.
فوج اوریال بلوچی
شاخ‌ها مانند قوچ اوریال است.
جثه آن از قوچ اوریال و اوریال افغان کوچک‌تر است.
لکه زینی سفید و نامشخص است.
دامنه پراکندگی جمعیت آن از غرب رودخانه سند در جنوب پاکستان تا جنوب شرقی ایران است.
قوچ البرزمرکزی
این جمعیت آمیزه‌ای از جمعیت‌های اورریال و ارمنی است.
در قسمت‌های شرقی محدوده پراکندگی مانند شاهرود و فیروزکوه شاخ‌ها به طرف پایین گردن امتداد می‌یابد.
موهای سینه و لکه روی کمر معمولا وجود ندارد.
در قسمت‌های مرکزی مانند پارک‌های ملی خجیر، سرخه حصار و لار و همچنین منطقه حفاظت شده ورجین موهای زیر گردن سیاه و گاه سیاه و سفید بلنداند.
معمولا لکه روی کمر، که اطراف آن سیاه است دیده می‌شود.
پیچش شاخ‌ها به سمت بالا یا زیر گردن است.
در مناطق غربی مثل طالقان و الموت قزوین، موهای زیر گردن کوتاه و سیاه رنگ، لکه روی کمر سفید و پیچش شاخ‌ها شبیه قوچ ارمنی است.
قوچ کرمان
این جمعیت آمیزه‌ای از جمعیت‌های لارستانی و بلوچی است.
پراکندگی آن محدود به جنوب استان کرمان و شمال استان هرمزگان است.
برخی از کارشناسان قوچ‌های مناطق مرکزی مثل پناهگاه حیات وحش نایبندان و بافق را متعلق به این جمعیت می‌دانند.
پارک ملی خبر مهمترین و شناخته شده‌ترین زیستگاه این جمعیت به شمار می‌رود.
پایان پیام
